انالار ۇيىندەگى اۋىر مۇڭ
بۇگىندە قازاقستاننىڭ 17 قالاسىندا 26 «انا ءۇيى» جۇمىس ىستەپ تۇر. اتالعان جوبانى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا 1200 دەن استام بالا جەتىمدىكتەن قۇتقارىلعان. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا نارەستەسىنەن باس تارتۋ وقيعالارىنىڭ الدىن الۋ ناتيجەسىندە سونداي جاس انالاردىڭ جارتىسىنان استامى نارەستەلەرىن قايتا باۋىرىنا باسۋعا قول جەتكىزدى.
بۇل دەگەنىڭىز ءومىردىڭ قيىندىعىنا دۋشار بولعان ايەلدەرگە پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك كومەك بەرىپ، قولداۋ كورسەتەتىن بىردەن- ءبىر كۇيزەلىستەن قۇتقارۋ، ياعني داعدارىستان شىعارۋ ورتالىعى بولىپ سانالادى. ءبىزدىڭ بۇگىنگى اڭگىمەمىزدىڭ اۋانى دا سول ءۇيسىز- كۇيسىز قالعان انالار مەن جەتىم بالالار سانىن قايتسەك ازايتامىز دەگەن الاڭداۋشىلىققا نەگىزدەلىپ وتىر.
«انا ءۇيى» قوعامدىق قورىنىڭ قۇرىلتايشىسى ايدىن راحىمبايەۆ پەن ونىڭ زايىبىنىڭ باستاماسى بويىنشا جۇكتىلىكتىڭ سوڭعى ايلارىنداعى جانە ءسابيلى بولعان ايەلدەر ءۇشىن كۇيزەلىس ورتالىقتارى جەلىسى قۇرىلعان بولاتىن. ءوزىنىڭ ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى ءىس - قايىرىمدىلىق دەپ سانايتىن اتپال ازامات 2004 -جىلى «BI Group» حولدينگى جانىنان «قامقور» كورپوراتيۆتىك قورىن قۇرادى. ونىڭ تۇپكى ماقساتى - مۇمكىندىگى شەكتەۋلى، جەتىم بالالارعا ماتەريالدىق جانە وزگە دە كومەك كورسەتۋ. كەيىننەن، 2013 -جىلى «انا ءۇيى» جوباسى ىسكە استى. قاناتقاقتى جوبا استانا قالاسىندا باستاۋ الدى. ءبىرىنشى داعدارىس ورتالىعى مامىر ايىندا بوي كوتەرىپ، سودان كەيىن اقتوبە، قوستاناي، اتىراۋ، الماتى، كوكشەتاۋ، ورال، قاراعاندى جانە باسقا دا قالالاردا بىرتىندەپ اشىلا باستادى.
بۇگىندە استاناداعى ەكى قاباتتى قوس عيماراتتا «انا ءۇيى» داعدارىس ورتالىعى جۇمىس ىستەۋدە. وندا نارەستەلەرىمەن قوسا، 30-دان استام جالعىزباستى جاس انالار تۇرىپ جاتىر. ولاردىڭ قاتارىن، اسىرەسە، كامەلەتكە تولماعان قىزداردىڭ تولىقتىرىپ وتىرعانى جانعا باتادى.
اتالعان ورتالىق تۋرالى بۇگە- شىگەسىنە دەيىن بايانداعان «انا ءۇيىنىڭ» ۇيلەستىرۋشىسى گۇلنار شاكيروۆانىڭ (سۋرەتتە) ايتۋىنشا، باستاپقىدا 18-34 جاس ارالىعىنداعى جالعىزباستى انالارعا كومەك كورسەتۋ جوسپارلانعان ەكەن. ءبىراق تاۋقىمەت تارتىپ، تاعدىر تەپەرىشىن كورگەن، نە بولماسا، جاستىقتىڭ جالىنىنا كۇيىپ، ابايسىزدا وت باسقان قىزدار سانى كۇرت كوبەيگەن سىڭايلى. جۇكتى بولىپ قالعانىن وزدەرى دە بالالىقپەن اڭعارماي قالعان كەيبىر قىزدارعا بالادان اكەسىنىڭ باس تارتۋى، وعان قوسا تۋىستارىنىڭ تەرىس قاراۋى، ت. س. س. ءتۇرلى جاعدايلار اۋىر تيەتىنىن ايتادى.
