امەريكادا «قارا ويىقتاردى» قاۋىشتىرعان قازاق
استرونوميا عىلىمىندا جاڭا عاسىر باستالدى. ونىڭ كوشباسشىلارى قاتارىندا قازاق فيزيگى دارحان تۋەنبايەۆ تا بار.
الەم عالىمدارىن تاڭعالدىرعان تاڭعاجايىپ عىلىمي جاڭالىق ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 11- اقپانىندا دۇنيەجۇزىنە جاريا ەتىلدى. ول تۋرالى بىزدەن الدىمەن ءسۇيىنشى سۇراعان «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» كوزىقاراقتى وقىرمانى - ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، فيزيكا- ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مەحانيكا- ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ماقتاعالي بەكتەمىسوۆ ەدى. «بۇل جاڭالىق سىزدەردىڭ گازەتتە بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن جاريالانعان «ەينشتەين» ماقالاسىنىڭ («ەگەمەن قازاقستان» ، 2002 -جىل، 2 - تامىز، اۆتورى - ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ) اقىرعى نۇكتەسىن قويدى» ، دەگەن كوڭىلدى پروفەسسور: «ەڭ قۋانىشتىسى - «قارا ويىقتاردىڭ» قاۋىشۋىن تىركەگەن عالىمدار اراسىندا ءبىزدىڭ دارحان ەسىمدى باۋىرىمىز بار» ، دەدى. مىنە، سول دارحان تۋەنبايەۆ كەشە عانا الماتىعا كەلدى. قازاق عالىمدارى مەن ستۋدەنتتەرى الدىندا العاشقى سەمينار- ترەنينگىن وتكىزىپ ۇلگەرگەن PhD دوكتورانتى، تەحاس قالاسىنداعى ەكى بىردەي ۋنيۆەرسيتەتتىڭ (!) ستۋدەنتىنەن سۇحبات الۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
- دارحان، الدىمەن، ءبىزدىڭ گازەت جانە ونىڭ 200 مىڭنان استام وقىرمانى سەن ءۇشىن جانە سەنىڭ الەمدىك عىلىمداعى اسا ءىرى عىلىمي جاڭالىققا زەرتتەۋشى قازاق عالىمى رەتىندە قولۇشىن بەرگەنىڭ ءۇشىن وتە قۋانىشتى ەكەنىن جەتكىزگىمىز كەلەدى.
- راحمەت...
- تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن وقىرمانعا ءوزىڭىز قىزمەت ەتەتىن عىلىمي توپ - LIGO (لازەرلىك ينتەرفەرومەتريالىق گراۆيتاتسيالىق- تولقىندىق وبسەرۆاتوريا) تۋرالى ايتىپ بەرسەڭ؟ !
- LIGO - 1997 -جىلى ا ق ش- تا دۇنيەگە كەلگەن وتە اۋقىمدى كوللابوراتسيا، ياعني عىلىمي قاۋىمداستىق. «لايگو» - جالعىز امەريكا قۇرلىعىندا عانا ەمەس، بۇكىل دۇنيەجۇزىنىڭ وسى سالاداعى عىلىمي زەرتتەۋشىلەردىڭ باسىن رەسمي تۇردە بىرىكتىرۋىمەن تانىلعان عىلىمي ۇيىم. وبسەرۆاتوريانى قۇرۋ تۋرالى يدەيا 1989 -جىلى تۋعان، ال، 1994 -جىلى العاشقى گرانتقا يە بولىپ، بۇگىنگى وبسەرۆاتوريانىڭ العاشقى قازىعىن قاقتى.
- قاۋىمداستىققا قالاي كىردىڭ؟ ونىڭ قابىلداۋ تالعامى مەن تالابى زور بولعان شىعار؟
- مەن سول كوللابوراتسيانىڭ قۇرامىنا كىرەتىن امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستۋدەنتى بولىپ شىقتىم. سول سەبەپتى دە، ونىڭ اسا قيىندىعى بولا قويعان جوق. تەحاس جازىعىنداعى ريو گراند ۋنيۆەرسيتەتى (University of Texas Rio Grande Valley) وسى كوللابوراتسيانىڭ بەلسەندى زەرتتەۋشىلەر توبىنىڭ قاتارىندا ءجۇر.
