كورىپكەلدەر راسىندا «كورىپ كەلە مە»؟
ويتكەنى، ادام جاراتىلىسىندا الداعى كۇندەردە نە بولاتىنىن بىلۋگە دەگەن ەرەكشە قۇمارلىق بار.
وسى سەبەپتى، ادامداعى وسى ءبىر قاجەتتىلىككە ساي بولاشاقتى بولجاعىشتار مەن كورىپكەل، بالگەرلەر دە ءاردايىم تابىلىپ وتىرعان. بۇنداي ءتۇرلى سەنىمنىڭ يسلامعا دەيىن دە بولعانى سوندىقتان. جاھيليا ۋاقىتىندا قۇمعا سىزىقتار سىزىپ، سول سىزىقتارعا قاراپ بولجام جاسالاتىن. ونى «حاتتۋرامل» دەپ اتايتىن. بۇعان قوسا، ءسوز بەن ەسىمدەرگە بال اشۋ، جوعالعان زاتقا بال اشۋ، استرولوگيالىق بال، قويدىڭ جاۋىرىنا قاراۋ، قۇربان شالىنعان مالدىڭ وكپەسىنە قاراپ بولجاۋ، سۋعا قاراپ بولجاۋ، قورعاسىن قۇيۋ، تۇزعا قاراپ بولجاۋ، الدا نە بولاتىنىن ايتۋ سەكىلدى بولجاۋ مەن بال اشۋدىڭ ءتۇر- ءتۇرى كەزدەسكەن. وسى سەبەپتى يسلام ءدىنىن قابىلداعاننان كەيىن كەيبىر ساحابالاردا كورىپكەلدىككە قاتىستى سۇراقتار دا تۋىنداماي قالمادى. ايتالىق، ءبىر كۇنى حازىرەت مۇعاۋيا (ر. ا. ) «ۋا، راسۋلاللا، جاھيليا كەزىندە كەيبىر ادەتتەرىمىز بار ەدى. كورىپكەلدەرگە باراتىنبىز» دەگەندە: «ەندى كورىپكەلدەرگە بارماڭدار» دەگەن ناقتى جاۋاپ ەستىگەن (ءمۇسليم، ءسالام، 121).
بۇل حاديس يسلام سەنىمىنىڭ كورىپكەل، بالگەرلەردى قۇپتامايتىنىن كورسەتەدى. ويتكەنى مۇسىلمان سەنىمىندە شەكسىز قۇدىرەت يەسى اللا عانا بولاشاقتا نە بولاتىنىن بىلەدى. ونى وزگەلەردىڭ قولمەن ۇستاعانداي ەتىپ ءبىلۋى نەعايبىل. بۇل سەنىمگە مىنا اياتتار نەگىز بولۋدا:
«عايىپتىڭ كىلتى اللانىڭ جانىندا. باسقالار ونى بىلمەيدى» (ءانعام: 59 ايات)
«بىلاي دە: اللادان باسقا اسپان الەمىندە دە، جەردە دە ەشكىم عايىپتى بىلە المايدى» (ءنامل: 65 ايات).
«بىلاي دە: مەن سەندەرگە «اللانىڭ قازىنالارىنا يەمىن» نەمەسە «مەن عايىپتى بىلەمىن» دەپ جاتقانىم جوق. مەن تەك ۋاحيعا عانا ەرەمىن» (ءانعام: 50 ايات)
سوڭعى اياتتا پايعامباردىڭ دا بولاشاقتى بىلە بەرمەيتىنى، «ءبارىن بىلەم» دەپ ايتپاعانى ەسكەرتىلگەن. ماسەلەن، بىردە جابىرەيىل پەرىشتە «قيامەت قاشان بولادى؟» دەپ سۇراعاندا، پايعامبارىمىز:
«بۇنى سۇراۋشىدان ارتىق بىلمەيمىن» دەپ، قيامەتتىڭ ناقتى قاشان بولاتىنىن بىلمەيتىنىن ايتۋدان تارتىنباعان (بۇھاري، يمان 37).
دەگەنمەن ءدال وسى تۇستا «بولاشاققا قاراتا ايتقان، بولاشاقتا نەندەي ىستەردىڭ كەزدەسەتىنىن بولجاپ ايتقان حاديستەر بار ەمەس پە؟» دەگەن ورىندى سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن.
