الماتىدا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىندا بيىل شىعارعان كىتاپتاردىڭ تۇساۋى كەسىلەدى
بۇل شارا كەزىندە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ءتورالقا ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تالعات ماماشيەۆ بيىلعى اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ قورىتىندىسى جانە الداعى جىلعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارىمەن تانىستىرادى.
وعان كىتاپ اۆتورلارى مەن اتاجۇرتقا ءار جىلدارى شەتەلدەن كوشىپ كەلگەن ءبىرقاتار قازاق اعايىندار جانە وزگە دە قوناقتار قاتىسادى، دەپ حابارلايدى قاۋىمداستىقتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنەن.
2015-جىلى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ «اتاجۇرت» باسپا ورتالىعى وقىرماندارعا نەگىزىنەن شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ تاريحىن، ءومىرىن، قوعامدىق جانە ەتنيكالىق جاي-كۇيىن، تاريحي وتانمەن بايلانىسىن كورسەتۋگە ارنالعان شىعارمالاردى ۇسىنۋعا كۇش سالدى.
ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ «ادەبيەتتىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى تۇرلەرىن باسىپ شىعارۋ» باعدارلاماسى بويىنشا جارىق كورگەن 4 كىتاپتىڭ ەكەۋى وسى اتالمىش تاقىرىپقا ارنالدى. بارلىعى 134 ۇلت پەن ۇلىس ءومىر سۇرەتىن رەسەيدىڭ ساراتوۆ وبلىسىندا ءوزىنىڭ ادام سانى، الەۋمەتتىك ورنى جونىنەن ورىستاردان كەيىنگى ەكىنشى ورىنداعى ەتنيكالىق توپ بولىپ سانالاتىن قازاق دياسپوراسى تۋرالى كەڭ تىنىستى، كولەمدى ەڭبەك جارىق كوردى.
گەننادي تاشپەكوۆتىڭ «كازاحي ساراتوۆسكوي وبلاستي: يستوريا ي سوۆرەمەننوست» اتتى كىتابى وسى كەزگە دەيىن زەرتتەلمەگەن تىڭ تاقىرىپتى قوزعاۋىمەن قۇندى. ەدىل وزەنى بويىنداعى ساراتوۆ وبلىسى قازاقتارىنىڭ تاريحى مەن تۇرمىسى بۇرىن قازاق باسپا سوزىندە ءسوز بولماي كەلگەن تاقىرىپ سانالادى. رەسەيلىك عالىم، تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت گ. تاشپەكوۆتىڭ ورىس تىلىندەگى بۇل ەڭبەگى اتالعان تاقىرىپتى سان الۋان قىرىنان ءسوز ەتىپ، وقىرماندارعا، دياسپوراتانۋشىلار مەن تاريحشىلارعا، ەتنوگرافتارعا جان-جاقتى، مول ماعلۇماتتار ۇسىنادى.
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى رەسەي قازاقتارى تۋرالى زەرتتەۋ ەڭبەكتەردى الداعى كەزدە دە جاريالاپ تۇرۋدى جوسپارلاپ وتىر. وسىعان دەيىن رەسەيدىڭ ەليستا، تۇمەن جانە قورعان قالالارىندا ورىس تىلىندە باسىلىپ شىققان «استراحان قازاقتارى: عاسىرلار توعىسىندا»، «تيۋمەن جەرىندەگى قازاقتار»، «قورعان قازاقتارى» ءتارىزدى ەڭبەكتەردى نەگىزگە الا وتىرىپ، «رەسەي قازاقتارى» اتتى كولەمدى مونوگرافيالىق ەڭبەك جاريالاۋ جوسپارلانۋدا.
