تاۋەكەل حاننىڭ ۇلى جەڭىسى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - الپىس جىل بويى ات جالىندا بولعان تاجىرەبيەلى الامان، كانىگى ساياساتشى شىعاي قازاق ورداسى ءۇشىن ءدال وسى كەزەڭدە ەكى مايداندا بىردەي كۇرەسۋ - وتە اۋىر بولاتىنىن انىق پايىمدادى.

حاق- نازار حاننىڭ، جالىم سۇلتاننىڭ، تاعى قانشا ءباحادۇردىڭ قانىن ارقالاعان، الاش جۇرتىنا ەنشىلى قانشاما قونىستى جىرىپ العان بابا- سۇلتان جەر باسىپ جۇرمەۋگە ءتيىس. ەندەشە، قاتەرلى بولسا دا كەكتەن تىسقارى ءابدوللا حانمەن ءبىتىم جاساسپاي بولمايدى.

شىعاي سول كەزدەگى قازاقتىڭ تىلىمەن ايتقاندا، جاعات (شاعاتاي) ياعني بۇقار- وزبەك مەملەكەتىنىڭ حانى ابدوللامەن بىتىمگە كەلەدى، ءبىتىم عانا ەمەس، وداقتاستىق شارتىن جاسايدى. ءسويتىپ، ءابدوللا تىزە قوسا وتىرىپ، بابا- سۇلتانعا قارسى اياۋسىز سوعىس قيمىلدارىن باستايدى. وسى ۋاقىتقا دەيىنگى ابدوللا حاننىڭ وزىمەن تەكەتىرەس بولىپ كەلگەن بابا- سۇلتان سوعىسقا قازاقتار ارالاسقان ساتتەن باستاپ، جەڭىلىس ۇستىنە جەڭىلىس تابادى.

بۇل ۇرىستا قازاق اسكەرىن شىعاي حاننىڭ سۇيىكتى ۇلى تاۋەكەل سۇلتان باستايدى. انت بۇزعان قاس دۇشپاندى بيلىكتەن ايىرىپ، ەل- جۇرتتان الاستاۋمەن عانا شەكتەلمەي، ونىڭ باسىن نايزاعا شانىشۋدى، تۇقىم- جۇراعاتىمەن تەگىس قۇرتۋدى ويلاعان تاۋەلكەل- باحادۇر جورىق جولىندا، تىنىمسىز شايقاستا شيبان اۋلەتىنەن تاراعان قانشاما سۇلتاننىڭ باسىن شابادى. اقىرى، 1582 -جىلى شىلدەدە، تۇركىستان تۇبىندە بابا- سۇلتاننىڭ قالىڭ قولىن تاس- تالقان ەتىپ جەڭەدى.

بيلىكتەن ءبىرجولا كۇدەر ۇزگەن بابا- سۇلتان قىرعىننان قالعان شەرىگىمەن سىرى- سۋدى ورلەپ، ارقاعا قاراي قاشادى. تاۋەكەل سۇلتان جەڭىمپاز جاساعىنىڭ ىشىنەن مىڭ قارالى عانا جاۋىنگەر تاڭداپ الىپ، قوسار- قوسار اتپەن بابا- سۇلتاننىڭ سوڭىنان قۋىپ شىعادى. كۇنى- ءتۇنى سۇرگىننەن سوڭ، ۇلىتاۋعا جەتكىزبەي، كەڭگىر ءوزىنىنىڭ بويىندا، جوشى حاننىڭ مازارى تۇبىندە قۋىپ جەتەدى.

تاۋەكەلدىڭ اسكەرى بابا- سۇلتاننىڭ قاسىنداعى اسكەردەن الدەقايدا از ەدى دەپ جازادى سول زاماننىڭ تاريحشىلارى. ءبىراق ىزا مەن كەك بۋعان قازاقتار جاۋعا اش بورىشە ۇمتىلادى. قازاق الاماندارىنىڭ ءبىرى الىستان تارتقان وتكىر جەبە ات ۇستىندە جۇرت قاتارلى ايقاسقا ىڭعايلانعان بابا- سۇلتانعا تۋرا تيەدى. بولات ساۋىتىن تالقان قىلىپ، قارا جۇرەگىن قاق ايىرادى. قىزۋ جۇرگىزىلگەن كەلتە ۇرىستا قالعان جاساق تا قيراپ جەڭىلەدى. ورتا ازيانىڭ اتاقتى عۇلاماسى حافيز تانىشتىڭ ايتۋىنشا، تاريحتىڭ 982 -جىلى، ءرادجاب ايىنىڭ 17- كۇنى، قازىرگى ەسەپ بويىنشا 1582 -جىلى 7 - تامىزىندا تاۋەكەل- باحادۇر قاران نيەت بابا- سۇلتاننىڭ كەسەلدى، كەردەڭ باسىن ءابدوللا حاننىڭ اياعىنىڭ استىنا اكەپ تاستايدى.

جۇلدىزدى جەڭىسكە جەتكەن، داڭققا بولەنگەن تاۋەكەل سۇلتان ايرىقشا قۇرمەت، سىي- سياپات كوردى دەپ جازادى حافيز تانىش.

مۇحتار ماعاۋيننىڭ «قازاق تاريحىنىڭ الىپپەسى» ەڭبەگىنەن ىقشامدالىپ الىنعان

دەرەككوزى: namys.kz