الدانعان قىزدىڭ تاعدىرى الاڭداتادى
ونىڭ ايتۋىنشا، اقجارقىننىڭ ەلگە قايتارىلۋىنا ازىرگە ەشقانداي كەدەرگى جوق. دەگەنمەن ونى قازاقستانعا ەكستراديتسيالاۋ بويىنشا سوڭعى شەشىم ق ح ر سوتىنىڭ ەنشىسىندە.
- قىتايدا قىلمىستىق جازاعا كەسىلگەن قازاقستان ازاماتشاسى تۇرلىبايعا قاتىستى ۇكىم ءالى كۇشىنە ەنگەن جوق. كۇشىنە ەنگەن سوڭ عانا ونى ەلگە قايتارۋدى سۇراتۋ قۇقىعى پايدا بولادى: سوندا تۇرلىباي قازاقستان ازاماتى رەتىندە ءبىزدىڭ باس پروكۋراتۋراعا نەمەسە قىتايلىق تاراپقا ءارى قارايعى جازانى قازاقستان اۋماعىندا وتەۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قاراۋدى سۇراپ، جۇگىنە الادى. بۇعان قاجەتتى كەلىسىمشارت بار. سوتتالعانداردى بەرۋ تۋرالى ەكىجاقتى شارت 2011 -جىلى راتيفيكاتسيالاندى. ءبىز جاقىندا، 28 - تامىزدا وسى كەلىسىم نەگىزىندە 5 ازاماتىمىزدى ەلگە قايتاردىق، - دەدى باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى.
ونىڭ ايتۋىنشا، ازىرگە قالاتىنى، ۇكىمنىڭ ءوز كۇشىنە ەنۋىن كۇتۋ عانا: «بۇل ەندى قىتايدىڭ سوتىنا بايلانىستى. ونىڭ ۇستىنە بۇلار ءبىرىنشى ساتىداعى سوتتىڭ ۇكىمىنە كەلىسپەي، جوعارعى ينستانتسياعا شاعىمداندى، ولاردىڭ بارلىعى اياقتالعان سوڭ ءبىز ىسكە كىرىسەمىز. ول ءۇشىن تۇرلىباي نەمەسە ول كىسىنىڭ ادۆوكاتى بىزگە ءوتىنىش تۇسىرۋگە ءتيىس» دەدى ول.
- بۇل شامامەن قانشا ۋاقىتقا سوزىلادى؟ - دەپ سۇرادى جۋرناليستەر.
- ونى قازىر ايتۋ قيىن. دەگەنمەن ءبىر جىلدان ۇزامايدى دەگەن ۇمىتتەمىز! - دەدى جاقىپ قاجىمان ۇلى. جالپى، ول ەلگە اكەلىنگەن سوڭ، بىردەن بوستاندىققا جىبەرىلەدى دەگەن ءسوز جوق. ءبىزدىڭ قىلمىستىق كودەكس بويىنشا دا ەسىرتكى تاسىمالداۋشىلارعا وتە قاتاڭ قىلمىستىق جازا قاراستىرىلعان. ەگەر قازاقستاندىق سوت قاراسا، ول دا مەرزىم كەسەدى.
20 جاسار ستۋدەنت اقجارقىن تۇرلىباي 2014 -جىلدىڭ 3 - ناۋرىزىندا گۋاڭجوۋ قالاسىنىڭ اۋەجايىندا تۇتقىندالعان: ونىڭ اكەتىپ بارا جاتقان سومكەسىنەن ەسىرتكى زاتتارى - 4 كەلى امفيتامين تابىلىپتى. برەندتىك زاتتار تولتىرىلعان سول سومكەنى مالايزياعا الىپ بارۋدى ودان نيگەريالىق تانىسى دجوني وتىنگەن ەكەن، ءتىپتى بەلگىلى ءبىر «سىياقى» تولەۋگە ۋادە ەتىپتى.
«اسپاناستى ەلىندە» ەسىرتكى ساقتاۋ، تاسىمالداۋ جانە ساتۋ قىلمىستارى وتە قاتال جازالانادى. ءتىپتى ءولىم جازاسىنا كەسىلگەندەر بار. قازاقستاندا بۇل قىلمىس ادام ولتىرۋمەن تەڭەلگەن.