- وبسەرۆاتوريا گراۆيتاتسيالىق تولقىندى انىقتاعان بويدا ونى جاريالاۋعا اسىقپاعان سىڭايلى. وعان نە سەبەپ؟
- 2016 -جىلدىڭ 11 - اقپانىندا ءبىز العاش رەت قوعام الدىندا ايگىلى گراۆيتاتسيالىق تولقىندى تىركەگەنىمىز تۋرالى رەسمي مالىمدەدىك. ول راس، ايگىلى تولقىندى ءبىزدىڭ باقىلاۋىمىزداعى دەتەكتورلار 2015 -جىلدىڭ 14 - قىركۇيەگىندە العاش رەت «جازىپ العان» ەدى. وقيعانى وتە قۇپيا جاعدايدا ۇستادىق. سەبەبى، الەم عالىمدارىن ءدۇر سىلكىندىرەتىن « ءجۇز جىلدىق» ماڭىزى بار جاڭالىقتى تەك قانا كوللابوراتسيانىڭ قۇرمەتتى مۇشەلەرىنە ناقتىلانعاننان كەيىن عانا ايتۋ جۇكتەلگەن. ءارى بۇل توسىن دىبىستىق بەلگىنىڭ ناعىز گراۆيتاتسيالىق تولقىننىڭ ءوزى ەكەنىنە كوزىمىزدى تۇپكىلىكتى جەتكىزۋىمىز دە كەرەك ەدى. سول سەبەپتى دە، رەسمي جاريا ەتۋ الدىندا كەڭىستىكتەن كەلگەن توسىن بەلگىنىڭ بولمىسى وتە مۇقيات ساراپتاۋدان ءوتتى.
LIGO- نىڭ قۇرامىنا الەمنىڭ 100 ۋنيۆەرسيتەتىنەن ىرىكتەلگەن زەرتتەۋشىلەر كىرەدى. ءبىز بەن ءسىز تالقىلاپ وتىرعان جاڭالىقتى سول كوللابوراتسيانىڭ بەلگىلى داۋىسقا يە بولعان قۇرمەتتى وكىلدەرىنەن قۇرالعان كوميتەت، سول كوميتەتتەن ىرىكتەلگەن جالعىز ادام، ياعني - سپيكەر عانا جاريا ەتە الادى. ءتارتىپ سولاي.
- عالامدىق جاڭالىققا تىكەلەي ءوزىڭنىڭ قاتىسىڭ بارىن سەزىنۋ قانداي ەكەن؟
- ءدال سول ساتتە مەن ارىپتەسىم نەيدل ەكەۋمىز وبسەرۆاتوريادا بولعانبىز، ءارى ءدال وسى وقيعانىڭ بولارىن كوپتەن كۇتكەنبىز. العاشقى ساتتە تولقىننىڭ تىركەلگەنى تۋرالى وبسەرۆاتوريانىڭ ىشىندەگى تەليەۆيزيالىق جۇيە ارقىلى تىكەلەي كورسەتىلدى. مەنىڭ قىزمەتىم گراۆيتاتسيالىق تولقىندى انىقتايتىن دەتەكتور قۇرىلعىنى كاليبرلەۋ. ياعني ول ولشەم پريبورلارى تەحنيكاسىنىڭ قيمىلىن رەتتەۋ دەگەن ءسوز. ماسەلەن، ەلەكتروندى ولشەم قوندىرعىسى ۆولتتىڭ مولشەرىن كورسەتەدى دەيىك. ونى ساندىق ولشەمدەرگە اينالدىرامىن. عىلىمي توپ مالىمەت ناتيجەلەرىن ساراپتاعاندا ءبىزدىڭ دەتەكتورلىق اينامىزدىڭ ءبىر سەكۋند ولشەمىندە قانشا جيىلىككە جىلجىعانىن بايقاۋى ءتيىس. سول 1000 زەرتتەۋشىنىڭ ىشىندە بۇل اسپەكتىمەن اينالىساتىن توپتاعى ون ادامنىڭ ءبىرىمىن.
- وسى ارادا جالپى وقىرمانعا كەڭىستىكتەگى «قارا ويىقتاردى» («چەرنايا دىرا» ) تۋرالى ازداعان تۇسىنىك بەرىپ وتسەڭ؟
- كەڭىستىكتە ونى ەشقانداي دا قۋاتتى وپتيكالىق تەلەسكوپ انىقتاي المايدى. كەڭىستىكتەگى ەكى «قارا ويىق» ءبىر- بىرىمەن جاناسىپ يىرىمگە تۇسكەندە گراۆيتاتسيالىق تولقىن پايدا بولادى. جارىق ساۋلەسى ءتۇزۋ تۇسكەنىمەن بەلگىلى ءبىر كەدەرگىدەن مايىسارى ءسوزسىز. «قارا ويىقتىڭ» قۋات- كۇشى سول - شەڭبەردەگى جارىقتىڭ ءوزى ونىڭ ورىسىنەن شىعا الماي قالادى. سوندىقتان، ول عىلىمدا «قارا ويىق» اتالعان. LIGO نىڭ نەگىزىن قالاۋشى وقىمىستىلار كيپ تورن، رەينەر ۆايسس، رونالد دريەۆەر مەن ونىڭ مۇددەلەستەرى ءجۇز جىلدان سوڭ بەلگى بەرگەن «قارا ويىقتاردىڭ» ءتۇيىسۋى ارقاسىندا بولعان گراۆيتاتسيالىق تولقىندى شىن مانىندە عىلىمداعى ۇلكەن جەڭىسكە بالايدى. قازىر الەمنىڭ ءار بۇرىشىندا ءدال سول امەريكاداعى حەنفورد (ۆاشينگتون شتاتى) پەن 3000 كيلومەتر جەردەگى ليۆينگستون (لۋيزيانا شتاتى) قالالارىنداعىداي وراسان زور بولماعانىمەن سوعان ۇقساس دەتەكتور قوندىرعىلار ورناتۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.
- سەن الەمدىك سول جاڭالىقتىڭ باسى- قاسىندا جۇرگەن ساتتە قازاقستانداعى ارىپتەستەرمەن بايلانىسۋدىڭ ورايى كەلمەدى مە؟
- وكىنىشكە وراي، مەنىڭ دۇنيەجۇزىلىك ماڭىزى بار ول وبسەرۆاتوريادا قىزمەت ىستەيتىنىمدى قازاقستاندا ەشكىم بىلمەيدى. الماتىعا كەلگەن سوڭ ءال- فارابي اتىنداعى ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتە عالىمدارمەن، ستۋدەنتتەرمەن، ءوزىم ءبىر كەزدە ءدارىس العان فيز- مات مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارىمەن اتالعان وقيعاعا بايلانىستى سەمينار- ترەنينگ وتكىزدىم. جۇزدەسۋدە LIGO تۋرالى، ونىڭ قىزمەتى، گراۆيتاتسيالىق تولقىن، ءبىزدىڭ كەڭىستىكتەن جەتكەن دىبىستىق بەلگىنى دەتەكتور ارقىلى قالاي تىركەگەنىمىز تۋرالى ايتىپ بەردىم. پروفەسسورلاردان وقۋشىلارعا دەيىن - بارلىعى بىردەي وتە كوپ قىزىقتى سۇراقتار قويدى. بارىنە ءالىمنىڭ جەتكەنىنشە جاۋاپ بەردىم. سول لەكسيادان سوڭ مەنىمەن بايلانىسۋعا قۇمارتقان ازاماتتاردىڭ سانى كۇرت كوبەيدى...
- فيزيكا پانىنەن بەلگىلى ءبىر جايت - گراۆيتاتسيالىق تولقىن دەسە ايگىلى فيزيك البەرت ەينشتەين ەسكە تۇسەدى...
- 1915 -جىلى ەينشتەين ءوزىنىڭ جالپى سالىستىرمالىلىق تەورياسىن اشتى. ءسال ۋاقىت وتكىزىپ بارىپ، 1916 -جىلى ول بۇل تەوريانىڭ ءىزىن تۇبىندە گراۆيتاتسيالىق تولقىن جالعايدى دەپ جازىپ كەتتى. عالامدا وسىنداي تولقىن بار دەپ ءتۇيدى. ءجۇز جىلدان سوڭ عالىمنىڭ ايتقانى دالەلدەندى. ونىڭ جالپى سالىستىرمالىلىق تەورياسى بويىنشا ايتىپ كەتكەنىن ءبىزدىڭ ۇرپاق بۇگىن دالەلدەپ جاتىر. ەينشتەين بارشا فيزيكتەردىڭ ءپىرى...
