تۇرسىن جۇرتباي: قازاق حاندىعى - التىن وردانىڭ زاڭدى مۇراگەرى

 استانا. قازاقپارات - ۇلىتاۋ - قازاق تاريحىنىڭ اسىل قازىناسى، ەرلىك پەن ەلدىكتىڭ، بەرەكە مەن بىرلىكتىڭ ايشىقتى بەلگىسى.

 التى الاشتىڭ باسىن قوسقان الاشادان باستاپ، ازاتتىق ءۇشىن كۇرەسكەن كەنەسارىعا دەيىن قازاق حاندارى ورداسىن وسىندا قۇرعان. ەل باسىنا كۇن تۋعاندا اتا- بابالارىمىز وسىناۋ قاسيەتتى جەردە باستارىن قوسىپ، بىرلىككە، كەلىسىمگە كەلگەن. سول سەبەپتى قازاق حاندىعىنىڭ 550  جىلدىق مەرەيتويى وسى قاسيەتتى ۇلىتاۋدان باستاۋ الۋى زاڭدىلىق. مەرەيتويعا ەلىمىزدىڭ ءار جەرىنەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى، تاريحشىلار، زەرتتەۋشى عالىمدار جانە وبلىس جۇرتشىلىعى قاتىستى. سالتاناتتى جيىندا ءسوز العان جازۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تۇرسىن جۇرتبايدىڭ ورەلى ويى كوپشىلىكتى تولعاندىردى.

«قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ ماڭگىلىك كەمەلدىلىگىنىڭ كەپىلىنىڭ ءبىرى - جەر، جەر جانە جەر. جەر - وتاننىڭ بەلگىسى. سول وتاننىڭ تورىندە تۇرعان ءاربىر ەسكەرتكىش قاسيەتتى. ال كەشەگى التىن وردانىڭ زاڭدى قۇقىق يەسى بولىپ تابىلاتىن قازاق حاندىعىنىڭ باستى ۇيىتقىسى - ۇلىتاۋ. ۇلىتاۋدا توقتامىستىڭ، اقساق تەمىردىڭ، ەل قامىن جەگەن ەدىگەنىڭ دە ءىزى جاتىر. مەنىڭ تۇپكى ارمانىم - قازاقتىڭ نامىسى قورعالىپ، قانى توگىلگەن جەرگە عانا ەسكەرتكىش ورناتپاۋ كەرەك، سونىمەن قاتار قازاق ەلىنىڭ ماڭگىلىك ەكەنىن، ونىڭ التىن وردانىڭ مۇراگەرى ەكەنىن ايعاقتايتىن الىپ ەسكەرتكىش- ۇستىندى ۇلىتاۋدىڭ باسىنا ورناتۋىمىز كەرەك. سوندا كەشەگى قازاقتا مەملەكەت جوق دەگەن ادامنىڭ وزىنەن- ءوزى مىسى باسىلادى. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي ءوتىپ جاتقان مىنا سالتاناتتى تويدىڭ تۇجىرىمى وسى بولماق.

ويتكەنى قازىر، رەسەيلىك تاريحشىلار ەكىگە جارىلىپ، سولاردىڭ ءبىرى، التىن وردانىڭ زاڭدى جانە تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ قالعان سوڭعى حاندىعى - قازاق حاندىعى دەگەن قورىتىندىعا كەلىپ كىتاپ جازىپ جاتىر. ءبىز وسىنى مەملەكەتتىك تۇجىرىم رەتىندە قابىلداپ، تاريحقا سولاي جازۋىمىز قاجەت. ال، بۇلانتى مەن بىلەۋتىنىڭ بويىنداعى بۇل شايقاس - قازاقتىڭ بۇگىلگەن تىزەسىنىڭ كوتەرىلىپ، ماڭگىلىك بوستاندىققا قۇلاش سەرمەگەن جەرى. قازاق حاندىعىنىڭ قايتا قۇرىلۋى وسى قاسيەتتى ۇلىتاۋدان باستالعان. بۇل تاس بەلگىلەر ورىستاردىڭ كۋليكوۆا شايقاسىنا وراي قالكا وزەنىڭ بويىندا قويىلعان حالىقتىق ەسكەرتكىشىنەن ارتىق بولماسا، ەش كەم ەمەس. ەلدى ەل ەتەتىن، ونىڭ ەڭسەسىن كوتەرەتىن يەن دالاداعى وسىنداي ەسكەرتكىشتەر. سول دالا ارقىلى ءبىز تىنىستايمىز. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق تويىنىڭ وسى بۇلانتى بويىندا باستالۋى زاڭدى ءارى باياندى ءىس» .

 

 تۇرسىن جۇرتباي،فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

kazgazeta.kz