قۇراننىڭ «جىن» سۇرەسىنىڭ 26-27 -اياتتارىندا وسى ماسەلەگە تۇسىندىرمە بەرگەن: «ول بارلىق كورىنبەيتىندەردى بىلەدى. سىرلارىنا ەشكىم قانىق ەمەس، الايدا ء(بىلدىرۋدى) قالاعان پايعامبار بۇعان جاتپايدى».
بۇل بويىنشا جاراتۋشى يە ءوزى قالاعان ەلشىلەرىنە عايىپقا ءتان كەيبىر مالىمەتتەردى بىلدىرگەن، ولار سول بىلگەندەرىن ۇمبەتكە جەتكىزگەن.
حازىرەت پايعامبار وزدىگىنەن بولاشاقتا نە بولاتىنىن بىلگەن ەمەس. ءبىراق اللا بىلدىرگەن جايتتاردى ءبىلدى ءارى ۇمبەتىنە دە حابارلاپ ايتتى.
عالىمداردىڭ تۇسىندىرۋىنشە، حازىرەت پايعامباردىڭ ەكى قىرى بولدى:
ءبىرىنشىسى ادامدىق جاعى، ەكىنشىسى پايعامبارلىق جاعى.
حازىرەت پايعامبار ادامدىق جاعىمەن بىزدەن ەرەكشەلەنبەدى. ەل سەكىلدى ءىشىپ- جەيتىن، ىستىق پەن سۋىقتان اسەرلەنەتىن. ەرتەڭ نە بولارىن، بولاشاقتا نە بولاتىنىن بىلە المايتىن. ال، پايعامبارلىق جاعى بولسا، ۋاحي الۋعا جۇرەگى ءدايىم اشىق بولاتىن. اللادان كەلەتىن حابارلاردى قابىلداپ تۇراتىن.
پايعامباردىڭ ادام بولۋى كەمشىلىككە ەمەس، قايتا كەمەلدىككە جاتادى. ادام ەمەس پەرىشتە بولسا، حالىققا جولباسشى بولا الماس ەدى، جول كورسەتە الماس ەدى. ساحابالار حازىرەت پايعامباردىڭ ادامدىق جاعىن دا، پايعامبارلىق جاعىن دا اجىراتا بىلگەن. ايتالىق، ءبادىر سوعىسىنان بۇرىن راسۋلاللا اسكەرىن ءبىر جەرگە ورنالاستىرعاندا، ساحابالاردان حۋباب يبن مۇنزير «ۋا، راسۋلاللا، ەگەر ءدال وسىندا ورنالاسۋىمىز اللانىڭ ۋاحيىمەن بولماسا، وندا سۋ كوزدەرىن ۇستاپ قالساق، دۇشپاننان ايلا اسىرار ەدىك» دەگەندىكتەن، سول جولى حۇبابتىڭ پىكىرى نەگىزگە الىنعان.
وكىنىشكە قاراي، كورىپكەلدەرگە بارۋ، بولاشاعىن بولجاتۋ، بال اشتىرۋ قازىرگى ۋاقىتتا دا تىيىلماي وتىرعان قوعامداعى كەسەلدەردىڭ ءبىرى. انىعىندا بۇل ءىستى كاسىپ ەتۋ دە، وعان سەنۋ دە يمان تۇرعىسىنان قاۋىپتى. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز، جوعارىدا دا تىلگە تيەك ەتكەنىمىزدەي، يسلام سەنىم جۇيەسىندە بۇنداي ورىنسىز، نەگىزسىز ىستەرگە ورىن جوقتىعى.
حازىرەت ايشا انامىزدىڭ (ر. ا. ) ريۋايات ەتۋىنشە، ساحابالاردىڭ كەيبىرى پايعامبارىمىزعا (س. ا. ۋ. ) كەلىپ كورىپكەلدەر تۋرالى پىكىرىن سۇرادى.
