بابالار ءسوزى: شويىندى قالاي جاسىباي كولى اتالدى؟
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى. «بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
***
قالماقتاردىڭ مىڭداعان قولى قازاقتىڭ باسىن كوتەرتپەي شابۋىل جاساعاندا، قازاقتىڭ كوپتەگەن باتىرلارى، سونىڭ ىشىندە جاسىباي باتىر باياناۋىلدى ازات ەتۋگە اتتانادى.
جاسىباي جاساعى اقكەلىن، كوكدومباق تاۋلارىنىڭ تۇبىندە قالماقتىڭ ون مىڭ نەگىزگى كۇشى سانالاتىن اسكەرىن جەڭەدى. وكشەلەي قۋعان جاسىباي جاۋ توسقاۋىلدارىن بۇزىپ- جارىپ، شويىندىكول تۇسىنداعى اسۋدان اسادى. تاۋعا شىعىپ، جان- جاعىنا قاراپ، جاۋ كورىنبەگەن سوڭ تىنىعىپ الماق بولىپ، ماڭدايىنىڭ تەرىن ءسۇرتىپ، ساۋىتى مەن دۋلىعاسىن شەشەدى. سول كەزدە ءبىر تاستىڭ تاساسىندا بۇعىپ جاتقان قالماقتىڭ قۇبا مەرگەنى كوزدەپ تۇرىپ، ساداعىن تارتادى. اڭعال باتىر جاسىباي قۇلاپ ءتۇسىپ، باسىن قايتا كوتەرەدى دە: «ەردىڭ قۇنىن ولجاباي جوقتاسىن، باسىما مالايسارى بەلگى ورناتسىن، ارتىمدا قالعان جەتىمدەرگە قارت بوگەنباي كوز سالسىن»، - دەيدى.
ءسويتىپ، ايگىلى باتىر قاپىدا كوز جۇمادى. قالىڭ قول قايىسا، ازا تۇتىپ، جاسىباي باتىردىڭ سۇيەگىن جارتاستى تاۋدىڭ توبەسىنە قويادى. ولجاباي، بوگەنباي، مالايسارى باتىرلار قابىر باسىنا بەلگى رەتىندە ءۇش ءتۇپ جاس قايىڭ ەگەدى. سول قايىڭدار ءالى ءوسىپ تۇر. سول جەر «جاسىباي اسۋى» دەپ اتالادى. ءۇش باتىر شويىندى كولدى ەسكەرتكىش رەتىندە «جاسىباي كولى» اتالسىن دەپ ۇيعارادى. سودان بەرى بۇل كول «جاسىباي كولى» اتالادى.