بابالار ءسوزى: «شايتان كوپىر» اتاۋىنىڭ شىعۋى تۋرالى اڭىز
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى» ، «قازاق حاندارى» ، «ەجەلگى قالالار تاريحى» ، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى. «بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
ەرتە زاماندا ەل بيلەۋشى حان بولعان ەكەن. ول تەك ءوز ايتقانىمەن، ءوز بىلگەنىمەن جۇرەدى ەكەن. سودان ول ءبىر كۇنى كەزىندە مولا بولعان جەردى جويىپ جىبەرەدى. سول مولانىڭ جانىندا اۋىلدى ەكىگە بولگەن كول بار ەكەن.
حان سول مولا بولعان جەرگە ەل قوندىرىپ، ەگىن ەكپەكشى بولادى. ەلدىڭ مولدالارى، ءدىندارلارى ول جەرگە كوشپەۋىن، تيىسپەۋىن وتىنەدى. ءبىراق حان ءوز ايتقانىنان قايتپايدى. سودان ول كولگە ۇلكەن كوپىر سالدىرادى. كۇن باتقان سوڭ، كەش قارايىپ قالعان كەز بولاتىن. ول ءوزى سالدىرعان كوپىردەن ءوتىپ، ارعى بەتتى كورمەكشى بولادى. كوپىردەن ءوتىپ، جۇمىسىنا ىرزا بولىپ، ەل كوشپەكشى بولعان جەردى كورىپ قايتادى. ەرتەڭىندە ەرتەمەن تۇرسا حاننىڭ اۋزى ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ كەتكەن ەكەن. بۇنى كورىپ حان دا، قارا حالىق تا قورقىپ، تاڭ قالادى. ول اۋىل مولدالارىنان ءجون سۇرايدى سوندا مولدالار بۇنى كورىپ، جاعالارىن ۇستاپ، تاڭ قالىسادى. اۋىل يمامى حانعا:
- سەن اتا- بابالارىمىزدىڭ جەرىن اياققا باستىڭ، ولاردىڭ ءارۋاقتارىن قورلادىڭ. كيەلى جەردىڭ مازاسىن الدىڭ. سودان ارۋاقتار سۋ بەتىنە، جەر بەتىنە شىعىپ جۇرگەن. سەن كوپىردەن وتكەندە، ساعان جاساعان ارۋاق نەمەسە شايتانداردىڭ ءىسى بۇل، - دەپ ايتادى.
سودان بۇل كوپىر «شايتان كوپىر» دەپ اتالىپ كەتكەن. سول اۋىل دا «شايتان كوپىر» اۋىلى دەپ اتالىپ كەلەدى. كوپىر وسى كەزگە دەيىن ساقتالعان. ءبىراق مولا بولعان جەر اۋىل ەمەس، زيرات ورنىنا اينالعان. الايدا ادامدار كەش باتسا، سول كوپىردەن وتۋگە، جانىنا جولاۋعا قورقادى.