ورازادا ءجيى قويىلاتىن سۇراقتار
رامازان ايىندا سارەسىنە تۇرماعان كىسى سول كۇنگى ورازاسىنا نيەت ەتىپ، ەشتەڭە جەمەستەن اۋىز بەكىتەدى.
سەبەبى، پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ) «اشۋرا كۇنى» [1] جارشىعا بىلاي جاريا ەتۋدى بۇيىردى: «كىم ءبىر نارسە جەپ قويعان بولسا، اۋزىن كۇننىڭ سوڭىنا دەيىن بەرىك ەتىپ ءتامامداسىن. ال ەشتەمە جەمەگەن ادام، سول كۇيىنشە جەمەسىن (ورازا ۇستاسىن)!» [2]. بۇل حاديستەن تۇسىنەتىمىز، ورازا كەزىندە سارەسىگە تۇرماي تاڭ اتىرعان كىسى دە سول كۇنگى ورازاسىن ۇستايدى.
2. سارەسى ۋاقىتىن كۇن شىعىسىمەن توقتاتۋ كەرەك پە؟
سارەسىنىڭ اياقتالۋ ۋاقىتى كۇننىڭ شىعۋىمەن ەمەس، تاڭ نامازىنىڭ كىرۋىمەن ەسەپتەلەدى. ەندەشە، ايماعىڭىزداعى كەستە بويىنشا تاڭ نامازى كىرگەنگە دەيىن اۋىز بەكىتىپ ۇلگەرۋىڭىز كەرەك. ياعني، تاڭ نامازىنىڭ ۋاقىتى كىرىسىمەن ءىشىپ-جەۋدى توقتاتۋ كەرەك.
قۇران كارىمدە اۋىز بەكىتۋ ۋاقىتى جايىندا بىلاي دەلىنگەن: «...تاڭعا دەيىن، (ياعني) «قارا ءجىپ» «اق جىپتەن» ايرىلعانعا دەيىن ىشىڭدەر، جەڭدەر، سودان سوڭ ورازانى كەشكە دەيىن تولىق ورىنداڭدار...» [3]. بۇل اياتتاعى «قارا ءجىپ» - ءتۇندى، ال «اق ءجىپ» تاڭدى بىلدىرەدى. ياعني، قاراڭعىلىق كەتىپ، تاڭ انىقتالا باستاعان ۋاقىتتا ءىشىپ-جەۋدى توقتاتۋ كەرەك دەگەن ءسوز.
سونداي-اق، پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. ۋ.) كەزىندە سارەسى ۋاقىتىندا ەكى ازان ايتىلاتىن: ءبىرى ساحابا ءبىلالدىڭ ازانى، ەكىنشىسى ساحابا ۋممۋ ماكتۋمنىڭ ازانى.
حز. ءبىلالدىڭ ازانى تاڭ نامازىنىڭ ۋاقىتى كىرمەي تۇرىپ ايتىلاتىن، ال حز. ۋممۋ ماكتۇمنىڭ ازانى تاڭ نامازى كىرىسىمەن ايتىلادى. پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. ع) وسى ەكى ازان اراسىندا سارەسى ىشكەندىگى، ەكىنشى ازاندا نامازعا تۇرعاندىعى ساحابا ءزايد يبن سابيتتەن ريۋايات ەتىلدى[4]
3. ناۋقاس ادام ورازادا نە ىستەيدى؟
اللا تاعالا قۇلىنا تەك كۇشى جەتەتىن نارسەسىن عانا مىندەتتەيدى[5]. ويتكەنى ۇلى جاراتۋشى يەمىز بىزگە اۋىرلىق ەمەس، جەڭىلدىك قالايدى. سوندىقتان اللا اۋىرعان ادامعا ورازا تۇتپاۋىنا رۇقسات بەرگەن.
بۇل جايىندا قۇراندا بىلاي دەلىنگەن: «رامازان ايى تۋعانىن كورسەڭدەر اۋىزدارىڭدى بەكىتىڭدەر. ال كىم دە كىم، سىرقاتتانسا نەمەسە جولعا شىقسا (اۋزىن اشۋىنا رۇقسات) باسقا كۇندەرى قازا ەتسىن. اللا سەندەرگە اۋىرلىق ەمەس، جەڭىلدىك تىلەيدى..!» [6]. تاعى ءبىر اياتتا: «ءوز-وزدەرىڭدى قاۋىپ-قاتەرگە يتەرمەلەمەڭدەر»، - دەيدى.