وسىدان بارىپ ولار اۋىلدان جىراققا كەتۋگە، باسقا قالالارعا بارىپ جۇمىس ىستەۋگە، جاناشىر اپكە- اپالارىنىڭ ۇيىندە بوي تاسالاپ، نە بولماسا، پاتەر جالداپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولادى. ايتپەسە، ءدال وسىنداي «انالار ءۇيى» ءار وبلىستا ورىن تەپكەن. ءبىراق اركىمنىڭ وسەگىنە اينالىپ، كوزگە كۇيىك بولمايىن دەگەن ويمەن اۋىلدان بەزىپ، ءتۇرلى قادامدارعا بارىپ جاتادى. ونىڭ ىشىندە كەزىندە البىرتتىقپەن جاساعان قاتەلىگىنەن ساباق الىپ، دۇرىس جولدى تاڭدايتىندارى دا، ودان ءارى كەرى كەتىپ، سان سوعىپ قالاتىندارى دا جەتەرلىك. سوندىقتان، بۇل داعدارىس ورتالىعىندا ارنايى پسيحولوگ ماماندار جۇمىس ىستەيدى. كەڭەس بەرەدى.
ماسەلەن، ءتۇرلى جاعدايدا سوعىلاتىن قوڭىراۋلار تىكەلەي باسشىلىققا: سابيىنەن باس تارتپاقشى بولىپ جاتقان انالاردىڭ وزدەرىنەن، اياعى اۋىرلاعان قىز-كەلىنشەكتەر كەلىپ تۇسكەن مەديتسينا ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنەن، ولاردىڭ دوستارىنان، تانىستارىنان جانە تۋىستارىنان، ت. س. س. جەرلەردەن كەلىپ تۇسەتىن كورىنەدى. مۇنداي جاعدايدا قيىندىققا دۋشار بولعان جاس ايەلگە تۇرعىلىقتى وڭىردەگى «انا ءۇيىنىڭ» قىزمەتكەرى كومەككە كەلەدى جانە جاس انانى اسىعىس شەشىم قابىلداماۋعا، كەرىسىنشە، ۋاقىتشا بولسا دا كۇيزەلىس ورتالىعىندا تۇرا تۇرۋعا، بالاسىنان اجىراپ قالماي، بىرگە بولۋعا كەڭەس بەرەدى. «انا ءۇيى» جوباسى انالارعا ءوز سابيلەرىن وزدەرى ءوسىرىپ، اسىراۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى ءارى ولارعا قولدان كەلگەن كومەكتى كورسەتۋدەن ايانىپ قالمايدى.
ۇيلەستىرۋشى ماماننىڭ ايتۋىنشا، «انا ۇيىندە» جۇكتىلىك مەرزىمى 6 ايعا تولعان، 14-30 جاس ارالىعىنداعى قىز- كەلىنشەكتەر بوسانىپ، بالاسى ءبىر جارىم جاسقا تولعانعا دەيىن تۇرا الادى. وكىنىشتىسى سول، مۇندا كەلەتىن بەيباقتاردىڭ 90 پايىزىن قازاقتىڭ قىز- كەلىنشەكتەرى قۇرايدى ەكەن.
- ولار ءبىر- بىرىمەن وتە تاتۋ تۇرادى. ىشتەرىندە كەز كەلگەن جۇمىسقا يكەمدى (اس ءپىسىرۋ، كيىم تىگىپ، توقىما توقۋ، ت. ب. )، ونەرلى قىزدار دا بار. تاعى ءبىر بايقاعانىم، ولار ءبىر- بىرىنە وتە باۋىرمال. مىسالى، بىرەۋىنىڭ ومىراۋىنان ءسۇت شىقپاي قالسا، باسقالارى ەش جاتىرقاماستان، ەمىزە بەرەدى. بىرەۋى جۇمىسقا كەتسە، ەكىنشىسى ونىڭ بالاسىنا قارايلاي تۇرادى. قىسقاسى، ساناسۋ دەگەن اتىمەن جوق. ءبارى ءبىر شاڭىراقتا بولعان سوڭ ءبىر وتباسىنىڭ قىزدارىنداي تاتۋ تۇرادى. ءتىپتى، مۇنداعى مەرزىمدەرى بىتكەن سوڭ دا ولار جۇبىن جازباستان بىرىگىپ پاتەر جالداۋعا كوشەدى، - دەيدى گۇلنار اعىنان جارىلىپ.
«انالار ۇيىنە»، اسىرەسە، كەمپىر-شالدار ءجيى حابارلاسىپ، قىز- كەلىنشەكتەرگە «قۇدا ءتۇسىپ» تە جاتادى ەكەن. وسىنداي كەلىسىمدى جولمەن ەكى قىز ۇزاتىلىپ، ءوز باقىتتارىن تاۋىپتى. اراسىندا جاسى ۇلكەن اعالارىنا، ايەل زاتىنا قاراپ سويلەي المايتىن ىنجىقتاۋ، ۇياڭ مىنەزدى تۋىس نە باۋىرلارىنا ايتتىرىپ جاتاتىندار كوپ دەسەدى. ويتكەنى، مۇنداعىلاردىڭ دەنى جاستار. الايدا، بۇل جەردە ەشكىمگە زورلىق جوق. تاڭداۋ وزدەرىنەن. كوپ جاعدايدا تاستاندى بالالاردىڭ اكەلەرىنەن گورى وزگە جىگىتتەرمەن ءدام- تۇزى جاراسىپ كەتەتىن جۇپتار باسىم دەيدى، سونداعى ماماندار.
كۋا بولعانىمىزداي، كۇيزەلىس ورتالىعىندا انا مەن بالانىڭ ءومىر سۇرۋىنە قولايلى بارلىق جاعداي جاسالىنعان. جاتىن بولمەلەر، بالالاردىڭ ويىن بولمەلەرى، اسحانا، قوناق بولمە، ۇلكەن اۋلا دا بار. اينالا مۇنتازداي تازا. قابىرعاعا كۇندەلىكتى نە ىستەيتىندەرى جونىندە ارنايى كەستە ىلىنگەن. تەمىردەي ءتارتىپتىڭ نىشانى بولار، گۇلنار اپايىمىز بەينەكامەرا ارقىلى كىمنىڭ قاي ۋاقىتتا شىعىپ- كەلگەنىنىڭ ءبارىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرادى. ەگەر ءتارتىپ بۇزعاندار بولسا، بىردەن شىعارىلادى ەكەن. كەشكى 9 دان كەيىن ەسىكتەر تارس جابىلاتىنىن مۇنداعىلار جاقسى بىلەدى جانە سول جۇيەگە باعىنۋلارىنا تۋرا كەلەدى. بۇل باسپانادا ەشكىمدى زورلاپ ۇستامايدى. «انا ۇيىندە» ءبىر جارىم جىلعا دەيىن ولاردى باسپانا، تاماق، كيىم- كەشەك جانە مەديتسينالىق قىزمەتتى قوسا العاندا، بارلىق قاجەتتى نارسەمەن قامتاماسىز ەتەدى. وعان مورالدىق جانە ماتەريالدىق قولداۋدى قوسىڭىز. سونداي-اق، جوبا اياسىندا كۇيزەلىس ورتالىقتارىندا تۇراتىن انالاردى كاسىبي بەيىمدەۋ باعدارلاماسى جۇمىس ىستەيدى. وندا تىگىنشى، اسپازدىق سىندى ماماندىقتارعا باۋليدى. اپتاسىنا ءبىر مارتە زاڭ سالاسىنىڭ ارنايى قىزمەتكەرلەرى كەلىپ، ولاردى ءوز قۇقىقتارىن بىلۋگە ۇيرەتەدى. ءسويتىپ، باس- اياعى ءبىر جارىم جىلدىڭ ىشىندە ايەلدەر الەۋمەتتەندىرىلگەن، كاسىبي مامان بولىپ شىعادى، سونداي- اق وسى مەرزىمدە ءوزىنىڭ جانە بالاسىنىڭ بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ازدى- كوپتى قور جيناقتاپ الۋلارىنا دا مۇمكىندىك تۋادى.
«انا ۇيىندە» جىلعا جۋىق بالاسىمەن بىرگە تۇرىپ جاتقان تۇرسىناي امىرسەيىتوۆا تاياۋدا ۇلى نۇرسۇلتاننىڭ ءبىر جاسقا تولاتىنىن ايتا كەلىپ:
- زاڭدى نەكەمەن تۇرمىسقا شىقتىم. اتا- ەنەم بار، زەينەتكەر كىسىلەر. جولداسىم بەكسۇلتان ەكەۋمىزدىڭ ءدام- تۇزىمىز جاراسپاعان سوڭ، ىشىمدەگى ەكى ايلىق بالامەن ۇيدەن كەتىپ قالدىم. ول جونىندە تەك جولداسىم عانا بىلەتىن. ول مەنى ءبىر رەت تە ىزدەگەن جوق، وعان بالا كەرەك ەمەس تە شىعار ەندىگى، - دەيدى مۇڭايىپ.
