ارمان شورايەۆ: سپورت پەن شوۋدى بىرىكتىردىك، ەندى تاعى ءبىر جوبانى قولعا الىپ جاتىرمىن

استانا. قازاقپارات - قىزمەت جولىن قاراپايىم وبلىستىق راديوداعى جاستار باعدارلاماسىنىڭ رەداكتورى رەتىندە باستاعان بۇل ازامات بۇگىن قازاقستان تۋرالى، قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورتى تۋرالى جارتى الەمگە جار سالعان ءىرى جوبانىڭ اۆتورى ءارى جەتەكشىسى.

25 جىل بويى مەديا سالانى ابدەن مەڭگەرگەن ارمان شورايەۆ كەيىن «قازاقستان بارىسى» دەگەن جوبانى باستاپ، بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋعا ۇلەس قوستى، الەمدىك دەڭگەيدە بىرنەشە تۋرنير ۇيىمداستىردى. سونداي تۋرنيردىڭ ءبىرى - «ەۋرازيا بارىسى» جانە تۋرنير بيىل ءۇشىنشى رەت وتكەلى وتىر.

قازاقپارات تىلشىسىنە ەكسكليۋزيۆ سۇحبات بەرگەن «قازاقستان بارىسى» قازاق كۇرەسىن دامىتۋ قورىنىڭ ءتوراعاسى ارمان شورايەۆ ەندى تۋريزم سالاسىندا «ريەۆوليۋتسيا» جاساعىسى كەلەدى ەكەن. سونداي-اق، سۇحبات بارىسىندا ارمان شورايەۆ 2014-جىلى «قازاقستان بارىسى» اتانعان مۇحيت تۇرسىنوۆتىڭ ءبىر قۇپياسىن اشتى.

- ارمان تولەگەن ۇلى، قازان ايىنىڭ توعىزىندا «تاراز-ارەنا» ستاديونىندا وتەتىن كەزەكتى «ەۋرازيا بارىسىنا» دايىندىق قىزىپ جاتقان شىعار؟

- دۇرىس ايتاسىز، توعىزىنشى قازان كۇنى تاراز قالاسىندا  III «ەۋرازيا بارىسى» وتەدى. بىلتىر «ەۋرازيا بارىسىن» بالۋان شولاق بابامىزدىڭ 150 جىلدىعىنا ارناعان ەدىك، بيىل تۋرنير قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالادى. بۇنىڭ سەبەبى، ارينە، ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ونىڭ ۇستىنە، قازان ايىنىڭ باسىندا تارازدا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان ۇلكەن شارا وتەدى، مىنە، ءبىزدىڭ تۋرنير وسى باعدارلاما اياسىنا كىرىپ وتىر.

ايتا كەتەرلىگى، بيىل تۋرنيرگە قاتىساتىن مەملەكەتتەردىڭ سانىن ازايتامىز با دەپ وتىرمىز. نەگە ەكەنىن تۇسىندىرەيىن، بۇرىن ءبىر مەملەكەتتەن بەس سالماق بويىنشا كۇرەسەتىن بەس بالۋان قاتىساتىن. بيىل ەكى قوسىمشا سالماق قوسىپ وتىرمىز، ياعني، ءبىر مەملەكەتتەن جەتى بالۋان قاتىسادى. ءبىزدىڭ تۋرنيردى قازاقستاننىڭ تەلەارنالارى عانا ەمەس، رەسەيدىڭ «بوەتس» ارناسى مەن تۇركيا ەلىنىڭ «TRT AVAZ» تەلەارناسى تىكەلەي ەفيردەن كورسەتەدى عوي، ال، ترانسلياتسيا ۋاقىتى التى-التى جارىم ساعاتتان اسپاۋى كەرەك. سوندىقتان، بيىل تۋرنيرعا قاتىساتىن مەملەكەتتەردىڭ سانىن قىسقارتۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىرمىز.

قاتىساتىن ەلدەردىڭ سانى ءالى ناقتى بەكىتىلمەسە دە، شامامەن سەگىز مەملەكەت بالۋاندارىن سايلاپ اكەلەدى دەگەن جوسپار بار. دەگەنمەن، نەشە ەل، نەشە سپورتشى قاتىسسا دا، وتە تارتىستى ءارى ادەمى كۇرەس بولادى دەپ ويلايمىن. موڭعول ەلدەرىنىڭ بالۋاندارى مىندەتتى تۇردە كەلەدى، ءبىزدىڭ باستى قارسىلاستارىمىزدىڭ ءبىرى دەۋگە بولادى.