وسى جانە باسقا اياتتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ عالىمدار: «ناۋقاس كىسىنىڭ ورازا تۇتپاۋى كەيدە ءۋاجىپ، كەيدە مۋباح/رۇقسات بولادى. ەگەر ناۋقاس كىسىنىڭ ورازا ۇستاۋى ولىمگە الىپ كەلەر بولسا، بۇل ادامنىڭ ورازا ۇستاماۋى ءۋاجىپ (مىندەت). ال ەگەر اۋىز بەكىتۋى سىرقاتىن ارتتىرار بولسا نەمەسە جازىلۋىن باياۋلاتار بولسا بۇل جاعدايدا ورازا ۇستاماۋىنا رۇقسات» [7]، - دەپ ۇكىم شىعارعان.
ەندەشە، ورازا ۇستاي المايتىنداي سىرقات بولساڭىز سىزگە ورازا ۇستاۋ پارىز ەمەس. ءبىراق ناۋقاسىڭىزدان ايىعىپ، اۋىز بەكىتۋگە شاماڭىز كەلگەن كەزدە تۇتپاعان كۇندەرىڭىزدى قازا ەتىپ وتەيسىز. بۇل كاففارات (اراسى ۇزىلمەي ۇستالاتىن) وتەمىنە جاتپايتىندىقتان، ءبولىپ-ءبولىپ تۇتساڭىز بولادى. ال، بۇعان دا دەنساۋلىعىڭىز جاراماسا، وندا ورازانىڭ ءار كۇنىنە پيديا[8] تولەيسىز. پيديا تولەۋگە دە شاماڭىز جەتپەسە، اللا مەيرىمدى، كەشىرىمدى. پەندەگە كۇشى جەتپەيتىن نارسەنى مىندەتتەمەيدى.
4. رامازان ايىندا توسەك قاتىناسىنا تۇسۋگە بولا ما؟
رامازان ايىندا تەك كۇندىز عانا، ياعني اۋىز بەرىك كەزىندە توسەك قاتىناسىنا تۇسۋگە رۇقسات جوق. كەشكە اۋىزاشار ۋاقىتىنان كەيىن توسەك قاتىناسىنا تۇسۋگە رۇقسات. بۇنىڭ ورازاعا تيەتىن كەسىرى جوق. بۇل جايىندا جاراتۋشى يەمىز اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «سەندەرگە ورازانىڭ كەشىندە ايەلدەرىڭە جاقىنداسۋ رۇقسات ەتىلدى. (ويتكەنى، ءبىر- ءبىرىڭدى قورعاۋدا) ولار سەندەرگە كيىم، سەندەر دە ولارعا كيىم ىسپەتتىسىڭدەر...» [9].
اۋىز بەرىك بولا تۇرا كۇندىز بۇل ارەكەتكە ادەيى بارعان جاندار رامازاننان كەيىن 60 كۇن ۇزبەي كافارات قازاسىن وتەۋى ءتيىس.
5. سىلەكەي نە تۇكىرىك جۇتسا، ورازا بۇزىلا ما؟
اۋزى بەرىك كىسى اۋزىنداعى سىلەكەيىن نە تۇكىرىگىن جۇتسا جانە جۇتىنسا ورازاسى بۇزىلمايدى. ادام سىڭبىرىگىن ىشكە تارتىپ، جۇتسا دا، ورازا بۇزىلمايدى.
6. رامازاندا بەتتەن سۇيسە، ورازا بۇزىلا ما؟
اۋزى بەرىك كىسىنىڭ بەتتەن ءسۇيۋى ورازانى بۇزبايدى. سەبەبى، پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. ا) اۋىزى بەرىك بولا تۇرا ايەلدەرىن سۇيەتىندىگى ايشا انامىزدان جەتكەن[10].
بۇل جەردە ەسكەرە كەتەتىن جاعداي، ەگەر ايەلىن سۇيگەندە شاۋەت ءبولىنىپ كەتپەيتىنىنە جانە جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسىپ قويمايتىنىنا سەنىمدى بولسا، وندا سۇيۋىنە رۇقسات. ال وعان سەنىمسىز بولسا - ماكرۇھ[11].
