تاقۋا كىسىلەر ايەلمەن سىنالعان با؟
ولاردىڭ جۇبايلارى ۋاحي تۇسكەن شاڭىراقتا بولا تۇرا جاراتۋشىدان سىرت اينالعان.
عالىمداردىڭ تۇسىندىرۋىنشە، بۇل دۇنيەنىڭ سىناق بولاتىن سەبەبى سول، وندا جاقسىلىق تا، جاماندىق تا، اق تا، قارا دا ءبارى ارالاس.
جاراتۋشى يەنىڭ حيكمەتتى ىستەرىن ادام بالاسى ءتۇسىنىپ بولعان با؟! قاراساڭىز، ءيىسى جامان تەزەك جەرگە تاستالعاندا، قايتا تىڭايتقىش بولىپ، سول جەردەن ءيسى ادەمى گۇل شىعادى. ەڭ قاراڭعى داۋىردە سوڭعى ەلشى مۇحاممەد پايعامباردىڭ (ساللاللاھۋ الايھي ءۋا ءساللام) جارىق نۇرى كەلدى. مۇسا پايعامبار (ا. س.) ءوزىن قۇدايعا بالاعان پەرعاۋىننىڭ قامقورلىعىندا ءوستى.
ءوز ايەلى ءوزىن كەلەمەجدەپ، قايتا دۇشپاندارعا بولىسقانى كەي پايعامبارلار تاپ بولعان اۋىر سىناقتاردىڭ ءبىرى بولسا كەرەك. «تاحريم» سۇرەسىنىڭ 10 اياتىندا نۇھ پەن لۇت پايعامبارلارعا ايەلدەرىنىڭ ەرمەگەنى ايتىلعان: «اللا كاپىرلەرگە نۇھتىڭ ايەلى مەن لۇتتىڭ ايەلىن مىسال ەتەدى. ەكەۋى دە ەكى ىزگى قۇلىمىزعا ومىرلىك جولداس ەدى. الايدا يمانسىزدار قاتارىنا ءوتىپ، ءوز ەرلەرى بولىپ تابىلاتىن پايعامبارلارعا قيانات جاسادى. كۇيەۋلەرى ولاردى اللانىڭ جازاسىنان قۇتقارىپ قالا المادى. ولارعا (ولگەندە نەمەسە قيامەت كۇنى): «قانە، توزاققا كىرگەندەرمەن بىرگە سەندەر دە توزاققا كىرىڭدەر» دەلىنەدى».
شىنتۋايتىندا، ەكەۋى دە دۇنيە مەن اقىرەت باقىتىن تاباتىنداي ۇلكەن مۇمكىندىككە يە ەدى. اللانىڭ سۇيىكتى ەكى پايعامبارىنا جار بولدى. الايدا ولار ءومىردىڭ سىناعىنان ءسۇرىنىپ، بۇنداي تاماشا مۇمكىندىكتى ۋىستان شىعارىپ الدى.
پايعامبارعا ءماجنۇن دەگەن جارى ۋايلا
نۇھ الايحيسسالام حالىققا ءدىندى 950-جىل ناسيحاتتاعان. سوعان قاراماستان وزىنە سەنگەندەر سانى وتە از ەدى. ايەلى ۋايلانىڭ ءوزى وعان سەنبەدى. پايعامبار شاڭىراعىندا تۇرعانىنا قاراماستان، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن كاپىر بولىپ ءوتتى. ەرىنىڭ سىرلارىن دۇشپاندارعا بارىپ ايتاتىنداي كۇپىردە تىم ارىعا باردى. ءتىپتى ەرىنىڭ بەتىنە «سەنىڭ ەسىڭ اۋىسقان» دەگەندەردىڭ ءبىرى ەدى. توپان سۋ باسقان ۋاقىتتا نۇھتىڭ كەمەسىنە مىنۋدەن باس تارتتى. ءسويتىپ كاپىر كۇيىندە ءولدى. حازىرەت نۇھقا سەنبەگەندەردىڭ ءبىرى ۇلى كەنان ەدى. مەيلى پايعامبارلىق، مەيلى اكەلىك مەيىرىممەن ۇلىن كەمەگە مىنۋگە شاقىرىپ، كاپىرلەرگە قوسىلماۋىن ايتسا دا ءسوزىن تىڭداتا المادى.
حازىرەت لۇتتىڭ ايەلى ۋاليحا دا ەرىنە قيانات جاساۋشىلاردىڭ ءبىرى ەدى. سىرتتاي يمان ەتكەن بولىپ كورىندى. اقيقاتقا كوز جۇمۋمەن قاتار ايات، حاديستەردىڭ لاعىنەتتەگەن كۇناسى (ليۋاتا، ەر مەن ەردىڭ جاقىنداسۋى) جاساۋشىلارعا جۇگىرىپ كومەك بەردى. حازىرەت لۇتتىڭ ءىس-ارەكەتتەرى مەن سىرلارىن دۇشپاندارعا جەتكىزىپ، ەرى دارىپتەپ جۇرگەن اقيقاتقا قيانات جاسادى. سودوم حالقى ازاپقا ۇشىراعاندا ءوزى دە بىرگە قۇرىدى. ايتالىق، ارسىز سودوم حالقىنىڭ ۇستىنەن تاس بوراتۋ ۇكىمى بەرىلگەندە، حازىرەت لۇتقا دەرەۋ ول جەردەن كەتۋ ءارى ارتقا قاراماستان العا قاراي جۇرە بەرۋ تاپسىرىلدى. لۇت (الايھيس سالام) جۇبايى جانە وزىنە يمان ەتكەن قىزدارىن ەرتىپ، قۇلقىن سارىدە جولعا شىقتى. ولارعا ارتقا قاراماۋ مىندەتتەلە تۇرا، ايەلى قارايمىن دەپ سول جەردە ازاپقا ۇشىراپ قۇرىدى.
