جيەن مىڭنان ۇلكەن، كۇيەۋ جۇزدەن ۇلكەن
بۇل مۇحامبەت پايعامباردىڭ كۇيەۋ بالاسى اليگە دەگەن ەرەكشە قۇرمەتىنە بايلانىستى ايتىلسا كەرەك.
ودان بولەك پايعامبار جيەندەرىنە دە ەرەكشە مەيىرىمدى بولعان ەكەن.
بىردە پايعامبارىمىز جيەندەرى اسان مەن ۇسەن ۇيىنە كەلگەندە توردەن ورىن بەرىپ، قۇرمەت كورسەتكەن. ول اساننىڭ ەرنىنەن، ۇسەننىڭ موينىنان سيپاعان ەكەن. پايعامباردىڭ ءار قيمىلىنان عيبرات كورىپ وتىراتىن ازىرەتى ءالي:
- ءيا، اللانىڭ ەلشىسى، نەگە بۇلاي ىستەدىڭىز؟ - دەپتى.
- اجال اسانجاننىڭ ەرنىنەن، ۇسەنىمنىڭ موينىنان كەلەدى. اقىرعى ءسات سوققاندا ولارعا اۋىرلىق بولماسىن، جانىنا باتپاسىن دەپ سيپادىم، - دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
جيەندەرىنە قۇرمەت كورسەتىپ، اسانعا ورجاعال قۇلا جۇيرىك، ۇسەنگە كەر قۇلا ات مىنگىزگەن ەكەن. وسىدان باستاپ جيەندى قۇرمەتتەۋ بارلىق پايعامبار ۇمبەتىنە ۇلگى بولىپ تارالعان دەسەدى.
بۇل ءداستۇر قازاق اراسىنا دا تەرەڭدەپ سىڭگەنى بايقالادى. ناعاشى جۇرتى جيەنى كەلگەندە قۇرمەت كورسەتىپ، جيەنسىباعا بەرەدى. مال ىشىنە كىرگىزىپ، «قالاعان مالىڭدى تاڭدا» دەپ، باسىرە اتايدى. جيەننىڭ تاڭداعان مالىنا ەن سالادى. ونى مىنبەيدى، اسقا سويمايدى، ەرەكشە باعىپ- قاعادى. جيەنى تاعى بىردە كەلگەندە مال ىشىنە كىرگىزىپ:
- ال، جي ەندىنى، - دەپ ايتادى ەكەن. ياعني، «ەنى بار مالدى جينا» دەگەن ءسوز. كەيىن «جي»، «ەن» دەگەن ەكى سوزدەن «جيەن» اتاۋى شىعىپتى.
ءقازىر دە قازاق اراسىندا «جيەندى ۇرما، قولىڭ قالتىرايدى»، «جيەننىڭ نازاسى قاتتى» دەگەن ماتەلدەر ساقتالعان. جيەندەر ناعاشى جۇرتىنان قانداي دا ءبىر بۇيىمدى سۇراۋسىز الىپ كەتسە دە، ناعاشىلارى ونى ۇرلىق دەپ ساناماعان. قازاقتا مۇنى جيەندىك جاساۋ دەپ اتايدى.
degdar.kz