- دارحان، ءسال شەگىنىس جاسايىق: دەتەكتور توسىن دىبىستىق بەلگىنى قابىلداعان سوڭ ول تۋرالى بىردەن جاريا ەتپەي ۋاقىت وزدىرۋدىڭ جايى سەنىمسىزدىكتەن تۋماعان شىعار دەگەن وي مەنى مازالاپ وتىر؟
- كوللابوراتسيانىڭ بەلگىلى ءبىر قىزمەت ەرەجەلەرىنە سايكەس قاتاڭ قويىلاتىن تالاپتارى بار. وندا، ءتىپتى، ءبىزدىڭ توسىننان قويىلاتىن سۇراقتارعا قالاي جاۋاپ قايتارۋىمىز كەرەكتىگى دە انىقتالىپ قويىلعان. ءبىزدىڭ قاۋىمداستىقتان تىس جۇرگەن مۇددەلى عالىمداردىڭ ءوزى «الەمدىك جاڭالىقتىڭ كەشىگىپ جاريالانۋىنا نە سەبەپ؟ » دەپ مازاسىزدانعانى جانە بار. ونىڭ جاۋابى بىلاي: ماسەلەن، بۇل ارادا العاشقى تىركەلگەن بەلگىمەن تۇسپا- تۇس ساتتە جەر شارىنىڭ ءبىر بولىگىندە جەر سىلكىنىسى بولۋ- بولماۋىنىڭ دا ماڭىزى بار. ويتكەنى، ءبىزدىڭ سەزىمتال قۇرىلعىمىز ولاردىڭ ءبىرىن دە قالت جىبەرمەي تىركەپ تۇردى. بەلگىلى ءبىر عىلىمي توپ «لايگونىڭ» قىراعىلىعىن تەكسەرۋ ءۇشىن سىرتتان ادەيىلەپ دىبىستىق بەلگىلەر جىبەرۋى دە ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان دا، ون سان عالىمدارىمىز كەڭىستىكتە ءدال سول ساتتە نە بولعانىن انىقتاۋ ءۇشىن بەلگىلى پارامەترلەردى ولشەپ، زەرتتەپ، بارىنە دالمە- ءدال كوز جەتكىزۋى ءتيىستى ەدى. وسىنىڭ بارلىعى بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كەزەڭىن باسىنان وتكىزدى. ءىستىڭ جايىن وتە- موتە مۇقيات سۇزگىدەن وتكىزىپ، ەكشەپ العاننان كەيىن عانا كوللابوراتسيا سپيكەرى گابريەلا گونزالەستىڭ ۇيعارىمىمەن وبسەرۆاتوريا ديرەكتورى ديەۆيد رايتزي ب ا ق ارقىلى حالىق الدىنا شىقتى. الەم جۇرتشىلىعىن ەڭ سوڭعى تاڭعاجايىپ جاڭالىقپەن قۇلاعدار ەتتى.
- تاعى ءبىر مازا بەرمەي وتىرعان ساۋال - بۇعان دەيىن ەينشتەيننىڭ بۇل ءىلىمىن دالەلدەۋگە تالپىنعان عالىمداردىڭ بولماعانى ما؟
- بولعان. عىلىمدا قاندايدا ءبىر جاڭالىق ناقتى ولشەنىپ، دالدەنگەن سوڭ عانا جاريالىققا يە بولاتىنى بار. الگىندە ايتتىم عوي، ءبىزدىڭ ناقتى جاۋابىمىزدى جاريالاۋ ءۇشىن ءتورت ايداي ۋاقىت كەتتى. ويتكەنى، تاريحتا، عىلىمدا دەيىكشى، گراۆيتاتسيالىق تولقىنعا قاتىستى ءتۇرلى وقيعالار تىركەلگەن. «قارا ويىقتاردىڭ» بىرىگۋىن كوزىمەن «كورگەن» عالىمدار دا بار. 60- جىلداردىڭ ورتاسىندا ايگىلى امەريكالىق فيزيك جوزەف ۆەبەر ەڭ العاش رەت سەنىمگە ابدەن جاقىن تاجىريبە جاساعان عالىم. ول كولەمى بەلگىلى ولشەمدەگى الليۋميني تسيليندر قوندىرعى ارقىلى جاساعان تاجىريبەسىنىڭ ناتيجەسىندە گراۆيتاتسيالىق تولقىن جيىلىگىن «ۇستاعانىن» دالەلدەپ شىققانداي ەدى. الايدا، كوپتەگەن عالىمدار بەلگىلى ۋاقىت اراسىندا عالىمنىڭ قوندىرعىسىنىڭ كەڭىستىك تولقىنى بەلگىسىن تىركەۋگە قاۋقارسىزدىعىن انىقتاپ بەردى.
