ەۋرازيالىق مەديا فورۋم - جاھاندىق ديالوگتى دامىتۋعا سەرپىن بەرەدى - اپتالىق شولۋ

استانا. قازاقپارات - اقپاراتتىق عاسىر مەن جاھاندانعان زاماندا كوپ بولىپ پىكىر الىسىپ، ورتاق پروبلەماعا بىرلەسە جۇمىلماسا، جەكە-دارا جۇرگەندەر ءجونى ءتۇزۋ ءىس بىتىرە المايتىنىن الەم ەلدەرى دە مويىنداي باستادى.

شىندىعىندا، قازىر دۇنيەدە قاتەرلەرگە، قۇبىلىستارعا قارسى «دەربەس كۇرەسكەر» دەپ اتالاتىن ەل جوق. سونىڭ ىشىندە الەمدىك ارەنادا ءوز ورنىن ءدوپ باسقىسى كەلەتىن ءاربىر مەملەكەت اشىق پىكىرتالاس الاڭدارىنا كوبىرەك جۇگىنەدى. تۇسىنىستىككە، ديالوگقا ۇمتىلادى. بۇنداي تۇسىنىستىك اسىرەسە شىعىس پەن باتىس وركەنيەتتەرى اراسىندا مەيلىنشە قاجەت ەكەنى انىق.

ءدال وسىنداي ورتاق ماقساتتى ورىنداۋ ميسسياسى ءۇشىن 2001 -جىلى ەۋرازيالىق مەديا فورۋم قازاقستاندا قۇرىلعان بولاتىن. حالىقارالىق فورۋمنىڭ باستاماشىسى بولعان ءارى جوبانىڭ اۆتورى داريعا نازاربايەۆا ونىڭ نەگىزگى ماقساتىن «شىعىس پەن باتىس كوشباسشىلارى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك پەن ديالوگتى نىعايتۋ ارقىلى ايماقتىق جانە عالامدىق ماسەلەلەردى ورتاق تۇسىنۋگە ۇلەس قوسۋ» دەپ بەلگىلەگەن بولاتىن. تانىمال جۋرناليستەر، سالماقتى ساياساتكەرلەر، قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارى مەن مەديا ساراپشىلاردىڭ باسىن قوساتىن ХІІІ ەۋرازيالىق مەديا فورۋم وسى اپتادا استانادا ءوتتى. مارتەبەلى مىنبەرگە اينالعان القالى جيىنعا الەمنىڭ 50 ەلىنەن 30 سپيكەر مەن 400 دەلەگات كەلدى. سونىمەن قاتار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ 400 دەن استام وكىلى فورۋمنان حابار تاراتتى.

ايتا كەتەرلىگى، قازاقستان ءدال وسىنداي حالىقارالىق دەڭگەيدەگى اشىق پىكىرتالاس الاڭدارىن بەلسەندى ۇيىمداستىراتىن ەل رەتىندە مويىندالىپ كەلەدى. ويتكەنى، ەلىمىزدىڭ بەيبىتشىل ءارى ادامزاتتىق باستامالارىنىڭ ءبارى دە جاھاندانعان الەم ءۇشىن اسا وزەكتى پروبلەمالار سانالادى. سوندىقتان دا، ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ القالى فورۋمعا قاتىسۋشىلارعا ارناعان جولداۋىندا جيىننىڭ ماڭىزىنا ەرەكشە توقتالىپ ءوتتى. «بۇگىنگى تاڭدا الەم بارشا ادامزاتقا تەڭدەسسىز سىن- قاتەرلەر توندىرگەن جاڭا داۋىرگە اياق باستى. جاڭا الەمنىڭ، ءبارىمىزدىڭ ورتاق بولاشاعىمىزدىڭ قانداي بولاتىنى ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزعا بايلانىستى. مەن «الەم. ХХІ عاسىر» اتتى مانيفەستى ۇسىندىم. ونىڭ ماقساتى - جەر بەتىندە سوعىس اتاۋلىنى ءتۇپ- تامىرىمەن جويۋ. بۇل عاسىر ورتاق ەرىك- جىگەر ارقىلى پاراسات پەن جاسامپازدىق سىندارلى ديالوگ سالتانات قۇراتىن ءداۋىر بولۋى ءتيىس»، - دەدى ەلباسى ءوز قۇتتىقتاۋىندا.