بيىلعى ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا اقجارقىن تۇرلىباي كىنالى دەپ تانىلىپ، ءومىر بويعا تەمىر تورعا قامالدى. 26 - ماۋسىمدا ونىڭ قورعاۋشىسى سۇڭقار نۇرماعامبەتوۆ اپپەلياتسيالىق شاعىم تۇسىرگەن. ونىڭ ايتۋىنشا، شاعىمنىڭ قاشان قارالاتىنى بەلگىسىز.
جاقىندا ەسىرتكى زاتتارىنىڭ زاڭسىز اينالىمىمەن كۇرەس جونىندەگى ورتالىقازيالىق وڭىرلىك اقپاراتتىق ورتالىق (ساريكتس) اقجارقىننىڭ نيگەريالىق مافيانىڭ قۇربانى بولعانىن حابارلادى. ءبىراز جىلدان بەرى «قارا قىزعالداق» اتتى حالىقارالىق وپەراتسيانى ۇيلەستىرىپ كەلە جاتقان وسى ۇيىم حالىقارالىق ەسىرتكى مافياسىنىڭ نەگىزىنەن قىزداردى الداپ، سولار ارقىلى «تاۋارلارىن» تاسيتىنىن ەسكە سالادى جانە ازاماتتاردان بوگدە تۇلعالاردىڭ سومكەلەرىن الماۋعا شاقىرادى.
ايتقانداي، قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن سەناتتىڭ كەشەگى جالپى وتىرىسىندا پارلامەنت قىلمىستى حالىقارالىق دەڭگەيدە زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىر توپ كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالادى. ولاردىڭ اراسىندا رۋمىنيامەن، بولگاريامەن جانە امەريكالىق ەلدەرمەن «قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك تۋرالى» شارتتار بار.
- قازاقستاننىڭ الەمدەگى باسقا ەلدەرمەن وسى سالادا بەكىتكەن كەلىسىمدەرىنىڭ تەك سوڭعى 4 جىل ىشىندەگى سانى وسىعان دەيىنگى 20 جىلدىق كورسەتكىشكە تەڭ. قازىر 28 ەلمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىرمىز. ياعني جاقىن ارادا تاعى دا 40 تان استام وسىنداي شارتپەن كەلەمىز، - دەدى باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى جاقىپ اسانوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل شارتتار قىلمىستىق ىستەردى تەرگەگەن كەزدە قاجەتتى ءوزارا قۇقىقتىق كومەككە جول اشادى.
مىسالى، ەلدەر ەندى ءبىر- بىرىنەن كەزىندە جەرلەنگەن ادامنىڭ ءمايتىن قازىپ الىپ، ەكسگۋماتسيا جۇرگىزۋدى دە سۇراتۋعا قۇقىلى.
- وسى قۇجاتتىڭ 5-بابىندا «ساياسي قىلمىس» دەگەن ءسوز بار. قازاقستاننىڭ قىلمىستىق كودەكسى «ساياسي قىلمىس» دەگەنگە ەشقانداي تۇسىنىك بەرمەيدى. ويتكەنى بىزدە قىلمىستىڭ ونداي ساناتى جوق. سوندا بۇل كورسەتىلىپ وتىرعان قانداي سانات؟ بولاشاقتا قىلمىستىق كودەكسكە وزگەرىس ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر ما؟ - دەپ سۇرادى سەناتور بەكتاس بەكنازاروۆ.
- ءبىزدىڭ قىلمىستىق كودەكستە شىنىندا ونداي قىلمىستار قاراستىرىلماعان. «ساياسي قىلمىستار» باسقا ەلدەردە، اسىرەسە، ەۋروپادا بار كورىنەدى. ەگەر، مىسالى، رۋمىنيا بىزگە قىلمىس بويىنشا سۇراۋ سالسا، ال قازاقستان ول ادام سول قىلمىسى ءۇشىن ەمەس، ساياسي كوزقاراسى ءۇشىن قۋدالانىپ وتىر دەپ ەسەپتەسە، وندا كومەكتەن باس تارتادى. بۇل رەتتە ءبىز ءوز شەشىمىمىزدى نەگىزدەپ، رەسمي تۇردە حابارلاۋعا مىندەتتىمىز، - دەدى باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى.
ەلدوس سەنباي
«ايقىن»