2014 -جىلى حالىقارالىق BICEP-2 عالىمدار قاۋىمداستىعى جەردىڭ پوليۋسىندە ورناتىلعان قۋاتتى تەلەسكوپتىڭ «جازبالارىنا» سۇيەنىپ وتە ماڭىزدى مالىمدەمە جاسادى. وندا كەڭىستىك جاراتىلىپ، اۋقىمىن كەڭەيتە باستاعان كەزدەگى گراۆيتاتسيالىق تولقىن بەلگىلەرى بايقالعانى تۋرالى بولجام ايتىلدى. الايدا، قانشاما سەنىمدى مالىمەتتەر مەن قۋاتتى ولشەگىش قوندىرعىلاردىڭ كومەگىنە سۇيەنىپ وتىرعان الەم عالىمدارى ول جاڭالىقتى تەز ارادا جوققا شىعاردى. توسىن دىبىس بار بولعانى عارىش قالدىقتارىنىڭ شۋى ەكەن. ءبىزدىڭ «لايگونىڭ» شەشىمىن ءقازىر ەۋروپالىق، جاپوندىق، ءۇندىستاندىق، يتاليالىق سالالىق عالىمدار قاۋىمداستىعى ماقۇلداپ وتىر. ءبىز ءوز مالىمدەمەمىزدە، مەن عىلىمي قاۋىمداستىقتىڭ مۇشەسى بولعاندىقتان سولاي ايتۋعا قۇقىلىمىن، كەڭىستىكتەگى ەكى «قارا ويىقتىڭ» بىرىگۋى ارقىلى جەرگە جەتكەن بەلگى- دىبىستى وتە قاعىلەز اينالى دەتەكتورلار ارقىلى تىركەۋگە الدىق دەپ جاريالادىق. قاراپايىم تىلمەن جەتكىزسەك - 1,3 ميلليارد جارىق جىل بۇرىن كەڭىستىكتىڭ ءبىر بۇرىشىندا سونداي ءبىر وقيعا وتكەن، «قارا ويىقتاردىڭ» قاۋىشقان... سونىڭ تولقىنى بىزگە 2015 -جىلدىڭ 14 - قىركۇيەگىندە جەتتى! ءتورت ايدان سوڭ ناقتىلانعان مالىمەت الەمگە جاريا ەتىلدى.
- و- وو... ال، كەرەك بولسا... وتە كۇردەلىلەۋ ەكەن... ونى ايتاسىڭ، ءبىز كەڭىستىكتە تالاي- تالاي «قارا ويىق» قابىسىپ، تولقىن ۇرىپ جاتقانىنان حابارسىز دا شىعارمىز؟
- الەم كەڭىستىگىندە عارىشتىق اپاتتار بولعان، بولىپ تا جاتادى... ءبىز ادامزات يە بولعان ەڭ قۋاتتى، وتە سەزىمتال قوندىرعى ارقىلى سونىڭ بىرىنەن عانا جەتكەن تولقىندى تاپجىلتپاي ۇستادىق. قاي كەزدە وتكەنىن الگىندە ايتتىم... ءسويتىپ، عىلىمدا استرونومدار ايتىپ جۇرگەن «قارا ويىقتار» بىرىگۋىنىڭ جيىلىك مولشەرىن ايقىندادىق. وسى وقيعا بولعان تۇستا جەر بەتىندە ءبىزدىڭ حانفورد پەن ليۆينگستونداعى جانە GIO- داعى (گەرمانيا) ءۇش قۇرىلعى عانا ءۇزىلىسسىز جۇمىس ىستەپ تۇردى. سوڭعى نەمىس وبسەرۆاتورياسىنىڭ دىبىس جيىلىگىن سەزىنۋ قۋاتىنىڭ اراقاشىقتىعى 600 مەتر بولعاندىقتان، تولقىندى ءمۇلت جىبەرۋى كادىك. ال، ءبىزدىڭ دەتەكتورلاردىڭ دىبىس جيىلىگىن باقىلايتىن ءورىس قاشىقتىعى 4 شاقىرىمعا دەيىن جەتەدى. يتالياداعى ءبىزدىڭ دالالىق دەتەكتورىمىزعا ۇقساس وبسەرۆاتوريا بيىل ىسكە قوسىلادى. جاپوندار دا جىل اياعىنا دەيىن ءدال وسىنداي قوندىرعىنى ىسكە قوسۋعا قامدانىپ جاتىر.
- ءدال قازىر LIGO كوللابوراتسياسى عىلىمي قاۋىمداستىعى نەندەي ىسپەن شۇعىلدانۋ ۇستىندە؟
- قازىر ءۇزىلىس جاسادىق. تاياۋ مەزگىلدە جاڭا ماۋسىم باستالادى. وسى ارادا عىلىمي جۇمىسقا بارلىعى 14 مەملەكەتتىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرى اتسالىسىپ جۇرگەنىن اتاپ وتۋگە ءتيىسپىن. سوڭعى وقيعاعا بايلانىستى تاريحي دەرەككە بارلىعى 1000 عا جۋىق ادامنىڭ اتى- ءجونى ايشىقتاپ جازىلدى. ونىڭ ىشىندە نەگىزگى 10 ادامنان تۇراتىن بىزدە كاليبرشىلەر توبى بار.
- جەكە ارحيۆىڭدەگى سۋرەتتەرىڭدى كورگەندە سەنى قۇددى قاراتاۋدىڭ ەتەگىندەگى جازىقتا وتىرعانداي سەزىندىم. ا ق ش- پەن تابيعاتىمىز قانداي ۇقساس ەدى؟ ! ول جەردە ءۇپ ەتكەن جەل مەن جۇگىرگەن اڭ، ۇشقان قۇستىڭ تابيعي شۋى قاعىلەز دەتەكتوردىڭ دىبىس جيىلىگىنىڭ ايناسىنا «جازىلىپ» قالماي ما؟
- ءيا، ول راس. ۇقساستىق كوپ... تابيعي توسىن دىبىستاردىڭ ءارقايسىنىڭ ءوز دەتەكتورى بار... ولار قاتەلەسپەيدى.
- 2011 -جىلدان ا ق ش- تا تۇرىپ جاتقانىڭا قاراعاندا ول ەلگە بويىڭ دا، ويىڭ دا ۇيرەنگەن شىعار. جەكە ءومىرىڭ تۋرالى ايتشى؟
- اۋەلى ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىندا تۇراتىنمىن. قازىر وبسەرۆاتوريانىڭ مەنشىگىندەگى جايلى پاتەردەمىن. تاماقتى كوبىنە كۇرىش پەن كارتوپتان... ءوزىم ىستەيمىن، كەيدە پالاۋ پىسىرەمىن. مامام سەكىلدى ەت اسا المايمىن. ۋاقىت ايىرماشىلىعىنا بايلانىستى الماتىمەن - ۇيمەن، تەك سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى عانا سكايپ ارقىلى سويلەسىپ تۇرامىن. قىدىرۋعا، باسقا قالالارعا بارا بەرۋگە ۋاقىت تاپشى. جاسىم 31-دە...
- ديسسەرتاتسياڭنىڭ تاقىرىبى؟
- تىكەلەي ءوزىم قىزمەت اتقارىپ وتىرعان الەمدىك LIGO قوندىرعىلارىنىڭ كاليبرلەۋ ماسەلەسى...
- ەلگە قايتاتىن ۋاقىت بەلگىلەنگەن بە؟
- ءبارى دە ديسسەرتاتسيانىڭ بىتۋىنە جانە الەمدىك جوبانىڭ اۋقىمىنا بايلانىستى.
- اڭگىمەڭ ءۇشىن ۇلكەن راحمەت. ءدام- تۇز تارتسا ءالى دە كەزدەسىپ سۇحباتتاساتىن جايىمىز بار سەكىلدى... ىسكە ءسات!
اڭگىمەلەسكەن
تالعات ءسۇيىنباي،
«ەگەمەن قازاقستان» .
LIGO وبسەرۆاتورياسىنا قاتىستى سۋرەتتەر دارحاننىڭ ءوز ارحيۆىنەن الىندى.
الماتى بولىمشەسىندەگى سۋرەتتى تۇسىرگەن يۋري بەككەر.