قىمىز قىرىق اۋرۋعا ەم
قىمىز قۇرامىنداعى دارۋمەندەر مەن ونىڭ شيپاسى تۋرالى تاعى ءبىر مارتە وقىرمان نازارىنا سالۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.
* قىمىزدىڭ قۇرامىنداعى «س» دارۋمەنى سيىر سۇتىمەن سالىستىرعاندا ون ەسە كوپ.
* قىمىزدىڭ قۇرامىندا جىنىس گارموندارىنا جاقسى اسەر ەتەتىن فەرمەنتتەر بار. بۇل ايەلدەردى بەدەۋلىكتەن، ەرلەردى بەلسىزدىكتەن قورعايدى. قۋاتتاندىرادى.
* قۇرت اۋرۋلارىنىڭ الدىن الادى، اۋىرعان ادامنىڭ قايتا قالپىنا كەلۋىنە جاقسى ىقپال ەتەدى.
* ساۋمال قىمىزدى ەم رەتىندە بۋىن اۋرۋلارىنا ىشسە ءتىپتى پايدالى. سالدانۋدىڭ الدىن الادى.
* جاڭا بوسانعان كەلىنشەكتىڭ ءسۇتىن مولايتىپ، ءنارلى ەتەدى. دەمەك، ەمىزۋلى بالاعا دا پايداسى وراسان.
* اشىعان قىمىز ءشولدى باسىپ، قانتامىردى قوردالانعان زياندى قالدىقتاردان تازارتادى. ءىش قاتۋدىڭ الدىن الادى.
* اشىعۋدان كەيىن قىمىز ءىشۋ بۋىن اۋرۋلارىنا وتە پايدالى.
* ادام دەنەسىنىڭ كۇش- قۋاتىن ارتتىرادى، بۇيرەك پەن باۋىردى قانىقتىرادى، قان تامىرلارىن تازالايدى.
* بۋىن اۋرۋلارى مەن سۇيەكتىڭ قاقساۋىن، جۇيكەنىڭ جۇقارۋىن، باس اينالۋىن، سوزىلمالى سارى اۋرۋ (گەپاتيت)، ۇيقىسىزدىق، ىشەكتەگى جارا (گاستريت) سياقتى اۋرۋلاردىڭ الدىن الادى نەمەسە جەڭىلدەتەدى.
* قىمىز ادامنىڭ فيزيكالىق جاعدايىن وڭالتىپ، تابەتىن اشادى، اس قورىتۋدى جاقسارتادى.
* دارىگەرلەر قىمىزدى بەزگەك اۋرۋىنا جانە جوتەلگە قارسى ىشۋگە ۇسىنىس جاسايدى.
* قىمىزبەن ەمدەلگەندە قان قۇرامىنداعى گەموگلوبين ەريتروتسيت كوبەيەدى. تامىردىڭ سوعۋى جيىلەپ، قان اينالىمى جىلدامدايدى. قان تامىرى جۇمىسى مەن جۇرەك سوعىسى جاقسارادى.
* كەز كەلگەن سۇتتەگى ەڭ باعالى زات - اقۋىز. بيە سۇتىندە ول 1,8 - %2 بولادى. قىمىزدا شامامەن 1,3 - %2,0 ماي بار، بۇل سيىر سۇتىندەگىدەن 2 ەسە كەم.
* تۇراقتى تۇردە قىمىز ىشكەن ادامنىڭ يممۋنيتەتى ارتادى.
* بيە سۇتىندەگى پوليقانىقپاعان ماي قىشقىلدارى قان اينالىمىن جاقسارتادى.
* بيە سۇتىندەگى لاكتوفەررين اتتى اقۋىزدان رەسەي عالىمدارى قاتەرلى ىسىككە قارسى ءدارى جاساۋدا.
* قىمىز ىشكەن ادامنىڭ جانى مەن قانى بۇرىنعى ىشكەن اراق پەن سىرانىڭ زارداپتارىنان تازارتادى.