ارداقتى ەلشى (س. ا. ۋ. ) ولارعا: كورىپكەلدەر تۇككە دە تۇرمايدى، - دەدى. بۇنى ەستىگەندە ارالارىنان كەيبىرى:
ۋا، راسۋلاللا، كەيدە سولاردىڭ ايتقانى راس بولىپ شىعادى، - دەگەندە، ارداقتى ەلشى ولارعا: بۇل ءسوز جىنداردىكى. جىن مالىمەت قاعىپ اكەلىپ، دوسىنىڭ قۇلاعىنا تاۋىقتىڭ قىت- قىتتاعانىنداي ەتىپ جەتكىزەدى. ءسويتىپ وعان جۇزدەن استام وتىرىك ارالاستىرادى، - دەپ ءتۇسىندىردى (ءمۇسليم، ءسالام، 123).
بارلىق كورىپكەل، بالگەرلەردىڭ جىندارمەن قاتىسى بار ما، جوق پا، ول ءوز الدىنا جەكە ماسەلە. الايدا كورىپكەلدىك پەن بالگەرلىك يسلامعا قايشى بولعاندىقتان ءارى پايعامبارىمىز وعان ناقتى تىيىم سالعاندىقتان، ماسەلەگە شايتاننىڭ ارالاساتىنى كۇمان تۋدىرمايدى. شايتان دا جىن بولعانىنا قاراعاندا، بولاشاقتى بولجاپ، الدىن الا حابار ايتاتىن كورىپكەلدەر شايتانعا ەرمەك بوپ جۇرگەن جوقپىز با دەپ قورقۋى ءتيىس. سوندىقتان كورىپكەلدىك جاساۋشى ءوزىن دە، وزىنە يمانداي سەنۋشىنى دە يمان تۇرعىسىنان قاۋىپكە يتەرمەلەپ وتىرعانىن ءبىلۋى ءتيىس.
عالىمدار دا قيت ەتسە، كورىپكەلدەردى جاعالاپ، بال اشقىزۋدىڭ دۇرىس ەمەستىگىن ايتۋدا. «تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزادى، ادامداردى ءسوز بۇزادى» دەمەكشى، اسىرەسە، ەرلى- زايىپتىلار مەن جاقىن تۋىستاردىڭ اراسىنا كۇمان سالۋدا كورىپكەلدەردىڭ ايتقان سوزدەرىنىڭ كەرى اسەرى جوق ەمەس. مۇسىلمان پسيحياتر مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بالگەرلەر كوبىنە جوبالاپ ايتادى. ماسەلەن، ەرلى- زايىپتىلار اراسىندا رەنىش تۋسا، شىن مانىندە ولار وتىرىپ سويلەسسە، شەشىلەدى. الايدا كورىپكەلگە جۇگىنگەندىكتەن، ول كۇيەۋى دۇعا جاساتقانىن ايتادى. وسىدان كەلىپ ايەل كۇيەۋىنىڭ تۋىستارىنا كۇدىكپەن قاراي باستايدى. انىعىندا ونداي بولماسا دا بالگەر نە كورىپكەل ءوز سوزىنە سەندىرگەندىكتەن، وتباسىنىڭ تاتۋلىعىنا سىزات تۇسەدى. بولاشاعىن بولجاتقاندار كورىپكەلدىڭ وتىرىكتى شىنداي ەتىپ ايتقانىنا سەنىپ، بەكەرگە ۇمىتتەنىپ، نە جامان حابارىنا دا ۇيىپ سەنىپ قورقىنىش، ۇرەيمەن كۇن كەشۋى كادىك.
انىعىندا مۇسىلمان ادام اللا تاعالانىڭ قۇدىرەتى شەكسىزدىگىنە بەك يلانىپ، بار ىسىندە تەك اللاعا عانا تاۋەكەل ەتۋى ءتيىس. قيىندىق كەزدەسسە سابىر ەتىپ، ءار قيىندىقتىڭ ارتىنان كەلەتىن جەڭىلدىگى مەن جاقسىلىعىن كۇتە ءبىلۋى ءتيىس. دۇعالارىندا «اداسۋدىڭ ءتۇر- تۇرىنەن ساقتاي گور!» دەپ تىلەپ جۇرگەنى دۇرىس.
تاقىرىپقا قاتىستى تاعى ءبىر حاديستەردە كورىپكەلدەرگە سەنگەن جاننىڭ مۇحاممەدكە (س. ا. ۋ.) تۇسكەن كىتاپقا سەنبەگەن بولىپ تابىلاتىنى قاتاڭ ەسكەرتىلگەن (يبن ءماجا، تاحارات، 122).
ق. سابىرجان ۇلى
e-islam.kz