«ۇيدەگى قاسقىرعا شىداماعان ادامعا...»
رەتىنە قاراي تاقۋا كىسىلەر دە وسىنداي سىناقتاردان وتكەن. ءابۋلحاسان حاراكاني دە وسىنداي كىسىلەردىڭ ءبىرى ەدى. ج. رۋميدىڭ «ماسناۋي» ەڭبەگىندە يبن سينا سول كىسىنىڭ قالىن سۇراپ بارعان كەزدە بولعان مىنا ءبىر وقيعا كەزدەسەدى. يبن سينا بىرنەشە كىسىنى ەرتىپ حاراكانيدىڭ قالىن سۇراپ بارادى. ول كىسىنىڭ ۇيدە جوقتىعىن ايتقان ايەلى ءسوزىنىڭ اراسىندا «قالىن سۇراپ باراتىنداي حاراكانيدىڭ نە قادىر-قاسيەتى بار ەكەن سونشا، بەكەر كەلگەنسىزدەر، ول ءوزىن اۋليە ساناپ جۇرگەن ءبىر جىندى عوي» دەگەندەي ءسوز ايتادى.
«كەرى قايتايىق، ونىڭ راسىندا قانداي ادام ەكەنىن جانىنداعى ايەلى جاقسى بىلەر» دەپ ەرتە بارعان ادامدارى كەرى قايتقىلارى كەلسە دە، يبن سينا ولاردى قايتپاۋعا كوندىرەدى. ءبارى ورمانعا بەت العاندا، قارسى الدارىنان ارىستانعا وتىن ارتىپ كەلە جاتقان حاراكانيدى كورەدى. جاقىنداعاندا، راسىندا ارىستاننىڭ وعان قىڭق دەمەي باعىناتىنىن بايقاپ، ايەلىنىڭ ءسوزى اناۋ، بۇل قالاي بولعانى دەپ سەبەبىن سۇرايدى. سوندا حاراكاني حازىرەت: «ۇيدەگى قاسقىرعا شىداماعان ادامعا تاۋداعى ارىستان قىزمەت ەتپەيدى» دەپ جاۋاپ بەرگەن ەكەن.
نيشاپۋرلىق عالىم سايدتىڭ مىنا ءبىر اڭگىمەسى دە قىزىقتى-اق. ەكى رەت ۇيلەنگەن ول ەكىنشى ايەلى ءماريامنىڭ سۇراۋىمەن العاشقى وتباسىلىق ءومىرى تۋرالى بايانداپتى. بىردە: «ومىرىڭىزدەگى اللاعا ۇنامدى ءبىر ءىسىڭىزدى ايتىپ بەرىڭىزشى؟» - دەپ وتىنگەن قالىڭدىعىنا مىنا اڭگىمەنى ايتىپتى:
«ول كەزدەردى ۇمىتا الماسپىن. ارينە، ءىسىمىزدى قابىل ەتۋشى اللا. ءتىپتى قاي عيباداتىمدى ىقىلاسپەن، قاي امالىمدى ريا ەتىپ جاساعانىمدى دا بىلمەيمىن. دەگەنمەن سول ءبىر امالىمدى جاراتۋشى قابىل ەتەر دەپ ۇمىتتەنەمىن.
جاس كۇنىمدە اتاعىم شارتاراپقا جايىلدى. سول ۋاقىتتاردا ماعان عاشىق قىزدار كوپ ەدى. ءبىر كۇنى جاپادان-جالعىز وتىرعانىمدا، جانىما ءبىر قىز كەلدى. كەلىسىمەن ەبىل-دەبىل جىلاپ، جان سىرىن اقتارا باستادى. كوز ىلۋدەن قالعانىن، تەك ماعان تۇرمىس قۇرۋدى تىلەيتىنىن ايتتى.
ويلانا كەلە قىزدىڭ كوڭىلىن قيمادىم. اكەسىن تاۋىپ، قۇدا ءتۇسىپ، اقىرى ۇيلەندىك. قىزدىڭ پەرىشتەدەي اق پەيىلى، جاندى باۋراعان ءسوزى تەك نەكە قيىلعانعا دەيىن عانا سوزىلدى. وكىنىشتىسى سول، جار ەتىپ العان گۇلىم جۇپارىن ەمەس، تىكەنىن قاداپ جانىمدى اۋىرتىپ وتىردى. الدىمدا ءيىلىپ كىشىرەيۋدى نە ءسوز تىڭداۋدى بىلمەدى. ءبىر تۇزەلەر دەگەن ۇمىتپەن ءومىر سۇرە بەردىم.
تالاي تاڭدى سابىرمەن اتىرىپ، تالاي كەشتى سابىرمەن باتىردىم. قانداي قىرشاڭقى ءسوز ايتسا دا، ۇندەمەدىم. ۇيدە جۇرگەنىمدە ءوزىمدى جانىپ تۇرعان وتتىڭ ىشىندە جۇرگەندەي سەزىنەتىنمىن. مىنە، ءدال وسىنداي جاعدايدا سول ايەلمەن ون بەس جىل بىرگە تۇردىم. ءبىر كۇنى اجالى جەتىپ قايتىس بولدى.
اللانىڭ قالاۋىمەن، ارتىنان مىنەزى جايلى وزىڭمەن ۇيلەندىم. ايتپاعىم، وسى ون بەس جىل بويى ونىڭ كوڭىلىن جارالامادىم، تەك سابىر ەتۋمەن بولدىم. جاراتۋشىعا ءبىر ۇنامدى قىلىعىم بولسا، وسى شىعار دەپ ءۇمىت ەتەمىن...».
islam.kz