ەۋرازيالىق فورۋمنىڭ ارنايى شاقىرتىلعان مارتەبەلى مەيماندارىنىڭ ءبىرى اۋعانستاننىڭ ەكس- پرەزيدەنتى حاميد كارزاي بولاتىن. حاميد كارزاي ءسوزىن ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بىتىمگەرلىك رولىنە جوعارى باعا بەرۋدەن باستادى. مەيمان اسىرەسە اۋعانستاننىڭ قايتا قالپىنا كەلتىرىلۋىنە كوپ كومەك كورسەتكەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەرەن ەڭبەگىن ەسكە سالدى. «مىنبەردى پايدالانىپ، قازاقستاننىڭ مىڭعا تارتا اۋعانستاندىق ستۋدەنتتەرگە ستيپەنديا ءبولىپ وتىرعانىن ايتا كەتكىم كەلەدى. ولاردىڭ 180-گە جۋىعى مەديتسينا ءبىلىمىن الۋدا. ۇزاق مەرزىمگە وقۋدان قول ءۇزىپ قالعان ەل ءۇشىن بۇل قايىرىمدىلىقتىڭ باعاسى وتە قىمبات»، - دەدى حاميد كارزاي اعىنان جارىلىپ.

فورۋمنىڭ بيىلعى تاقىرىبى الەمدىك ەكونوميكا جانە ونىڭ جاھاندىق داعدارىس جاعدايىندا وزگەرۋى، الپاۋىتتار ارپالىسى نەمەسە الەمدىك دەرجاۆالاردىڭ گەوساياسي مۇددەلەرىنىڭ تايتالاسى، تاياۋ شىعىستاعى جاڭعىرۋ ۇدەرىستەرى سەكىلدى ماسەلەلەردى قامتىپ وتىر. بۇدان بولەك، «ەۋروپالىق وداققا مۇشەلىكتىڭ اڭىزى مەن اقيقاتى»، «مۇنايلى ەلدەردىڭ جاڭا ءيميدجى جانە ەلدىك برەندتىڭ قۇنى» تاقىرىپتارىن كۇن تارتىبىنە شىعارعانى بەلگىلى.

رەسمي تۇلعالاردىڭ العىسوزىنەن سوڭ العاشقى ءماجىلىس «الەمدىك ەكونوميكانىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى» تاقىرىبىنا ارنالدى. ساراپشىلار عالامدىق ەكونوميكالىق داعدارىس، مۇناي باعاسىنىڭ قۇلدىراۋى، دۇنيەنى دۇرلىكتىرگەن قانتوگىستى وقيعالارىنا تالداۋلار جاساپ، بولجامدارىن بۇرقىراتتى. الپاۋىت مەملەكەتتەر اراسىنداعى كوشباسشىلىققا ۇمتىلۋدان باستاپ، دەرجاۆالار تەكەتىرەسىنىڭ سوقتىرار سالقىنى، مۇناي باعاسىنىڭ الەمنىڭ دامۋىنا اسەرى جايىندا اڭگىمە ءوربىدى. تاياۋ شىعىس ەلدەرىن عانا ەمەس، ەۋروپانىڭ قاق ورتاسىن قان قاقساتقان، سونىڭ ىشىندە پاريج بەن بريۋسسەلگە دە جەتكەن لاڭكەستىك ارەكەتتەر تۋرالى ويلار ورتاعا سالىندى.