* ەرلەر بەلسىزدىگىنە قىمىز ەم.
* قىمىزدىڭ مايى اتەروكسلەروز اۋرۋىنا شيپالى.
* قىمىزدىڭ قۇرامىنداعى قانىقپاعان ماي قىشقىلدارى ادام دەنەسىندەگى جاسۋشالاردى جاقسارتادى.
* قىمىزداعى كىشى مولەكۋلالى پەپتيدتەر جاسۋشالارداعى ءنارۋىز (بەلوك) سينتەزىن كۇشەيتەدى، اعزادان ۋلى زاتتاردى سىرتقا ايداپ شىعارادى، ۇرىق بەزى گورموندارىنىڭ ءتۇزىلۋىن دامىتادى.
* تاماقتىڭ الدىندا نەمەسە تاماقپەن بىرگە از مولشەردە (50- 100 مل) ىشىلگەن قىمىز اس قورىتۋ سولدەرىنىڭ ءبولىنۋىن ايتارلىقتاي كۇشەيتەدى.
* اعزاداعى زات الماسۋىن رەتتەپ وتىراتىن اسقازاننىڭ، ىشەكتىڭ، ۇيقى بەزىنىڭ اس قورىتۋ سولدەرىنىڭ، باۋىرداعى ءوت بولەتىن فەرمەنتتەردىڭ جۇمىسىن ىنتالاندىراتىن قىمىز قۇرامىندا پايدالى زاتتار بار.
* قىمىز قۇرامىندا اعزاعا جەڭىل سىڭەتىن اقۋىزدار، پەپتيدتەر، امينقىشقىلدار بولعاندىقتان، سۋسىننىڭ بۇل ءتۇرى سىرقات ادامنىڭ كۇش- قۋاتىن تەز قالپىنا كەلتىرەدى.
* قىمىزداعى F دارۋمەنى بولىپ تابىلاتىن لينولەن جانە لينول قىشقىلدارىنان پروستاگلانديندەر مەن باسقا دا ماڭىزدى ەيكوزانويدتار ءتۇزىلىپ، ولار جاسۋشالار دەڭگەيىندە بارلىق حيميالىق ۇدەرىستەردى رەتتەيدى، ءتىن جاسۋشالارىنىڭ جاڭارۋىن جىلدامداتادى. بۇل ونىمدەردە ۆ توبى، ا، ە دارۋمەندەرى، اسىرەسە س دارۋمەنى وتە كوپ. ولار قىمىزدا تۇزىلگەن انتيبيوتيكتەرمەن بىرگە جاسۋشالاردىڭ قانىقپاعان ليپيدتەرى قىشقىلداندىرعىشتارىنىڭ اسەرىن تەجەيدى، ادامنىڭ يممۋندىق جۇيەسى مەن دەنساۋلىعىن نىعايتىپ، كۇشەيتەدى.
* قىمىز اشىعاندا پايدا بولاتىن ءسۇت قىشقىلى، سپيرت اسقازان- ىشەك ءسولىن قوزدىرىپ، استىڭ جاقسى قورىتىلۋىنا، ىدىراۋ ونىمدەرىنىڭ سىڭۋىنە جاردەمدەسەدى.
* قىمىز قۇرامىنداعى بيولوگيالىق بەلسەندى اقۋىزدار، ەيكوزانويدتار، س دارۋمەنى، ميكروەلەمەنتتەر، ءسۇت قىشقىلدى، سپيرت اشۋ ونىمدەرى جاسۋشالارداعى حيميالىق رەاكتسيالار اعىمىن شاپشاڭداتۋعا، ولارداعى ۇدەرىستەردى قالىپقا كەلتىرۋگە ۇلكەن ىسەر ەتەدى. بۇل تىندەردىڭ جاسۋشالىق كومپونەنتتەرىن جاڭارتىپ، اعزانى جاسارتادى.