«اتاجۇرت» باسپا ورتالىعى بۇدان بۇرىنعى جىلدارى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور زاردىحان قينايات ۇلىنىڭ «موڭعولياداعى قازاقتار» كىتابىنىڭ 2 تومىن، جازۋشى جاقسىلىق ءساميت ۇلىنىڭ «قىتايداعى قازاقتار»، جازۋشى ءجادي شاكەن ۇلىنىڭ «قىتايداعى قازاقتار»، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور يسلام جەمەنەيدىڭ «يرانداعى قازاقتار» اتتى كىتاپتارىن جاريالاپ، دياسپورولوگيا تاقىرىبىنىڭ جاندانۋىنا ىزگى جول اشقان ەدى.
ۇستىمىزدەگى جىلى جارىق كورگەن PhD دوكتورى، جۋرناليست دوسان بايمولدانىڭ «ەۋروپاداعى قازاقتار» اتتى كىتابى «شەتەلدەگى قازاقتار» سەرياسىمەن جاريالانعان سول كىتاپتاردىڭ زاڭدى جالعاسى بولدى.
قايرات قۇلمۇحاممەدتىڭ «ولجا»، ماقسات السەيىتوۆتىڭ «جەتىمسايدىڭ بويىندا جەتىم اۋىل» اتتى جىر كىتاپتارىن جارىققا شىعارۋ ارقىلى «اتاجۇرت» باسپا ورتالىعى ولەڭسۇيەر قاۋىمنىڭ سۇرانىسىن ءبىرشاما وتەگەندەي سەزىلەدى. وزبەكستاندا پوستكەڭەستىك كەزەڭدەردە قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ازايا باستاۋىنا بايلانىستى قازاق تىلىندە جازاتىن اۆتورلار سانى دا ايتارلىقتاي ازايعان قاراقالپاقستاننان ولەڭ كىتابىن جولداعان م. السەيىتوۆتىڭ شىعارماشىلىعى نازار اۋدارارلىقتاي.
قىتاي ەلىندە تۋىپ ءوسىپ، كەيىننەن اتامەكەنگە كوشىپ كەلگەن ق. قۇلمۇحاممەدتىڭ «ولجا» كىتابى قالىپتاسقان اقىندىق ءستيلدى بايقاتادى. جاستاۋ كەزىندە قىتاي مەن قازاقستاندا ايتىس اقىنى رەتىندە تانىلعان ق. قۇلمۇحاممەدتىڭ جىرلارى توكپە سارىنىمەن ءوز وقىرماندارىن باۋرايدى.
قاۋىمداستىق مەملەكەتتىك تاپسىرىستان تىس باسقا دا باسپا ونىمدەرىن جاريالاپ وتىرادى. سولاردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى «قازاق دياسپوراسى جانە رەپاترياتسيا. 1991-2012» اتتى ورىس تىلىندەگى ۇجىمدىق مونوگرافيالىق ەڭبەك بولدى. دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى تالداۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى گۇلزاعيرا بالتابايەۆانىڭ بەلسەنە اتسالىسۋىمەن جارىق كورگەن وسىناۋ قۇندى عىلىمي كىتاپ الداعى كەزدە قازاق تىلىندە جارىق كورمەك.
بۇرىن جىلىنا 2 رەت قانا شىعىپ كەلگەن «تۋعان ءتىل» الماناحى ۇستىمىزدەگى جىلى 4 رەت ءوز وقىرماندارىمەن جۇزدەستى. قاۋىمداستىق جانىنداعى «التىن بەسىك» جۋرنالىنىڭ دا باسپالىق كولەمى ءوستى.
شەتەل قازاقتارىنىڭ شىعارماشىلىعىن ناسيحاتتايتىن، دياسپورا ماسەلەلەرىن تۇبەگەيلى زەرتتەيتىن ادەبيەتتەردى جارىققا شىعارۋ، شەتەل قازاقتارىنىڭ كورنەكتى وكىلى حاليفا التايدىڭ، زۋقا باتىردىڭ مەرەيتويلارىنا بايلانىستى ەڭبەكتەردى جاريالاۋ، «تۋعان ءتىل» الماناعى مەن «التىن بەسىك» جۋرنالدارىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭدەتۋ باعىتىنداعى ىستەر الداعى جىلدا دا جالعاسىن تابا بەرمەك.