ماسەلەن، سونداي پىكىر الماسۋدىڭ بىرىندە حاميد كارزاي تەرروريزممەن كۇرەسكە قاتىستى ءوز پايىمىن ورتاعا سالدى. «ءبىز الەمدىك دەرجاۆالاردىڭ ءبىر- بىرىنە سەنىمسىزدىكپەن قاراۋىنىڭ زاردابىن تارتۋدامىز. ەكسترەميزم مەن تەرروريزم - سولاقاي ساياساتتىڭ سالدارى. ونىڭ استارىنان ءبىرىڭعاي الەۋمەتتىك نەمەسە ءدىني سەبەپتەر ىزدەۋدىڭ اياعى جاقسىلىققا اپارمايدى. دۇنيەدە جەكەلەگەن ەلدەر عانا باقىتتى نەمەسە باقىتسىز بولا المايدى»، - دەدى ح. كارزاي. ونىڭ پايىمىنشا، تەرروريزم مەن راديكاليزم تەك الەۋمەتتىك جاعداي مەن دىنگە بايلانىستى تۋىندامايدى، بۇل - ناشار ساياساتكەر مەن ناشار ساياساتتىڭ سالدارىنان دا بولادى.

ال ۇلى بريتانيانىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى دجەك سترو الەمدى ابىگەرگە سالىپ وتىرعان مۇناي باعاسىنىڭ ءھام دوللار باعامى تۇراقسىزدىعىنىڭ سىرىن اشاتىنداي اڭگىمە ايتتى. «بۇعان بىردە- ءبىر قايراتكەر، بىردە- ءبىر مەملەكەت تىكەلەي اسەر ەتە المايدى. ەگەر وپەك تاراپىنان ءساتتى ستراتەگيالىق قادام جاسالسا، مۇناي باعاسىن كوتەرۋگە مۇمكىندىك تۋار ەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە الەمدىك ەكونوميكاعا ءال كىرىپ، تاۋەكەل دەڭگەيى تومەندەۋى مۇمكىن ەدى. مۇنايدىڭ توڭىرەگىندە كۇردەلى ماسەلەلەر كوپ»، - دەيدى ول.

ەكونوميكا مەن قارجى ماسەلەسىنە قاتىستى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ باسشىسى قايرات كەلىمبەتوۆ بۇگىنگى قازاقستاننىڭ حال- احۋالىنا بارلاپ، جاھاندىق جاعدايعا دا ساراپ جاسادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا عالامدىق ەكونوميكالىق ورلەۋگە جەتەلەيتىن فاكتورلار كوپ ەمەس. دەگەنمەن، جاھاندىق ەكونوميكا تەحنولوگيالىق تۇرعىدان جەتىلۋگە بەت الىپ وتىر.

تۇتاستاي العاندا، ەۋرازيالىق مەديا فورۋمدا الەمدىك پروبلەمالارعا قاتىستى ساراپشىلار ساياساتتىڭ سورپاسىن ساپىرىپ، بولجامدارىن دا باتىل جاسادى. تاياۋ شىعىس ماسەلەسى تالقىلاندى، سيريا ىسىندەگى ساندىرلى ءۇنقاتىسۋدىڭ جوقتىعىنا نازار اۋدارىلدى، سودىرلار سويقانىن سىنعا العاندار بولدى.

تاعى ءبىر ءماجىلىسى «اقىل- وي مەن جان- دۇنيە ءۇشىن كۇرەس. 21- عاسىرداعى اقپاراتتىق قاقتىعىستىڭ ەرەكشەلىگى. باق- تىڭ بەيبىتشىلىك ورناتۋ مەن جانجال تۋعىزۋداعى ءرولى» تاقىرىبىنا ارنالدى. وندا قازىرگى تاڭدا اقپارات قۇرالدارىنىڭ ۇلكەن كۇشكە اينالىپ وتىرعانى، ونىڭ ادامزات الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى جايلى ءسوز بولدى. ساراپشىلار اقپاراتتىق كەڭىستىكتە ورىن الىپ جاتقان ماسەلەلەرگە دەن قويىپ، اقپارات عاسىرىنداعى زياندى تەحنولوگيالاردى تالدادى. باق- تىڭ تەرروريزمگە قارسى كۇرەستەگى رولىنە باعا بەرىلىپ، الەمدىك جەتەكشى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءوزارا تايتالاسى سىنعا ىلىكتى.

ءۇش كۇنگى جالعاسقان فورۋمدى قورىتىندىلاعان ق ر پرەمەر- ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، جوبا اۆتورى داريعا نازاربايەۆا ەۋرازيا مەديا فورۋمى جەمىستى ديالوگ جۇرگىزۋدە ۇلكەن تاجىريبە جيناقتاعانىن اتاپ ءوتتى. «مەنىڭ ويىمشا، قازىر الەمدەگى قيىن پروتسەستەر وركەنيەتتەر اراسىنداعى قاقتىعىس ەمەس، كەرىسىنشە، جاھاندانۋعا بەيىمدەلۋ پروتسەسىنىڭ اسەرى. بەيىمدەلۋ - وتە ۇزاققا سوزىلاتىن، دراماعا تولى پروتسەسس. سوندىقتان، بۇكىل ادامزاتتىڭ وركەنيەتى ءوزارا ۇيلەسكەن، ءوزارا تۇسىنىكتى جانە بەيبىت جولعا ءتۇسۋى ءۇشىن بىرنەشە ۇرپاق الماسۋى كەرەك شىعار. مەنىڭ ويىمشا، وقشاۋلانباي، وركەنيەتتەر اراسىنداعى كەدەرگىنى جويۋ كەرەك. اقپاراتتىق كوممۋنيكاتسيا مەن ينتەرنەت ادامنىڭ جاقسى ءومىر ىزدەۋىنە مۇمكىندىك بەرىپ تۇرعاندا ەشبىر ەل وقشاۋلانىپ ءومىر سۇرە المايدى»، - دەدى د. نازاربايەۆا. فورۋم كەلەسى جىلى دا جالعاسىن تابادى.

بالالار فۋتبولدى برازيليادان ۇيرەنبەيتىن بولدى

وسى اپتادا پارلامەنت ماجىلىسىندە ۇكىمەت ساعاتى ءوتىپ، وندا دەنە شىنىقتىرۋ جانە بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. جيىندا نەگىزگى بايانداماشى - مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى اتالعان باعىتتا اتقارىلعان جۇمىستارعا توقتالىپ، الداعى جوسپارلارى تۋرالى دەپۋتاتتارمەن بولىسكەن ەدى.

ءمينيستردىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، 2015 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاندىقتاردىڭ 26 پايىزىنا نەمەسە 4,5 ميلليون ادامنىڭ بۇقارالىق سپورتپەن اينالىسۋىنا جاعداي جاسالدى. 33 مىڭنان ارتىق بۇقارالىق سپورت شارالارى وتكىزىلسە، سونىڭ 18 مىڭىنا جۋىعى اۋىلدى جەرلەردە بولدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر اراسىندا سپورتتان پرەزيدەنتتىك تەست ءوتىپ، وعان دا 4,5 ميلليون ادام قاتىسقان.

«بۇگىنگى كۇنى مەكتەپتەردە 38 مىڭنان ارتىق سپورتتىق ۇيىرمەلەر جۇمىس ىستەيدى. وعان بارلىق وقۋشىلاردىڭ 28 پايىزدان استامى قاتىسادى. ءبىراق اۋىل مەكتەپتەرىندە سپورت ۇيىرمەلەرىن اشۋ مۇمكىندىكتەرىنە ءالى كۇنگە قول جەتكىزە الماي وتىرمىز. بولاشاقتا دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىن اپتاسىنا ءۇش ساعاتقا دەيىن كوبەيتۋ ماسەلەسى قاراستىرىلۋدا»، - دەدى مينيستر.

