بارشاتاس تۋرالى اڭىز
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر-تولعاۋلارى، قيسسا-داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
«قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى.
«حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ-جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
بارشاتاس
وتكەن داۋىرلەردىڭ بىرىندە جاز جايلاۋى بار، قىس قىستاۋى بار باي ادام ءومىر ءسۇرىپتى. ول ءوزى سونداي اڭقاۋ ەكەن. باي بولعاننان كەيىن داۋلەتكە قىزىقپاي تۇرا ما، قاي تۇستان قانداي پايدا تۇسىرەم دەپ جانتالاسۋمەن جۇرەدى ەكەن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اڭقاۋ بايدىڭ دۇنيەقوڭىز ەكەندىگىن سەزگەن ءبىر جىگىت ۇيىنە كەلىپ تۇسەدى. ۇستىندە وقالى شاپان، استىندا اسەم سايگۇلىك كەربەز كوڭىلدى كەلىستى جىگىتتى باي جالپاقتاپ قارسى الادى. ەت جەلىنەدى، قىمىز ىشىلەدى. كوڭىلى ورنىنا تۇسكەننەن كەيىن ءۇي يەسى قوناعىنان ءجون سۇراپتى.
سوندا الگى جىگىت: «بالە، بايەكە، ءسىز مەنى قالايشا تانىماي وتىرسىز، مەنى بۇكىل ءيىسى قازاق تانيدى. ءورىسىم تولعان مال، جەرىم تولعان التىن-كۇمىس بايلىق. كوڭىلىم تۇسسە، سىزگە دە قاراسامىن»، - دەپتى.
ونىڭ سوزىنە يلانعان اڭقاۋ باي: «سەن شامالى تۇرا تۇر، مال-جان وزىمدە دە جەتكىلىكتى. سەن ماعان اناۋ التىن تاستارىڭنان قارايلاسساڭ. مەن دە قاراپ قالماسپىن»، - دەيدى.
جىگىت كەلىسىم بەرە قويادى. ءسويتىپ، بايدى قاسىنا ەرتىپ، جىگىت ءوزى الدىندا كورىپ كەتكەن ءبىر كەڭ ولكەگە كەلىپتى. ولكەدە جەردە جاتقان جىلتىر تاستار، جاڭاعى جارقىراۋىق تاستاردى كورگەن باي التىن ەكەن دەپ ويلاپ وسى جەردى ماعان بەر دەپ جاتا كەپ جابىسادى. باسىندا كونىڭكىرەمەگەن جاڭاعى جىگىت ارتىنان كەلىسىم بەرىپ، اقىسىنا بايدان ەكى مىڭ جىلقى الىپ، الدىنا سالىپ، كوز كورمەس، قۇلاق ەستىمەس جاققا كەتە بارادى. باي بولسا ماقتانىشپەن اۋىل ادامدارىن ەرتىپ، سول جەرگە الىپ كەلىپ كورسەتەدى. سويتسە، التىن دەپ جۇرگەنى جاي جىلتىر تاستار بولىپ شىعادى. جىلتىر تاستى جەردى كوپشىلىك بارشاتاس دەپ اتاپ كەتەدى.