7. اۋزى بەرىك ادامعا وزەن-كولگە تۇسۋگە بولا ما؟
ورازا كەزىندە سالقىنداۋ، جەڭىلدەۋ ماقساتىندا وزەن-كولگە ت. ب جەرلەرگە شومىلۋعا نەمەسە عۇسىلدانۋعا بولادى. بۇل ورازانى بۇزبايدى[12]. تەك، اۋىزدان نە مۇرىننان ىشكە سۋ كەتىپ قالماۋىن بايقاۋ كەرەك. ءابۋ ءداۋىدتىڭ ءسۇناتىندا ريۋايات ەتىلگەن حاديستە پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. ۋ) اۋزى بەرىك بولا تۇرا ىستىقتاعاندىقتان نەمەسە قاتتى شولدەگەندىكتەن باسىنا سۋ قۇيعاندىعى ايتىلادى[13]. شومىلۋ بارىسىندا قۇلاعىنا كىرگەن سۋ دا ورازانى بۇزبايدى دەيدى عالىمدارىمىز[14].
8. ورازا كەزىندە سيستەما سالدىرۋعا بولا ما؟
كەي جاعدايلاردا تابيعي جولدارمەن قورەكتەنە المايتىن كىسىلەرگە دەنەنى ازىقتاندىرۋ ءۇشىن ينەكتسيا (دەنەگە ءدارى جىبەرۋ) جاسالىپ جاتادى. سوندىقتان دا، قازىرگى تاڭداعى عالىمدارىمىز مۇنداي ينە سالۋ نەمەسە سيستەما الۋ ورازانى بۇزادى دەيدى. ال، ودان وزگەلەرى ازىق بولماعاندىقتان ءارى تابيعي جولدارمەن اسقازانعا تۇسپەگەندىكتەن ورازانى بۇزبايدى دەپ وتىر[15]. ەندەشە، ەم ءۇشىن سالعىزاتىن ينە سالۋ مەن سيستەما الۋ ورازاڭىزدى بۇزبايدى. الايدا، ورازادان السىرەگەن دەنەگە قۋات بەرەتىن ءدارى ەگۋگە اۋزى بەرىك كىسىگە رۇقسات جوق. ونداي ءدارىنى تەك اۋىز اشقاننان كەيىن عانا ەگۋگە بولادى.
9. ساعىز شايناۋ ورازانى بۇزا ما؟
ساعىزدىڭ دامىنەن اۋىزدا ءتاتتى سۇيىقتىق پايدا بولىپ، ول اسقازانعا تۇسەتىندىكتەن، ورازا بۇزىلادى. ءارى بۇل ازىق قاتارىنا جاتاتىندىقتان، بۇعان كافارات قازاسىن وتەۋىڭىزگە تۋرا كەلەدى. ياعني، ساعىز شايناپ، ءتاتتى سۇيىقتىقتى جۇتقان ادام رامازان ايىنان كەيىن ەكى اي ۇزبەستەن ورازا ۇستايدى. بۇل جاڭا ساعىز ءۇشىن. ال، بۇعان دەيىن شاينالعان، ءتاتتى ءدامى قالماعان ەسكى ساعىزدى شايناۋعا كەلەتىن بولساق، بۇل ماكرۇھ بولىپ سانالادى.
ەگەر ساعىزدى ورازا كەزىندە اۋىزداعى جاعىمسىز ءيىستى كەتىرۋ ماقساتىندا شايناعىڭىز كەلسە، بۇدان باسقا تاسىلدەرگە جۇگىنۋگە كەڭەس بەرەمىز. اتاپ ايتساق، ساعىزدىڭ ورنىنا ميسۋاك نەمەسە ءتىس پاستاسىن قولدانساڭىز بولادى. تەك ءتىس پاستاسىنىڭ كوبىگىن جۇتىپ قويماۋدى قاتاڭ قاداعالاڭىز. ال ەگەر بايقاۋسىزدا ىشكە كەتىپ قالعان بولسا، وندا سول كۇنگى ورزانىڭ قازاسىن عانا وتەيسىز. كافارات كەرەك ەمەس. سەبەبى، ءتىس پاستاسى ازىققا سانالمايدى.
10. ورازادا ءتىس پاستاسىن قولدانسا بولا ما؟
ورازا ۇستاعان ادام اۋىزىن تازالاۋعا بولادى. ءتىپتى پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ.) : «اۋزى بەرىك كىسىنىڭ ءتىس تازالاعىشى ول - ميسۋاك»، [16]- دەگەن. دەسە دە، شاريعاتتا اۋزى بەرىك كەزدە سەبەپسىز ءبىر نارسەنىڭ ءدامىن تاتۋ نە شايناۋ-ماكرۇھ، ياعني ۇنامسىز ءىس [17]. بۇعان بايلانىستى كەي عالىمدار ءتىس پاستاسىن قولداناردا ىشكە كەتىپ قالماۋىن قاداعالاعانمەن، ونىڭ ءدامى، ءبارىبىر، اۋىز قۋىسىندا ۇزاققا ساقتالىپ قالادى. سوندىقتان ورازا ۇستاعان ادامعا ءتىس پاستاسى دا ماكرۇھ دەگەن پىكىردە [18].
الايدا «ونى قولدانۋعا رۇقسات. تەك ىشكە كەتىپ قالماۋىنا كوڭىل ءبولسىن» دەگەن عالىمدار دا جوق ەمەس [19]. ەندەشە، ىشكە كەتىپ قالۋ ىقتيمالدىعى بولعاندىقتان، اۋىزى بەرىك كەزدە ءتىس پاستاسىن قولدانباعان ابزال. ال، قولدانعىسى كەلگەن كىسىلەر، ىشكە كەتىپ قالماۋ جاعىن قاتاڭ ەسكەرگەنى ءجون. سەبەبى، ول ىشكە كەتىپ قالسا، ورازانى بۇزادى.
11. كرەم جاعۋ ورازانى بۇزا ما؟
تەرىدەگى ۇساق تەسىكتەر ارقىلى ەت پەن تەرىنىڭ اراسىنا سىڭەتىن زاتتار ورازانى بۇزبايدى. مىسالى، كرەم جاعۋ، ماي جاعۋ، سۋدىڭ ىشىندە ۇزاق تۇرۋ، جارانىڭ بەتىنە ءدارى تاڭۋ ت. ب. تەك كرەم نە مايدى جاققان كەزدە تىم قالىنداتپاعان ءجون. سەبەبى، قالىڭ جاعىلعان كرەم نە ماي دارەت العاندا سۋدى تەرىگە جەتكىزبەۋى مۇمكىن. ال تەرىگە سۋ تيمەگەن سوڭ دارەت دۇرىس بولمايدى.
12. جۇكتى ايەلگە ورازا ۇستاۋ كەرەك پە؟
شاريعاتتا قۇرساقتاعى نەمەسە ەمىزۋلى بالاعا زيانى تيەدى دەپ قاۋىپتەنگەن (جۇكتى نە ەمىزۋلى) اناعا رامازان ورازاسىن تۇتپاي، كەيىنگە قالدىرۋىنا رۇقسات[20]. ساحابا ءاناس بين ماليكتەن ريۋايات ەتىلگەن حاديستە پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ): «...كۇمانسىز اللا تاعالا ساپارداعى ادامعا نامازدى قىسقارتىپ، ال ورازانى جولاۋشىعا جانە جۇكتى ايەل مەن ەمىزۋلى ايەلگە مىندەتتەمەدى...» [21]، - دەدى.
13. نامازى جوقتىڭ ورازاسى قابىل ما؟
ناماز وقىمايتىن كىسى، رامازان ايىندا ورازا ۇستاسا، ۇستاعان ورازاسىنىڭ ساۋابىن الادى. الايدا، ناماز وقىماي جۇرگەنى ءۇشىن دە ۇلكەن كۇناعا باتادى[22]. ويتكەنى، ناماز مۇسىلماندىعىمىزدىڭ بەلگىسى. ارداقتى پايعامبارىمىز بۇل جايىندا: «شىندىعىندا، مۇسىلمان مەن كاپىر جانە مۇشريكتەردىڭ ارا جىگىن ايىرار بەلگى - ناماز وقۋ[23]»، - دەيدى. سوندىقتان دا، جورا-جولداستارىڭىز ورازامەن قاتار ناماز دا باستاعاندارى ءجون.
14. جۇمىسى اۋىر كىسىگە ورازا ۇستاماۋعا بولا ما؟
ورازانىڭ وزىندە ناپسىمىزگە قيىن كەلەتىن تۇسى بار. ورازا ءمانىنىڭ ءبىر قىرى دا ءناپسىمىزدى باسىپ، نوقتالاپ، قۇلقىنىمىزدىڭ اش كوزدىگىن اللا ريزاشىلىعى ءۇشىن تاربيلەۋدە جاتىر دەسەك قاتەلەسپەسپىز. ەندەشە، جۇمىس بارىسىندا ورازا ۇستاۋ ولىمگە الىپ كەلەتىندەي قاۋىپ تۋدىرماسا نەمەسە دەنساۋلىعىمىزعا ايتارلىقتاي نۇقسان كەلتىرمەيتىن بولسا، [24] ياكي باس اينالىپ، قۇلاپ قالاتىنداي كۇيگە تۇسپەسەڭىز، ازداپ قينالاتىنىمىز ءۇشىن اللانىڭ بۇيرىعىنان بەت بۇرعانىمىز ءجون بولماس.
اللا تاعالا قۇدسي حاديستىڭ بىرىندە: «ادام بالاسىنىڭ بارلىق امالى ءوزى ءۇشىن جازىلادى. الايدا، ورازانىڭ ءجونى بولەك. ونىڭ قارىمىن تەك مەن بەرەمىن. ويتكەنى، ول تەك مەنىڭ رازىلىعىم ءۇشىن ءىشىپ-جەۋدەن باس تارتتى. ورازا ۇستاعان ادامنىڭ ەكى قۋانىشتى ءساتى بار: بىرەۋى اۋىزاشار ۋاقىتى، ەكىنشىسى اللاھ تاعالامەن قاۋىشار ءساتى. ورازا ۇستاعان ادامنىڭ اۋزىنان شىققان ءيىس مەن ءۇشىن جۇپار ءيىستى ميسكتەن ارتىق» [25]، - دەگەن.
15. ينە سالسا ورازا بۇزىلادى ما؟
«ينە سالسا، ورازا بۇزىلا ما؟» دەگەنگە كەلەر بولساق، يمام يۋسۋف پەن يمام ءمۇحاممادتىڭ (ر. ا.) تۇجىرىمى بويىنشا «دەنەدەگى جانە باستاعى «تەرەڭ جارانى» سۇيىق دارىمەن ەمدەسە دە، ورازا بۇزىلمايدى. سەبەبى، ءدارى ىشكە (ازىق سەكىلدى) تابيعي جولدارمەن بارماعاندىقتان، ىشكە ءتۇسۋى ەكىتالاي» [26] دەي وتىرىپ، ىشكە ءبىر زاتتىڭ تابيعي جولداردان (اۋىز، قۇلاق، مۇرىن، تىك ىشەك) باسقا جولدارمەن بارۋى ورازانى بۇزبايدى دەگەن. ەندەشە سالىناتىن ينە دە، «تابيعي ەمەس» جولدارمەن ىشكە باراتىندىقتان، بۇگىنگى عۇلامالارىمىز ول دا ورازانى بۇزبايدى دەيدى. [27]
16. ءتىس جۇلدىرۋ ورازانى بۇزا ما؟
ەگەر ادام ورازا كەزىندە ءتىس جۇلدىرتاتىن بولسا، وندا ونىڭ ورازاسى بۇزىلمايدى. ءتىس جۇلعاننان كەيىنگى اققان قاننىڭ ىشكە كەتىپ قالماۋىن بايقاۋ كەرەك. ەگەر تىسىنەن اققان قاندى جۇتىپ قويعان جاعدايدا تەك سول كۇنگى ورازانىڭ قازاسىن وتەيدى[28]. ءتىس جۇلعاندا سالىناتىن ينە دە، «تابيعي ەمەس» جولدارمەن ىشكە باراتىندىقتان، بۇگىنگى عۇلامالارىمىز ول دا ورازانى بۇزبايدى دەيدى.
17. ەسكى ورازادان قارىزى بار ادام نە ىستەيدى؟
حانافي ءمازحابى بويىنشا وتكەن ورازادان قالعان قارىز كۇندەردى وسى كەلە جاتقان رامازانعا دەيىن وتەۋ شارت ەمەس. ويتكەنى، اللا تاعالا قۇران كارىمدە: «كىمدە-كىم سىرقاتتانسا نەمەسە جولعا شىقسا (اۋزىن اشۋعا رۇقسات) باسقا كۇندەرى قازاسىن وتەسىن» [29]، - دەي وتىرىپ، اللا تاعالا قازا ەتۋ ۋاقىتىن شەكتەمەي، جالپىلاما ايتىپ وتىر. سوندىقتان دا، كەلەسى رامازان ايىنا دەيىن وتەۋ مىندەت ەمەس. دەسەك تە، ورازانىڭ قازاسىن تەزدەتىپ كەلەسى ورازاعا دەيىن وتەپ تاستاعانىڭىز ابزال[30].
قازىردەن ەسەپتەسەك، رامازان ايىنىڭ كىرۋىنە بىرنەشە كۇن بار. وسى كۇندەردى پايدالانىپ وتكەن جىلدان قالعان ورازاڭىزدىڭ قازاسىن وتەپ العانىڭىز ءجون. ال رامازانعا دەيىن وتەپ ۇلگەرمەيتىن بولساڭىز، وندا ونى رامازاننان كەيىن دە وتەي الاسىز. كەيبىرەۋلەر «وتكەن ورازالاردىڭ قازاسىن الداعى رامازاننىڭ ورازاسىمەن قاتار نيەت ەتىپ وتەۋگە بولا ما؟» دەگەن دە سۇراق قويىپ جاتادى. دىندە بۇعان رۇقسات جوق. قازاعا ورازا جەكە ۇستالادى.
18. رامازاندا قان الدىرۋ ورازانى بۇزا ما؟
ورازا ۇستاعان ادامنان قان الدىرۋ ورازانى بۇزبايدى. ويتكەنى، ارداقتى پايعامبارىمىز (س. ع. ۋ) اۋزى بەرىك بولا تۇرا قان الدىرتاتىن بولعان. ساحيح بۋحاريدە ريۋايات ەتىلگەن حاديستە ساحابا ابدۋللا يبن ابباس (ر. ا.) بىلاي دەيدى: «اللانىڭ ەلشىسى (س. ع. ۋ.) اۋزى بەرىك بولا تۇرا حيجاما[31] جاساتاتىن» [32].
ايتسە دە، اۋزى بەرىك ادام قان الدىرتقاندا السىرەپ، ورازا تۇتۋى قيىنداپ كەتەتىنىنە كوزى جەتەتىن بولسا، وعان قان الدىرۋ ماكرۇھ بولىپ سانالادى. بۇل جايىندا ساحابا ءاناس يبن ماليكتەن (ر. ا.) ءبىر كىسى: «سەندەر اۋزى بەرىك كىسىگە قان الدىرۋدى (حيجاما) قۇپتاماۋشى ما ەدىڭىزدەر؟» - دەپ سۇراعاندا، ساحابا: «ەگەر السىزدىك تۋدىرعان بولسا، ءبىز ونى قۇپتامايتىنبىز» [33][3] - دەگەن ەكەن.
19. ۇشاقتاعى ادام اۋىزاشار ۋاقىتىن قالاي انىقتايدى؟
ۇشاقتاعى ادام جەرگىلىكتى ورازا كەستەسىن ەمەس، كۇننىڭ باتۋىن نەگىزگە الادى. مىسالى، جەرگىلىكتى كەستەدە «ساعات وسىنشادا اۋىزاشار» دەگەنىمەن، ۇشاقتاعى ادامعا كۇن ءالى باتپاسا، ول كىسى كەستەدەگى ۋاقىتقا ەمەس، كۇننىڭ باتۋىنا قارايدى[34]. كەستە ۋاقىتى جەردەگى ورازا ۇستاۋشىلار ءۇشىن ارنالعان. ويتكەنى، قۇراندا ايتىلعانداي، سارەسىنى ءىشۋدى توقتاتۋ ۋاقىتى تاڭ قىلان بەرە باستاۋىمەن، اۋىزاشار ۋاقىتى كۇننىڭ باتۋىمەن بىلىنەدى[35]. بۇل جولاۋشى كەزدە ورازاسىن بۇزعىسى كەلمەگەندەر ءۇشىن. ال، جالپى ءدىنىمىز ساپاردا اۋىز اشۋعا رۇقسات ەتەدى. تەك رامازان ايىنان كەيىن سول كۇننىڭ قازاسىن وتەۋدى ۇمىتپاۋى كەرەك.