تالقىلاۋ بارىسىندا دەپۋتاتتار بۇقارالىق سپورت پەن بالالار سپورتىنا قاتىستى ءبىرقاتار ماڭىزدى ماسەلەلەردى قوزعادى. ماسەلەن، دەپۋتات گۇلنار ىقسانوۆا سپورتتىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋداعى ماڭىزىنا توقتالىپ، قازىرگى جاعدايعا نازار اۋداردى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىر مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ 75 پايىزعا جۋىعى گيپەديناميامەن اۋىرادى. ال سوڭعى ەكى جىلداعى تەكسەرۋلەر بويىنشا، ءاربىر بەسىنشى وقۋشى ايتەۋىر ءبىر ناۋقاسقا شالدىققانى انىقتالعان. سونىمەن قاتار، اسكەرگە شاقىرىلعان ءاربىر ءۇشىنشى جاستىڭ دەنساۋلىعىندا كىنارات شىعىپ وتىرعان.

دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ ۇلتتىق قۇرامانىڭ بولاشاعى سانالاتىن - بالالار فۋتبولىنىڭ دامۋ دەڭگەيىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، 2009 -جىلدان باستاپ قازاقستان برازيلياداعى فۋتبول اكادەمياسىنا جاسوسپىرىمدەردى وقۋعا جىبەرىپ، ونىڭ شىعىنى ءۇشىن جىلىنا 100 ملن. دوللار تولەپ كەلگەن. «بۇگىنگە دەيىن 50 بالا برازيليا اكادەمياسىن ءبىتىردى. ءبىراق سولاردان ەشقانداي جوعارى ناتيجە جوق. «بايتەرەك» كلۋبىندا ويناپ جۇرگەنىن بىلەمىز، ال ول كوماندانىڭ تۋرنيردەگى ناتيجەسى تومەن. بىلتىر وسى بالالاردان قازاقستان جاستار كومانداسىن قۇرىپ ەدىك، سانكت- پەتەربۋرگتەگى جارىستا ولار ەڭ سوڭىندا قالدى. وسىنىڭ سەبەبى نەدە، برازيليالىق شەبەرلەردىڭ الدىنان وتكەن بالالارىمىز نەگە جامان وينايدى؟ الدە ول جاققا جىبەرەتىن بالالاردى دۇرىس ىرىكتەي الماي جاتىرمىز با؟» - دەدى دەپۋتات.

ءوز كەزەگىندە مينيستر ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى برازيليادا فۋتبولشى دايىنداۋ ماسەلەسىنە كوڭىلى تولماي جۇرگەنىن دە جاسىرمادى. «برازيليادا سپورت مەكتەپتەرىنىڭ ساپاسى ءبىز ويلاعانداي بولماي شىقتى. ولارداعى وقۋ جۇيەسى مۇلدە باسقا ەكەن، بالالاردىڭ ورتاسىنا دوپتى لاقتىرادى، ونى قۋالاپ بالالاردىڭ ءوزى جەتىلەدى. وندا ناقتىلى باعدارلامامەن جۇمىس ىستەپ، شەبەرلىك مەكتەبىن جاساماعان. سوندىقتان، بىزگە برازيليادان فۋتبول ۇيرەنۋ پايداسىز بولىپ شىقتى» ، دەدى مينيستر. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، بۇگىنگى تاڭدا برازيلياعا بالالار جىبەرۋدى توقتاتۋ تۋرالى ماسەلە كۇن تارتىبىندە تۇر. سونىمەن قاتار، ەندىگى كۇنى قازاقستان بالالارى فۋتبولدى ارنايى باعدارلامامەن جۇيەلى تۇردە ۇيرەتەتىن نيدەرلاند پەن گەرمانيا سياقتى ەلدەرگە بارۋى مۇمكىن. مۇنى مينيستر دە ايتىپ قالدى.

اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى