قىتايداعى قازاق ساتيراسىنىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر - باقىتبەك ءناسىپحان ۇلى
- قۇرمەتتى باقىتبەك ءناسىپحان ۇلى ءسىز قىتاي قازاقتارىنا تانىمال ساتيريكتەردىڭ ءبىرىسىز. ونەر جولىنا قالاي كەلدىڭىز؟ قانداي جەتىستىكتەرگە جەتتىڭىز؟
- مەنىڭ ونەر جولىنا ءتۇسۋىم مەكتەپ قابىرعاسىنان باستالعان. ەسىمدە قالۋىنشا 4-سىنىپتا وقىپ جۇرگەن كەزىم، ول كەزدە 1-يۋن حالىقارالىق بالالار مەرەكەسىن وتە دۋماندى، وتكىزەتىن. ۇستىمىزگە اق حالات كوك شالبار جانە اق اياق كيىم كيىپ، كادىمگىدەي ءار كلاس بويىنشا ساپقا تۇرىپ، پاراتتان وتەتىنبىز. سوسىن ءارتۇردەگى دەنە تاربيە جارىستارى وتەتىن. ساحنادا «كونسەرت» بولاتىن. العاش رەت، سول بالالار مەيرامىنىڭ كونسەرتىن جۇرگىزدىم. ءالى ەسىمدە سول كەزدەگى قۋانىشىمدا شەك جوق، مىنە سودان قازىرگە دەيىن ساحنادامىن.
ول جاقتا شىعارمالارىم ولكە دارەجەلى تەلەارنالاردا، ۇلكەن ساحنالاردا جارىق كوردى. شىعارمالارىمدى ساحناعا ءوزىم الىپ شىعامىن. كوبىسى «كومەديا»، ال «جاڭا اۋەن» كونسەرت سەرىكتىگىندە، تۇراقتى سەناريست، جۇرگىزۋشى، جانە اكتەرلىق سياقتى جۇمىستاردى قاتار الىپ ءجۇردىم. 2007-جىلى شىمكەنتتە «كۇلكى كۇنى» مەرەكەسىندە جەڭىمپاز بولدىم. 2008-2009 -جىلدارى قىتاي، قازاقستان، موڭعولياداعى قانداستارىمىزدىڭ «قۇرمەتتى ساتيريك» دەگەن باعاسىنا يە بولدىم.
- بۇگىندە قازاق ەلىنە اتباسىن بۇرىپ جاتىر ەكەنسىز. بۇلدا بولسا بويىڭىزداعى قازاقي رۋحتىڭ بۇلقىنىسى بولار. جالپى، ءسىزدى قازاق ەلىنە نە جەتەلدى، الدە بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى بورىشىڭىز دەپ ءبىلدىڭىز بە؟
- مەنى قازاق ەلىنە «بۇل مەنىڭ وتانىم» دەگەن جۇرەك تۇكپىرىندەگى ىستىق سەزىم جەتەلەپ اكەلدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى «وتان» دەگەن ۇعىم، ەڭ قاسيەتتى، جانە وتە جوعارى دەڭگەيدەگى ولشەم. ونى باسقامەن مۇلدە سالىستىرۋعا بولمايدى. وزىڭدە شىنايى «وتانشىلدىق» سانا بولماسا ۇرپاققا قالاي جاۋاپ بەرەسىڭ. ۇرپاعىم تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ توپىراعىندا بويىنا ۇلتتىق بولىمىسىن ءسىڭىرىپ، ەرتەڭگى وسى ەلدىڭ يەسىمىن دەپ رۋحى اسقاق بولىپ وسسە ودان ارتىق قانداي ارمان بار...
زەڭگىر كوك اسپاندا، اقشا بۇلتتىڭ استىندا ءوز وتانىڭنىڭ تۋى جەلبىرەپ تۇرسا، وعان قۋانباساڭ، ونى سەزە الماساڭ، ونى ماقتانىش ەتە الماساڭ، كوزىڭنەن قۋانىشتىڭ جاسى شىقپاسا، جۇرەگىڭ جارىلا قۋانىپ، ايعايلاي الماساڭ، وندا ەرلىگىڭ قايسى، ەلدىگىڭ قايسى. ءبىركۇندىك توقتىعى مەن جاندارىنىڭ راحاتىنان اسا المايتىن، قازاقستان تۋرالى وتىرىك باعا بەرەتىن جەتەرسىزدەر بار. ەلگە ورالسا جاڭا ورتا، جاڭا مەكەن بولعان سوڭ وزدەرى ازداپ قينالاتىن شىعار. ءبىراق ەرتەڭگى ۇرپاق ءۇشىن ەرتەرەك اتقا قونعانىمىز ابزال. ۋاقىت وتكەن سايىن شەتتەگى قانداستارىمىز ءوز تىلىنەن ايىرىلىپ، ۇلتتىق بولمىسىنان الىستاپ بارادى. انا ءتىلىمىز - حالقىمىزدىڭ تاعدىرى. كەرەك بولسا بۇل ءبىزدىڭ قازاق بولىپ قالۋ، قالماۋىمىزدىڭ ماسەلەسى. ويتكەنى ءتىل - حالىقتىڭ جۇرەگى. تىلىنەن ايرىلعان حالىق ۇلت ەسەبىندە ءوزىن دە جويادى. بۇعان ادامزات تاريحى كۋا.
- قازىر نەمەن اينالىسىپ ءجۇرسىز؟ جەكە شىعارماشىلىعىزدا قانداي جاڭالىقتار بار؟
- قازىر جەكە كاسىپكەرمىن. شىعارماشىلىقتى قايتا قولعا الىپ جاتىرمىن. ورتادا ءبىر مەزەت توقىراۋ بولدى. ءبىراق ول جوعالىپ كەتۋ ەمەس قايتا گۇلدەنۋدىڭ قاجەتى دەپ ەسەپتەيمىن. اللانىڭ بەرگەن دارىنى بارعوي، بويداعى ونەردى ساحناداعى ساتيرانى ەشكىم اكەتە المايدى، تەك قانا ەڭبەكتەنۋىم كەرەك.
- قىتاي قازاقتارىنىڭ ساتيرا ونەرى قالاي دامىپ كەلەدى؟ بەتالىسى قالاي؟
- قىتاي قازاقتارىنىڭ ساتيرا ونەرى كەنجەلەپ، دامي الماي جاتىر. دارىندىلار، وسى سالاعا قىزىعاتىندار جەتەرلىك بولساد،ا ونى دايىندايتىن ەشقانداي وقۋ ورنى جوق. وعان قوسا قازاقشا سويلەپ، قازاقشا ءتۇسىنىپ، قازاقشا كۇلە الاتىندار كۇن وتكەن سايىن ازايىپ بارادى. دەمەك ول جاقتاعى قازاق ساتيراسىنىڭ ەرتەڭى بۇلىڭعىر.
- جاقىندا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي استانادا قانداستارىمىز اتىنان ۇلكەن كونسەرت ۇيىمداستىرعالى جاتىر ەكەنسىزدەر. وسى كەشتىڭ ماڭىزى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. كىمدەر ونەر كورسەتەدى؟
- ءيا، اللا بۇيىرسا 29-قىركۇيەك ساعات 19:00 دە استاناداعى «جاستار سارايىندا» قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي استانا قالاسىندا «بايتايلاق باتىردى ەسكە الۋ» كونسەرتى بولايىن دەپ جاتىر. بۇل كونسەرتتىڭ ءمانى دە، ءسانى دە، ماعىناسى دا باسقاشا، ويتكەنى ءبىزدىڭ بۇگىنىمىزدى كەشەگى وتكەن بابالارىمىزسىز ەسكە الۋ مۇمكىن ەمەس. وسىنداي ساليقالى دالا، سۇلۋ تابيعات، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ءبارى سول باھادۇر تۇلعالارىمىزدىڭ بىزگە تاستاپ كەتكەن مۇراسى. ال ەندى «بايتايلاق باتىر» بولسا ءيسى كەرەي بالاسى بىلەتىن ايتۋلى تۇلعا، كەرەيدىڭ شەرۋشى رۋىنىڭ ۇرانى بولعان ادام. كەشەگى جوڭعار شاپقىنشىلارىنا قارسى كۇرەستىڭ ارداگەرى، قول باستاعان ساردار، ەلدىڭ جەردىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەن باتىر. سول ءبىر ەر ەتىكپەن سۋ كەشىپ، ات اۋىزدىقپەن سۋ ىشكەن زاماندا، جاۋىننىڭ ساعىن سىندىرىپ، ەلگە ەسە تەڭدىك الىپ بەرگەن ۇلى دالانىڭ ۇلاندارىن ۇلىقتاۋ بۇگىنگى ءبىزدىڭ بورىشىمىز. بۇل كونسەرتىمىز سول باتىر بابامىزعا ارنالادى.
كەشتە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرلەرى: گۇلزيرا بوكەيحان قىزى، ءداستۇرلى ءان ورنداۋشىلارىنىڭ بىرەگەيى ەرلان ىرىسقالي ۇلى، حالىققا تانىلىپ جاقسى باعا الىپ جۇرگەن «شابىت» سىيلىعىنىڭ جەڭىمپازى، ءانشى بيبىگۇل قيلىمحان قىزى، ەسترادا جۇلدىزى قاجىمۇرات شەشەنقۇل ۇلى، موڭعوليا، جانە قازاقستان ەلىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى مەرۋەش باشاي قىزى سونىمەن بىرگە ەندى ءوسىپ كەلە جاتقان، بولاشاق ونەر جولدارىنا وسى ساحنا ارقىلى قادام باسقالى تۇرعان جاس انشىلەر ونەر كورسەتەدى.
- قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەي تويى ەلدىڭ رۋحىن ءبىر سەرپىلتىپ تاستاعان سىڭايلى. بۇل تۋرالى نە ايتاسىز؟
- ءيا، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويى حالىقتىڭ رۋحىن سەرپىلتىپ، ءبىر دەڭگەيگە كوتەرىپ تاستادى. سونىمەن قاتار قازاق ەلىنىڭ ەل بولىپ تۇرا الامىن دەيتىن سەنىمىن نىعايتتى. ويتكەنى ەلىمىزگە سۇقتانعان ءبىزدى ەل- مەملەكەت رەتىندە تانىمايتىن، بىلسەدە بىلگىسى كەلمەيتىن، پاسىق جات نىيەتتەگى ادامدارمەن ساياسي وزبىرلار ءۇشىن جاقسى جاۋاپ بولدى. ەگەر جۇرەكتە وتانعا دەگەن ماحاببات بولسا، بۇل باستاما جالعاسۋ كەرەك، مىڭ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق ەمەسپە، وسى توي بولادى دەپ ەستىگەن كۇننەن باستاپ الاقىزىپ جۇرگەن ەدىم. ۇلى تويدى، ۇلكەن قويلىمدى ءوز كوزىممەن كورىپ، بايىرعى بابالارىمىزدىڭ ، حاندارىمىزدىڭ ەرلىگىنە، بەرەكەسىنە، ۇلىلىعىنا ريزا بولدىم. كوزىمنەن جاس شىعىپ كەتتى. بىزگە ەندى وسى ۇلىلىقتى ماڭگى قاستەرلەۋ پارىز.
- ازامات رەتىندە بۇگىنگى قازاق قوعامىندا ءسىزدى نە تولعاندىرادى؟
- بۇگىنگى قازاق قوعامى وتپەلى اۋىر جاعدايدا تۇرعان سىڭايلى. ارينە ءبىز بۇداندا قيىن كۇندەردى باستان وتكەرگەن حالىقپىز. بۇگىندە ءبىز ءالى كوپ جاقتان «ەگەمەندىك» الا الماعان سياقتىمىز. قازاقتىڭ وزىنە تيەسىلى قۇندىلىقتارى ءالى دە بولسا ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا. كەشەگى كەڭەستىك جۇيەنى اڭساپ، قۇلدىق سانانىڭ قۇرساۋىنان شىعا الماي جۇرگەندەردە كوپ. بىزگە ويانۋ كەرەك، بازار باسەكەسىنە ويىسۋ كەرەك. ءتىل ماسەلەسى الدە بولسا ساقتالۋدا، شەتەلدەن كەلەتىن كەيبىر «شالا ءتىلدى» قازاقتارعا ورىس ءتىلدى قازاقتار كەزىككەندە ەكى قازاق ەمەس ەكى «اڭگۇدىك» قوسىلعانداي بولادى.
بولىنگەندى جاقسى كورەمىز، ءوز قانداسىمىزدى شەتتەتىپ، وزگە ۇلتقا جاعىمپازدانۋدى جاقسى كورەمىز. شىنىمەن كەشەگى تەكتى بابالارىمىزدى، سورپا بەتىنە شىعاتىن ايبوز ۇلدارىمىزدى اتىپ، قىرىپ تەگىمىزدى سىندىرىپ، جاسىتىپ جىبەرگەن سىڭايلى. اتا تۇرىك ايتادى: «ۇيىقتاپ جاتقان ۇلت نە قۇرىپ جوعالادى، نە قۇل بولىپ ويانادى» مىنە بۇل بۇگىنگى بىزدەگى اقيقات. سوندىقتان بىزدە اۋىزبىرشىلىك، ۇلكەن جۇرەك، ازاماتتىق نامىس بولۋى كەرەك. سوندىقتان بۇگىنگى جاستارعا وتانشىلدىقتى، ۇلتتىق رۋحتى، سالت ءداستۇردى دارىپتەپ، قازاق ەلىنىڭ بولاشاق مۇراگەرلەرىن بەسىگىنەن باستاپ رۋحى بيك نامىسى اسقاق ەتىپ تاربيەلەۋىمىز كەرەك.
- ءسوز سوڭىندا ءبىراۋىز اق تىلەگىڭىز.
- قۇدايعا شۇكىر بۇگىندە قازاقستاننىڭ الەمدىك ساحنادا وزىندىك بەدەلى بار. ۇلكەن ساياسي باسقوسۋلار قازاقستاننىڭ پىكىرىمەن ساناسادى. قانشاما قازاق ۇلاندارى الەمدىك دودالاردا قازاقتىڭ كوك بايراعىن جەلبىرەتىپ بەدەلىمىزدى اسقاقتاتىپ ءجۇر. وسىنداي جارقىن جەڭىستەرىمىز كوبەيە بەرسىن. ەلىمىز امان جۇرتىمىز تىنىش بولسىن! الداعى كەلە جاتقان قۇربان ايت مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن!
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت. جۇمىستارىڭىزعا تابىس تىلەيمىن!
ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى