بابالار ءسوزى: شىدەرلى، ولەڭتى، اق كول اتاۋىنىڭ تاريحى
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى» ، «قازاق حاندارى» ، «ەجەلگى قالالار تاريحى» ، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى. «بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
ەستە جوق ەسكى زاماندا اسان قايعى دەگەن ادام بولعانى بارىمىزگە ءمالىم. اسان قايعى جايلى قونىس ىزدەپ ەلىنەن كەتكەن ەكەن.
جەر- جەردى ارالاپ كەلە جاتىپ، ءبىر ارناسى كەڭ، جايىلىپ جاتقان وزەنگە كەلەدى. وزەن اينالاسىنا قاراپ تۇرىپ: «پاي شىركىن- اي، بۇل جەردە شىدەرلەنگەن ات سەمىرەتىن جەر ەكەن، ءبىراق ادامدارىنا ارامزالىق ەپ بولادى ەكەن» ، - دەپ ارى ءجۇرىپ كەتەدى. قايعى بۇل وزەنگە شىدەرلى دەپ ات قويادى.
ءارى كەلە جاتىپ تاعى دا ءبىر وزەنگە جەتەدى. «سۋى مەن ءشوبىنىڭ شۋلاپ، ولەڭدەتىپ تۇرعانىن قاراشى، ءبىراق ەلى بوسقا ءسوز سويلەپ، وسەكشىل، بۇزىق ەل بولادى ەكەن، - دەيدى دە، - ءشوپ- سۋى ولەڭدەتىپ تۇر عوي، بۇل وزەننىڭ اتى «ولەڭتى» بولسىن» ، - دەپ ءارى قاراي كەتە بەرىپتى. قازىر ول جەردە «ولەڭتى» سوۆحوزى بار.
«ولەڭتى» - قازىر ۇلكەن سوۆحوز. مال جانە ەگىن شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى.
اسان قايعى وسىمەن توقتاماي ءارى قاراي كەتىپتى. وسى ولەڭتى مەن شىدەرلىنىڭ سۋلارىنىڭ اياعى ءۇشىنشى ءبىر كولگە قۇيىلادى ەكەن. اسان جۇرە- جۇرە سول كولگە دە جەتىپتى. كولگە قاراپ تۇرىپ: «سۋىنىڭ قارداي اپپاق، تاپ- تازاسىن- اي، ءبىراق تا اينالاسىندا ءشوبى ازداۋ ەكەن» ، - دەپتى. ءسويتىپ، بۇل كولگە «اق كول» دەپ ات قويىپتى.
بۇل ءۇش كول بار ايماققا يسابەك، يساق دەگەننىڭ تۇقىمى توقتاپ، ورىن الىپتى.