ويتكەنى، ءبىرىنشى «ەۋرازيا بارىسىن» قازاق بالۋاندارى جەڭىپ الدى، ەكىنشى تۋرنيردە موڭعول سپورتشىلارىنىڭ جاۋىرىنى جەرگە تيمەدى، ەندى بيىل «ءوشىمىزدى» الامىز دەپ وتىرمىز. رەسەي، تاجىكستان قۇرامالارى دا جاقسى دايىندىقپەن كەلەدى. ال، ەندى، جۇلدە قورىنا كەلسەك، بۇرىنعى تەڭگە باعامىمەن 100 مىڭ دوللار، ياعني 18,5 ميلليون تەڭگەگە جۋىق ەدى، قازىرگى باعاممەن تۋرنيردىڭ جۇلدە قورى 70-75 مىڭ دوللار بولادى دەپ شامالاپ وتىرمىز. جۇلدەلى ورىندار اراسىندا بۇل قارجى قالاي ۇلەستىرىلەتىنىن جۋىق ارادا ەسەپتەيمىز.

- تۋرنير تارازدا وتەتىن قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان شارالارمەن قاتار كەلىپ تۇر ەكەن، جالپى، دايىندىق جۇمىستارى قاباتتاسىپ جاتقان جوق پا؟

- جوق، سەبەبى، جوعارىدا ايتقانىمداي، تۋرنير وسى تويدىڭ باعدارلاماسىنا ەنگەن. ونىڭ ۇستىنە، مەرەكەلىك شارالار وتەتىن ورىن ءبىر بولەك، ال، تۋرنير «تاراز-ارەنادا» وتەدى. ستاديونعا كەلەتىن كورەرمەندەردەن باسقا، «قازسپورت»، «بوەتس» جانە «TRT AVAZ»  ارنالارىنىڭ اۋديتورياسىن ەسەپتەگەندە، تۋرنيردىڭ قىزىعىن شامامەن 100 ميلليون ادامنىڭ ار جاق-بەر جاعىنداعى كورەرمەن تاماشالايدى دەپ ەسەپتەپ وتىرمىز.

- بيىل ماۋسىمداعى قازاق كۇرەسىنىڭ تاعى ءبىر جاڭالىعى - قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى رەسمي تۇردە قازاقستان رەسپۋبليكاسى سپورتتىق جەكپە-جەك جانە كۇش قولدانىلاتىن سپورت تۇرلەرى كونفەدەرەتسياسىنىڭ قۇرامىنا قوسىلدى. كونفەدەراتسياعا قوسىلۋ كوپ ۋاقىت الدى ما؟ جالپى، كونفەدەراتسياعا قوسىلۋ قازاق كۇرەسىنىڭ دامۋىنا قانداي ىقپال ەتەدى؟

- جوق، كونفەدەراتسياعا قوسىلۋ ۇزاق ۋاقىتتى قاجەت ەتكەن جوق. وسى رەتتە، كونفەدەراتسيا ءتوراعاسى تيمۋر قۇلىبايەۆ مىرزاعا ءوز ريزاشىلىعىمىزدى ايتقىم كەلەدى. كونفەدەراتسيا ءوزى ۇسىنىس ايتىپ، ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزدى. بۇل، ارينە قازاق كۇرەسىنىڭ دامۋىنا وتە جاقسى ىقپالىن تيگىزەتىن وزگەرىس بولدى. ناقتى قانداي ناتيجە بەرەدى دەسەك، مىسالى، الداعى جەلتوقسان ايىندا ءبىز قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ تاريحىندا العاشقى رەت فەدەراتسيا كۋبوگى ءۇشىن كۇرەس ۇيىمداستىرامىز. كۋبوكتىڭ جۇلدە قورى 20 ميلليون تەڭگە بولادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل قادام ايماقتارداعى قازاق كۇرەسىن دامىتۋعا وڭ ىقپالىن تيگىزەدى.

- كونفەدەراتسياعا وليمپيادا ويىندارىنداعى سپورت تۇرلەرىنىڭ فەدەراتسيالارى مۇشە. قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى اراسىنان قازاق كۇرەسىن وليمپيادا ويىندارىنىڭ قاتارىنا قوسۋ تۋرالى وقتىن-وقتىندا ايتىلىپ ءجۇر. كونفەدەراتسياعا كىرۋ وسى ماقساتتىڭ العاشقى قادامى شىعار؟

- ءيا، بۇنداي اڭگىمە سپورت سالاسىن باسقاراتىن لاۋازام يەلەرى تاراپىنان ايتىلىپ ءجۇر. ارينە، بۇل ءبىر جىلدا، بەس جىلدا، ءتىپتى ون جىلدا شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس. ءبىراق، ءبارى ءبىر الدىمىزعا وسىنداي ماقسات قويا ءبىلۋ كەرەك. مىسالى، ءبىز «ماڭگىلىك ەل» بولامىز دەيمىز، ەندەشە، سول «ماڭگىلىك ەلدىڭ» ءبىر سپورتى وليمپيادا ويىندارىنا قوسىلۋى كەرەك.

- سىزبەن تولىق كەلىسەمىن. بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن مەملەكەت قانا ەمەس، ءسىز سياقتى ازاماتتار، ەڭ الدىمەن، سپورتشىلارىمىزدىڭ ءوز ۇلەسىن قوسۋى كەرەك سياقتى. جالپى، «بارىس» اتانامىن دەيتىن بالۋانداردىڭ ميسسيالارى دا ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن عوي. بىرەۋلەر بوز كىلەمگە اتاق-داڭق ءۇشىن شىعۋى مۇمكىن، بىرەۋى سپورتتاعى مانساپ ءۇشىن كۇرەسۋى مۇمكىن. جالپى، وسى بارىستارىمىزدىڭ ويىندا جۇلدە الۋدان باسقا، قازاق كۇرەسىن كوركەيتسەم دەگەن وي بولماسا، ازاماتتىق پوزيتسيا بولماسا، ءبارى بەكەر سياقتى. بۇعان نە دەيسىز؟

- مەنىڭ ويىمشا، بارىستارىمىزدىڭ اتى زاتىنا ساي بولۋى كەرەك. مەن بۇرىن كۇرەسكەن ءبىراز اقساقالداردى بىلەمىن، كەيدە، ۋاقىت تابىلسا، ديدارلاسۋدىڭ ءساتى تۇسەدى. سوندا اقساقالدار قازىرگى كۇرەس پەن جۇلدە تۋرالى ايتا كەلە، «كەزىندە ءبىز ءبىر اق قاعاز ءۇشىن، ۇزاسا، ءبىر راديو قابىلداعىش قۇرىلعى ءۇشىن كۇرەسەتىن ەدىك» دەپ، سول زاماندى ەسكە الادى. ال، قازىر، كۇرەسىپ، «بارىس» اتانىپ جۇرگەن ازاماتتار از-كەم بولسىن، ماتەريالدىق تابىس تابادى. جانە ول سولاي بولۋ كەرەك. مىسالى، شەت ەلدە فۋتبولشىلار مەن بوكسشىلار ميلليونداعان اقشا تاباتىنىن بىلەمىز عوي؟ ءبىز دە سپورتشىلارىمىزدى سونداي دارەجەگە جەتكىزۋىمىز كەرەك. ەڭ باستىسى، ءبىز سپورت پەن شوۋدى بىرىكتىردىك. «قازاقستان بارىسى» اتانعان جىگىتتەر قازىر سپورت جۇلدىزدارىنا اينالدى. ال، «جۇلدىز» بولعان سوڭ، ونىڭ جاعدايى دا جاقسى بولۋى كەرەك. ازاماتتىق پوزيتسياعا كەلسەك، بالۋاندارىمىزدىڭ ءبارى كەشەگى اۋىلدىڭ قارا دومالاق بالالارى. ولار العان جۇلدەسىن وزىنە عانا جۇمسامايدى. مىسالى، مۇحيت بىلتىر جەڭىپ العان اقشالاي جۇلدەسىنىڭ قاق جارتىسىن جاقىندارىنا تاراتىپ، نەسيەلەرىن جابۋعا كومەكتەسكەن. مىنە، ناعىز ازامات! قۇدايعا شۇكىر، بالۋاندارىمىز كۇرەستە عانا مىقتى ەمەس، بويلارىندا ازاماتتىق پەن ادامگەرشىلىكتى قالىپتاستىرعان ادامدار. سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى جىگىتتەر عوي.

- جالپى، سپورتشىلارعا قاتىستى جەكە ويىڭىزدى ايتىڭىزشى، مۇحيت، ايبەك، بەيبىت سىندى بالۋانداردىڭ ارتىنان ەرىپ كەلە جاتقان جانە ءسىزدىڭ كوزىڭىزگە ءتۇسىپ جۇرگەن جاۋىرىن يەلەرى بار ما؟

- ارينە، بار. قاراپ وتىرساق، سوڭعى ەكى جىلدا «قازاقستان بارىسىنا» ىرىكتەلىپ كەلەتىن بالۋانداردىڭ قاق جارتىسى - بۇرىن اتى شىقپاعان 17-18 جاستاعى بوزبالالار ەكەن. جۋىردا مەنىڭ جەكە تەلەفونىما  قىزىلوردا وبلىسىنان ءبىر بالا جاتتىعۋىن جىبەرىپتى، ۆيدەونى قاراسام، بويى 190 سانتيمەتر، سالماعى 110 كەلى، ال جاسى نەبارى 17 دە ەكەن. مىنە، ناعىز قاجىمۇقان بابامىزدىڭ ۇرپاعى ەكەنىمىزدى وسىدان بايقاۋعا بولادى. «قازاقستان بارىسى» قورى جاس بالۋانداردى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن «جاس بارىس» دەگەن تۋرنيردى دە وتكىزەدى، وسىدان ءۇش جىل بۇرىن «جاس بارىستا» كوزىمە تۇسكەن بالۋاندار بيىل «قازاقستان بارىسىنىڭ» ىرىكتەۋىنەن ءوتىپ كەلدى. جالپى، اۋەل باستا وسى جوبانى قولعا العاندا، «قازاقستان بارىسى» الەۋمەتتىك ليفتكە، اسىرەسە، اۋىل بالالارى ءۇشىن الەۋمەتتىك ليفتكە اينالسا ەكەن دەپ ەدىك. سول ماقساتىمىزعا جەتتىك دەۋگە بولادى.

ويتكەنى، «قازاقستان بارىسى» پايدا بولعان بەس جىل ىشىندە قازاق كۇرەسىمەن شۇعىلداناتىن ازاماتتاردىڭ سانى ءتورت ەسەگە ارتتى. ەگەر 2010-جىلى ەلىمىز بويىنشا قازاق كۇرەسىنە قىزىققان وتىز مىڭ ادام بولسا، قازىر ولاردىڭ سانى 120 مىڭ ادامنان استى. بۇل دەگەنىمىز - وڭىرلەردە دەنە شىنىقتىرۋ ءۇشىن جاڭا نىساندار سالىنىپ، جاتتىقتىرۋشىلارعا جاڭا شتاتتىق جۇمىستار اشىلىپ جاتىر دەگەن ءسوز. ياعني، قازاق كۇرەسى قاراپايىم ازاماتتار ءۇشىن تابىس كوزىنە اينالىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە، ءوزىمىز بىلەمىز، كۇشىنە سەنگەن جىگىتتەردىڭ جامان جولعا ءتۇسىپ، قاراقشىلىق جولمەن اقشا تابۋى دا سانگە اينالعان كەزدەر بولدى. مەنىڭ ويىمشا، سپورت، وسى قازاق كۇرەسى سونداي تالاي تالانتتى جىگىتتەردى جامان جولدان قۇتقاردى.

- ارمان تولەگەن ۇلى، ياعني، ءسىزدى قازاق كۇرەسىنىڭ كەرەگەسىن كەڭەيتىپ، بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋعا جان-جاقتى، سونىڭ ىشىندە، ماتەريالدىق قولداۋ كورسەتىپ جۇرگەن كاسىپكەر دەسەك بولا ما؟

- جو-جوق، مەن كاسىپكەر ەمەسپىن...

- وندا ءسىزدى كىم دەۋگە بولادى؟

- مەن ءوز-ءوزىمدى «كرەاتورمىن» دەپ ايتامىن. جاڭا يدەيالار تاۋىپ، سونى جۇزەگە اسىرامىن. مەنىڭ كاسىبىم - وسى.

- وسىنداي تىڭ يدەيالاردىڭ باستاۋى قايدان شىعادى؟

- شىعارماشىلىق ادامى بولعان سوڭ، يدەيالاردىڭ قايدان شىعىپ جاتقانىن ءوزىمىز دە بىلمەي قالىپ جاتامىز. بىلتىر 25 جىل بويى قىزمەت ەتكەن مەديا سالادان «قۇتىلدىم». ءبىراق، ايتارىمدى ايتتىم، ويىمداعى ارماندارىمدى ورىندادىم... نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، بالكىم، اسكەر قاتارىندا بولعاننان سوڭ شىعار، الدە اسكەري ءبىلىم العاننان كەيىن بە، جاس كەزىمدە سوعىس جىلدارى تۋرالى كينو ما، سەريال ما، ايتەۋىر، ءبىر ىلىككە جارايتىن دۇنيە تۇسىرسەم دەپ ارماندادىم.

مەديا سالاسىندا ءجۇرىپ سول ارمانىمدى ورىندادىم. باستى ءرولدى اكتەر قۋاندىق قىستىقبايەۆ ورىنداعان «قاسىم» اتتى ءتورت سەريالى فيلم ءتۇسىردىم. قاسىم اعامىزدىڭ ارۋاعى ريزا بولسا، بولدى. بۇدان بولەك، ميۋزيكل جانرىندا ءبىر كومەديا تۇسىرگىم كەلەتىن. ونى دا تۇسىردىك. «دوس-مۇقاسان» توبىنىڭ اندەرىن پايدالانىپ، «سۇلۋ بويجەتكەن» دەگەن ميۋزيكل تۇسىردىك. جالپى، ءبىر نارسەنى باستاسام، ۋاقىت وتە كەلە، ول باعىت قىزىق بولماي قالادى. وسى دۇنيەلەر ارقىلى مەديا جوبالار سالاسىنداعى قىزمەتىمدى قورىتىندىلادىم دەۋگە بولادى. «قازاقستان بارىسىن» بەس رەت وتكىزدىم، ەندى بەس رەت وتكىزسەم، «جالىعىپ» كەتەتىن شىعارمىن.

- تەلەارنا، سپورت سالالارىنان كەيىن ەندى قاي باعىت قىزىقتىرۋى مۇمكىن؟

- قازىردىڭ وزىندە قىزىعىپ جۇرگەن باعىت - تۋريزم سالاسى. مىنانداي انەكدوت، مىنانداي ستەرەوتيپ بار بار عوي: تۇركيادا ەكى قازاق كەزدەسىپ قالىپتى دا، «بۋرابايعا بارىپ دەمالۋعا اقشاڭ جەتپەگەن سوڭ، وسىندا كەلدىڭ بە؟» دەپتى ءبىر-بىرىنە. مەن وسى ستەرەوتيپتى بۇزعىم كەلەدى. تۇركيا، تايلاندقا بارماي-اق، ءوز ەلىمىزدە دە دەمالۋعا بولاتىنىن دالەلدەگىم كەلەدى. سول ءۇشىن وسى سالادا «شاعىن ريەۆوليۋتسيا» جاساسام دەگەن ويىم بار.

- ول «ريەۆوليۋتسيا» باستالدى ما؟

- ءيا، باستالدى. تۋريزم سالاسىندا ءبىراز ويلارىمدى جۇزەگە اسىرعىم كەلەدى جانە جۇمىستى باستاپ تا كەتتىم. ناعاشى جۇرتىم - زەرەندىدە دەمالىس مەكەنىن اشتىم. انالارىمىز قوناق كۇتپەسە، كوڭىلدەرى كونشىمەيتىن ەدى عوي. مىنە، قوناقجايلىعىمىزدى كاسىپكە اينالدىرسام دەگەن ويىم بار.

- ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا تىكەلەي قاتىستى سالالاردا جاڭالىق اشۋعا قۇمار ەكەنسىز. شەنەۋنىك بولىپ، پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلگىڭىز كەلمەي مە؟

- جوق، مەملەكەتتىك قىزمەتكە بارمايمىن.

- ەندەشە، تىڭ يدەيالارىڭىز تاۋسىلماسىن. III «ەۋرازيا بارىسى» ءساتتى ءوتىپ، كەلەسى سۇحباتىمىز بالۋاندارىمىزدىڭ جەڭىسى تۋرالى بولعاي. سىزگە كوپ راحمەت!

اۆتور: كەنجەكەي توقتامۇرات قىزى