تاعى ءبىر قىنجىلارلىق جاعداي - بويىندا ناعىز قازاق ارۋىنا ءتان سۇلۋلىعى بار، قولاڭ شاشتى ايجان (اتى- ءجونى ءوتىنىشى بويىنشا وزگەرتىلدى - رەد. ) ەسىمدى قىزدىڭ ايانىشتى تاعدىرى. جۇكتىلىكتىڭ سەگىزىنشى ايىنا قادام باسقان بۇل قىزدىڭ اتالمىش ورتالىقتىڭ تابالدىرىعىن اتتاعانىنا ەكى- اق اپتا بولىپتى. ءالى جيىرماعا دا تولماعان ول ءوزىنىڭ قاراعاندى وبلىسىنىڭ تۋماسى ەكەندىگىن، كىشكەنتاي كەزىندە اكە- شەشەسى اجىراسىپ، ەكەۋىنىڭ ەكى جاققا ءبولىنىپ كەتكەنىن ايتتى. ودان اقىلى وقۋعا ءتۇسىپ، سوڭىندا قاراجاتتان قىسىلىپ ءارى قاراي وقۋىن جالعاستىرا الماي، دالادا قالعان كۇندەرى ءدال بۇگىنگىدەي كوز الدىندا. استاناعا جۇمىس ىزدەپ كەلگەن ايجان وسىندا ءبىر جىگىتپەن ءسوز بايلاسىپ، ەكەۋى (ازاماتتىق نەكەدە) بىرگە تۇرا باستايدى. ارادا ۋاقىت وتە جۇكتى ەكەندىگىن قۋانا جەتكىزگەن ايجانعا الگى جىگىتتىڭ: «مەن جاسپىن، قازىر ۇيلەنبەيمىن. ماعان بالا كەرەك ەمەس»، - دەپ جالت بۇرىلعانىن، ونى جالدامالى پاتەردە جالعىز تاستاپ كەتە بارعان كۇندەرىنە كۇيىنەدى.
ايتا بەرسەڭ، مۇنداي وت باسقان نالالى تاعدىر يەلەرى وتە كوپ. ونىسىن جاراتۋشىنىڭ جازمىشىنا تەلىپ، «پەشەنەگە جازعانى سول بولار»، - دەپ تە قوياتىندارى، قاتەلىكتى وزىنەن تاۋىپ، كەيدە تاعدىرلاس بولعان ادامىنا قاراتىپ ايتاتىندارى دا جەتەرلىك. اركىمنىڭ تۇسىنىك- پايىمى ءارتۇرلى عوي. ولاي ايتۋلارى زاڭدى دا! وسىندايدا موڭكە ءبي بابامىزدىڭ:
- وراي سالىپ باستارىن،
جالپىلداتىپ شاشتارىن،
تاقىمدارى جالتىلداپ،
ەمشەكتەرى سالپىلداپ،
ۇيات جاعى كەم بولار،
سويتكەن زامان كەز بولار، - دەگەن ولەڭى ەرىكسىز ەسكە ورالادى.
ءبىز بۇل جەردە كوپكە توپىراق شاشقالى وتىرعانىمىز جوق. قاراساڭ كوڭىلىڭ توياتىن يبالى، بيازى، تاربيەلى، تەكتى قىزدارىمىز، ءبىر ەلدىڭ ىزەتتى كەلىنى، اتا- ەنەسىن، قۇداي قوسقان جارىنىڭ التىن باسىن قادىرلەگەن اپكە- اپالارىمىز، بويىنان دومالاق انانىڭ اۋليەلىگى، ايعانىمنىڭ كەمەڭگەرلىگى، زەرەنىڭ پاراساتى، بوپايدىڭ باتىرلىعى، ايشا ءبيبىنىڭ ادالدىعى، اتتارى التى الاشقا تانىمال قازاقتىڭ ارۋلارىنىڭ اسىل قاسيەتتەرى مولىنان تابىلاتىن سۇيىكتى جار، اياۋلى انا، ارداقتى اجە- اپالارىمىز جەتەرلىك.
ايتسە دە، الدە دە بولسا ءاربىر اتا- انا قىز تاربيەلەي وتىرىپ، قوعامدى، ۇلتتى تاربيەلەپ وتىرعانىن ۇمىتپاسا ەكەن. تاستاندى، جەتىم، بالالار ۇيلەرىنىڭ سانى ازايىپ، مۇنداي سۇرەڭسىز كورىنىستەردى بولاشاق ۇرپاق كورمەسە دەگەن ارمانىمىز بار. بۇل - ءبىزدىڭ قازاق قىزى دەگەن اتىمىزعا سىن. ەندەشە، ارىمىزدى قورلاتپاي، ابىرويىمىزدى اسقاق، بەدەلىمىزدى بيىك، قازاقى سالتتى بەرىك ۇستانايىق، زامانداس!..
راۋشان ءتاۋىرحان قىزى،
«ەگەمەن قازاقستان»