كەرەي حاننىڭ قىستاۋى بولعان جەر تابىلدى

استانا. قازاقپارات -  جامبىل وبلىسى مويىنقۇم اۋدانىنان كەرەي حاننىڭ قىستاۋى بولعان جەر تابىلدى. بۇل جاڭالىقتى عالىمدار تاريحي- ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسيا جۇمىسى كەزىندە اشتى.

 قازىر ولار تولىققاندى اقپار جيناۋ ءۇشىن اتالعان جەردى زەرتتەۋگە كىرىسىپ كەتتى. سونىمەن قاتار ارحەولوگتار تۇڭعىش رەت «ۇلى كوشتىڭ جولى» اتتى جاڭا كارتا جاساپ شىقتى.

 بۇل ەلىمىزدەگى 3 بىردەي جوعارى وقۋ ورنى عالىمدارىنىڭ بىرلەسكەن جوباسى. وسىلايشا ولار قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ەكى بىردەي تىڭ جاڭالىق ازىرلەنىپ جاتىر. عالىمدار ۋاقىتتىڭ تىعىز بولۋىنا بايلانىستى زەرتتەۋ جۇمىستارىن جامبىل جەرىنەن باستادى. ولار ۇلى كوشتىڭ اۋليەاتا ءوڭىرى ارقىلى ءجۇرىپ وتكەن جولىنىڭ كارتاسىن جاساپ شىقتى. وندا كوشتىڭ باعىتى، قازاق حاندىعىنا قاتىستى جەر- سۋ اتاۋلارى، تاريحي ورىندار مەن ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر تۇسىرىلگەن.

ماحمەتقالي سارىبەكوۆ، م. ح. دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى:

 - تالاس، سارىسۋ، شۋ جانە مويىنقۇم وسى ءتورت اۋدان بويىنشا. بۇل ەندى نەگىزىنەن ساۋداكەنت پەن قوزىباسى اراسىنداعى وسى كەزەڭ. بۇل ءبىر عىلىمي تۇرعىدان قاراعان كەزدە تاريحي جاڭالىق دەپ ايتۋعا بولادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل كارتا جاسالعان جوق. ساپار بارىسىندا سول كەزەڭنىڭ كۋاسى بولعان 4 قالاشىق پەن 5 تاريحي ەسكەرتكىش كارتاعا ءتۇسىرىلىپ، عىلىمي سيپاتتاما جاسالدى.

 ال نەگىزگى جاڭالىق مويىنقۇم اۋدانىنداعى حان تاۋىندا اشىلدى. عالىمدار بۇرىن- سوڭدى ناقتى عىلىمي دەرەكتەرمەن نەگىزدەلمەگەن «كەرەي حاننىڭ قىستاۋى» بولعان جەردى تاپتى. بۇل ورتا عاسىرداعى جانە حاندىق داۋىردەگى قازاق تاريحى ءۇشىن تىڭ جاڭالىق بولىپ وتىر.

ماديار ەلەۋوۆ، ەكسپەديتسيا مۇشەسى:

 - قازاق حاندىعى كەزىنە جاتاتىن تاستان قالانعان 8-9 بولمەدەن تۇراتىن. سىرتىندا قالىڭدىعى 2 مەتر. ول دا تاستان قالانعان قابىرعاسى بار. بۇل قولدا بار دەرەكتەر. سوندىقتان مەن ويلايمىن، وسى ەكسپەديسيا ءوزىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتىنا تولىقتاي جەتتى. ەندى وسى ەكسپەديسيانىڭ جالعاسى دا بولۋى كەرەك.

 ەكسپەديتسيا ورالعاننان كەيىن تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە «قازاق حاندىعى مىڭجىلدىقتار توعىسىندا: تاريحي ساباقتاستىق جانە قازىرگى كەزەڭ» اتتى حالىقارالىق عىلىمي- پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ءوتتى. جيىنعا ەلىمىزدىڭ جانە گەرمانيا، ءۇندىستان، قىتاي سىندى بىرنەشە مەملەكەتتىڭ تاريحشى عالىمدارى قاتىستى. ولار دا بۇل دەرەكتەرگە اسا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.

 لين مەيتسۋن، پەكين ۋنيۆەرسيتەتى ارحەولوگيا جانە مۇراجايتانۋ ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسورى:

 - كونفەرەنسيادا ەستىمەگەن تىڭ جاڭالىقتارمەن تانىستىم. وتە ماڭىزدى جيىن ەكەن. قازىر قىتاي، قازاقستان ودان كەيىن ورتا ازيا ەلدەرىنە وتە ۇلكەن كوڭىل ءبولىپ وتىر. اسىرەسە جىبەك جولىنا. ەگەر قازاق تاريحشىلارىنان بىرلەسىپ زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ تۋرالى ۇسىنىس تۇسسە قۋانا كەلىسەر ەدىم.

قازىر عالىمدار كەرەي مەن جانىبەك حان تاۋىندا جەرلەنۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتۋدا. ونى انىقتاۋ ءۇشىن ارحەولوگتار قايتا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ەكسپەديسيا ساپارىن جالعاستىرماق.

 «حابار» تەلەارناسى