بابالار ءسوزى: كىشى ايداھارلى، ۇلكەن ايداھارلى تاۋلارىنىڭ اتاۋىنىڭ شىعۋ تاريحى
***
كەنەسارىنىڭ اعىباي دەگەن باتىرى بولىپتى. داراتتان شىققاننان كەيىن قاس قارايا ءبىر تاۋدىڭ ەتەگىندەگى بۇلاعى بار جەرگە كەلىپ بەل شەشىپ دەمالادى. تاماقتانىپ وتىرعاندا، الىستان جىلتىراعان نارسەنى كورەدى. اسكەردەگى باتىرلاردىڭ ءبىرى شىنى دەيدى، بىرەۋى وت دەيدى. تاڭ اتقاننان كەيىن كورەمىز دەپ كەلىسەدى. تاڭ اتادى. كەنەسارىنىڭ استىندا « قىزىل اۋىز» دەگەن تۇلپارى بولادى. تاڭەرتەڭ كەنەسارى قاراسا، كەشەگى جىلتىراق توڭكەرىلىپ كەتىپ بارا جاتقان ايداھار بولىپ شىعادى.
جانىندا اعىباي باتىر بولىپتى، ءبىراق سىلتاۋراتىپ بارۋعا جۇرەگى داۋالاماپتى. كەنەسارى ايداھارعا قاراي ءجۇرىپ كەتەدى. تاقالعاندا « قىزىل اۋىز» تۇلپار وسقىرىنىپ جۇرمەي، كەيىن شەگىنشەكتەي بەرەدى. اتتان تۇسە سالا ايداھارمەن الىسادى.
ايداھار قۇيرىعىمەن جەردى سابالاپ، شاڭدى بۇرقىراتىپ، اۋزىنان وت شاشادى. اسكەردىڭ ءبارى ويانىپ قورشاپ قاراپ تۇرادى. شاڭنان ەشتەڭە كورىنبەيدى. ءبىر ۋاقىتتا جەل تۇرىپ شاڭنىڭ ءبارىن الىپ كەتەدى. كەنەسارى كورىنەدى، قىلىشىنىڭ قانىن ءجۇن- جۇرقامەن ءسۇرتىپ تۇرادى. ايداھار ۇشكە ءبولىنىپ جاتادى.
ايداھاردىڭ باسىن قانجىعاسىنا بايلاپ الىپ، اتىنا ءمىنىپ اسكەرىنە ءتىل قاتپاستان، بۇلاقتىڭ باسىنا بارىپ ۇيىقتايدى. قاتتى شارشاسا كەرەك. تاماققا وياتسا تۇرمايدى. ەرتەڭىندە تۇرىپ ورازاسىن اشقاندا، باتىر ۇندەمەي تۇنەرىپ وتىرعاندا اسكەرى ىڭعايسىزدانىپ، باستارىن تومەن سالىپ وتىرادى. مۇنى سەزگەن كەنەسارى:
- ەي، باۋىرلارىم! سەندەرگە وكپەم جوق، تەك مىنا كوسەگە بولماسا (كوسە دەگەنى - اعىباي باتىر)، - دەيدى.
اسكەرى اتقا قونىپ، سول جەردى «ەكى تاۋ، ءبىرى ۇلكەن، ءبىرى كىشى. ەتەگىندە ەكى بۇلاق بار. ۇلكەن تاۋ - «ۇلكەن ايداھارلى»، كىشى تاۋ - «كىشى ايداھارلى»، بۇلاقتار: «التىن بۇلاق»، «كۇمىس بۇلاق» بولسىن دەپ كەتەدى.