* بيە سۇتىندە س دارۋمەنىنىڭ مول بولۋىنان، قىمىز تۋبەركۋلەز اۋرۋىن ەمدەۋدە وتە شيپالى. قىمىز تۋبەركۋلەزبەن اۋىراتىنداردىڭ اعزاسىنداعى دارۋمەندەر الماسۋىنىڭ بۇزىلۋىن توقتاتادى.
* قىمىز قۇرامىندا ۆ، ۆ2, ۆ12 دارۋمەندەرى بار بولعاندىقتان، ول جۇيكە اۋرۋلارىنا دا وتە شيپالى.
* قىمىز اس قورىتۋ ورگاندارىنىڭ، جۇرەك- قانتامىرلارىنىڭ، جۇيكە جۇيەسىنىڭ، باسقا دا ورگانداردىڭ قىزمەتىن جاقسارتادى.
* قىمىز ىشكەندە ادام تابەتى اشىلادى. وعان قىمىز قۇرامىنداعى ءسۇت قىشقىلى اسەر ەتەدى.
* پ. يۋ. بەرليننىڭ زەرتتەۋىندە بيە ءسۇتى مايىنىڭ تۋبەركۋلەز باكتەرياسىنىڭ ءوسۋىن تەجەيتىنى ايتىلادى.
* قازىرگى مەديتسينادا قىمىزدى انتيبيوتيكتەرمەن جانە باسقا دا ءدارى- دارمەكتەرمەن بايلانىستىرا، وكپە تۋبەركۋلەزىنەن، بۇيرەك، سۇيەك اۋرۋلارىنان، ىشەك- قارىن، جۇرەك، قانتامىرلارى كەسەلدەرىنەن ەمدەگەندە، دارۋمەندەر جەتىسپەگەندە قولدانىلۋدا.
* قىمىز مال اۋرۋلارىن ەمدەپ- جازۋدا دا كەڭىنەن پايدالانىلادى. ونىڭ ەم بولاتىن سىرقاتتارى: بۇزاۋلار مەن قۇلىندار ديسپەپسيا اۋرۋىنا شالدىققاندا، بۇزاۋلار مەن قۇلىنداردىڭ، بالاپاندار مەن تاۋىقتاردىڭ اشى ىشەگىندە قابىنۋ بەلگىلەرى بايقالعانىندا، بۇزاۋلار مەن قۇلىندار قان بولەتىن گاستروەنتەريتتى اۋرۋعا ۇشىراعاندا، ءىرى قارا مالدىڭ اسقازانى السىرەگەندە، بالاپاندارعا ا جانە ۆ دارۋمەندەرى جەتىسپەگەندە، ىرىڭدە، كۇيىكتە، سيىر، بيە، قويلاردا كەزدەسەتىن ءىرىڭدى ۆاگينيت جانە ەندومەتريت اۋرۋلارىندا، سيىرلار مەن بيەلەردىڭ ءىرىڭدى جەلىنساۋ دەرتىندە جانە تاعى دا باسقا ناۋقاستارىندا.
* قىمىزدىڭ اسەرى ادامنىڭ بۇكىل اعزاسىن وزگەرتەدى. ونداعى فيزيولوگيالىق، بيوحيميالىق ۇدەرىستەردى كۇشەيتەدى، زات الماسۋدى قالپىنا كەلتىرەدى.
* قىمىزدا ادام اعزاسىنا قاجەتتى بارلىق ەلەمەنتتەر بار.
* ادام تاماعىندا ۆ1 دارۋمەنى بولماسا، ول بەرگەبەري اۋرۋىنا شالدىقتىرىپ، مۇنداي ادامنىڭ قوزعالعىش جانە سەرگەك سەزىم جۇيكەلەرى زاقىمدانادى، پاراليچ (سال) بولىپ قالادى. ۆ12 دارۋمەنى جوق بولسا، جىلىك مايىندا قان قۇراۋ بۇزىلادى، قان ازدىق پايدا بولادى. مۇنان قىمىز ءىشىپ ساقتانا الاسىڭ.
(عالامتوردان الىنعان مالمەتتەرگە وراي دايىندالدى)