20. جولاۋشى مىندەتتى تۇردە اۋزىن اشۋى كەرەك پە؟
جاراتۋشى يەمىز اللا تاعالا ورازا كەزىندە پەندەلەرىنە كەيبىر جاعدايدا ورازا ۇستاماۋعا رۇقسات ەتكەن. سول رۇقساتتاردىڭ ءبىرى - جول جۇرگەندە ورازا ۇستاماۋ[36][1]. بۇل دەگەنىمىز: اۋىزى بەرىك ادام ءوزىنىڭ تۇراقتى جەرىنەن ەڭ كەمى 85-90 شاقىرىم ۇزاقتىقتاعى جەرگە جولعا نيەتتەنىپ شىقسا، ول كىسىگە ورازا ۇستاماۋىنا رۇقسات ەتىلەدى. ءبىراق - مىندەت ەمەس. ياعني، كىمدە كىمنىڭ جولاۋشى كەزىندە ورازاعا قاۋقارى جەتسە، اۋزىن اشقاننان گورى ورازاسىن جالعاستىرا بەرگەنى ابزال.
ەندەشە، ءسىز دە: «جول جونەكەي ورازا ۇستاۋعا كۇشىم جەتەدى»، - دەسەڭىز اۋىزىڭىزدى اشپاعانىڭىز دۇرىس.
21. ورازادا ەتەككىرى توقتاعان ايەل نە ىستەيدى؟
ورازانىڭ كۇندىزىندە (سارەسىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن سوڭ) ەتەككىرى توقتاعان ايەل سول كۇنى اۋىز بەكىتپەيدى. اۋىز بەكىتەتىن بولسا، ورازا تۇتقان بولىپ ەسەپتەلمەيدى. رامازاننان كەيىن سول كۇندى دە، الدىڭعى تۇتپاعان كۇندەرىمەن قوسىپ قازاسىن وتەيدى. سارەسىگە دەيىن حايىزى توقتاسا، ورازاعا نيەت ەتىپ اۋىزىن بەكىتەدى. [37]
22. قۇسسا ورازا بۇزىلا ما؟
ورازا كەزىندە اۋزى بەرىك كىسى «ەرىكسىز» قۇسسا ورازا بۇزىلمايدى. ال اۋىزدى تولتىرا ادەيى قۇسۋ ورازانى بۇزادى. ونداي جاعدايدا رامازان ايىنان كەيىن سول كۇندى قايتا تۇتۋ كەرەك. كافارات قازاسى كەرەك ەمەس. اۋىز تولى بولماسا بۇزىلمايدى.
بۇل جايىندا يمام تيرميزيدەن جەتكەن حاديستە پايعامبارىمىز (س. ع. ۋ.): «ەرىكسىز قۇسىق كەلگەن كىسى (ورازاسىن) قازاسىن وتەمەيدى. ال ادەيى قۇسقان بولسا (سول كۇنگى ورازانىڭ) قازاسىن وتەسىن» [38]، - دەيدى[39].
23. تاراۋيح نامازىن تەك ورازا ۇستاعاندار عانا وقيدى ما؟
تاراۋيح نامازى ورازا ايىندا وقىلاتىن قۇلشىلىق ءتۇرى. پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ) ورازادا بۇل نامازدى ۇنەمى وقىعاندىقتان ۇكىمى - «بەكىتىلگەن سۇننەت». اتالمىش نامازدى ورازانى تۇتقان دا، تۇتپاعان دا وقىسا ساۋاپقا كەنەلەدى.
تاراۋيح نامازىن وقۋدىڭ ساۋابى جايىندا اللانىڭ ەلشىسى: «كىمدە كىم، رامازاندا ساۋابىن ءۇمىت ەتە وتىرىپ، اللا رازىلىعى ءۇشىن تاراۋيح نامازىن وقىسا، ونىڭ وتكەن كۇنالارى كەشىرىلەدى» [40]، - دەگەن.
Islam.kz