تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ستالينگە حاتى
20- جىلداردىڭ اياق شەنىندە اۋىل شارۋاشىلىعىن ۇجىمداستىرۋ ناۋقانىن باستاپ، زورلىق كۇشتەۋمەن قازاق حالقىن وتىرىقشىلاندىرۋعا كىرىستى. زورلاپ وتىرىقشىلاندىرۋ بارىسىندا بۇرمالاۋشىلىق، اسىرا سىلتەۋشىلىك ورىن الىپ، ورەسكەل قاتەلىكتەر جىبەرىلدى. ۇجىمداستىرۋ ناتيجەسىندە قازاقستانداعى 40 ميلليون مال سانى 4,1 ميلليونعا دەيىن كەميدى. ەلدى اشتىق جايلاپ، جۇقپالى اۋرۋلار تارادى.
ەلدەگى قالىپتاسقان جاعدايدى، ۇكىمەت تارپىنان جىبەرىلىپ جاتقان ورەسكەل قاتەلىكتەردى ايتىپ تۇرار رىسقۇلوۆ ي. ۆ. ستالينگە، قازاق ولكەلىك كوميتەتتەرىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ل. ميرزويانعا بىرنەشە حات جولدايدى.
تومەندە تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ستالينگە 1933 - جىلدىڭ ناۋرىزىندا جازعان حاتىن جاريالاپ وتىرمىز.
***
«قونىسىنان اۋعان قازاقتار جونىندە ستالين جولداسقا جازعان بايانداۋ حاتىمنىڭ كوشىرمەسىن حاباردار ەتۋ ءۇشىن وسى حاتپەن بىرگە سىزگە جولداپ وتىرمىن.
قونىسىنان اۋعان قازاقتاردى ورنالاستىرۋ جونىندەگى ۇسىنىستاردىڭ جوباسىن ازىرلەۋ ءۇشىن ر س ف س ر حالىق كوميسسارلارى سوۆەتىنىڭ جانىنان قۇرىلعان كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى رەتىندە مەن بۇل ماسەلەمەن جەتە تانىسىپ، قونىسىنان اۋعان قازاقتاردى ۆ ك پ (ب) ورتالىق كوميتەتى تاراپىنان ەرەكشە نۇسقاۋ بولمايىنشا، قازاقستان مەن كورشىلەس ولكەلەرگە تۇگەل ورنالاستىرۋ ەكىتالاي ەكەنىن انىقتادىم. سونداي- اق قونىسىنان اۋعان قازاقتاردى ورتالىقتىڭ كومەگىنسىز قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندە تۇپكىلىكتى ورنالاستىرۋ قازاقستاننىڭ جالعىز ءوزى ءۇشىن، تەگىندە، قيىن بولماق. ءسىزدىڭ بۇل ماسەلەلەردى تاياۋ ارالىقتا ۆ ك پ (ب) ورتالىق كوميتەتىنىڭ الدىنا قوياتىنىڭىز وزىنەن- ءوزى بەلگىلى. سوۆەت تاراپىنان دا (اتاپ ايتقاندا، ر س ف س ر حالىق كوميسسارلارى سوۆەتى تاراپىنان) قونىسىنان اۋعان قازاقتارعا كومەك كورسەتۋ جونىندە ءدال قازىر دەربەس شارالار بەلگىلەۋ ىسىمەن بەلگىلى ءبىر دارەجەدە شۇعىلدانۋعا تۋرا كەلەدى.
وسى ماقساتپەن مەن ۆ ك پ (ب) ورتالىق كوميتەتىنە وسى بايانداۋ حاتتى جازدىم. ونداعى ماقسات - بۇل ماسەلەگە باسشى جولداستاردىڭ نازارىن جەتە اۋدارىپ، قازاقستانعا كومەكتەسۋ. ءسىز مەنى قازاقستاننىڭ ىشكى ىستەرىنە قول سۇققىسى كەلەدى ەكەن دەپ ويلاپ قالماڭىز، مەن قويىلىپ وتىرعان ماسەلە تەك قازاقستان تۇرعىسىنان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جالپى مەملەكەتتىك تۇرعىدان دا ايرىقشا ماڭىزدى بولعاندىقتان، بۇل ماسەلە جونىندە ۆ ك پ (ب) ورتالىق كوميتەتىنە جازىپ وتىرمىن.
ءسىز وسى بايانداۋ حاتپەن تانىسىپ، وندا ايتىلعان وي- پىكىرلەردى ەسكەرەدى دەپ ءۇمىت ەتەمىن.
كوممۋنيستىك سالەممەن ت. رىسقۇلوۆ
(رەسەيدىڭ مەملەتتىك ساياسي- الەۋمەتتىك تاريحي مۇراعاتى (ر گ ا )، ي. ۆ. ستاليننىڭ قۇپياسىزداندىرىلعان قۇجاتتارى، 558- قور، 1-تىزبە، 65- ءىس، 42-پاراق)
**
قازاقتار 1931 - جىلدىڭ اياق كەزىنەن باستاپ قونىسىنان اۋىپ، ءبىر اۋداننان ەكىنشى اۋدانعا جانە قازاقستاننان تىس جەرلەرگە كوشىپ، كوكتەمگە قاراي بۇل كوشۋ كۇشەيە تۇسكەن ەدى، 1932 -جىلدىڭ جازىندا قونىسىنان اۋعانداردىڭ ءبىر بولىگى (قولدانىلعان شارالار ناتيجەسىندە) مەكەندەرىنە قايتىپ ورالعان بولاتىن، وسى قونىسىنان اۋا كوشۋ قازىر قايتادان بەلەڭ الىپ بارادى. اشتىق پەن ىندەتتىڭ سالدارىنان ءبىرقاتار قازاق اۋداندارىندا جانە قونىسىنان اۋعاندار اراسىندا ادامداردىڭ قىرىلىپ جاتقانى سونشا، بۇل ماسەلە ورتالىق ورگانداردىڭ شۇعىل ارالاسۋىن قاجەت ەتىپ وتىر.
قازاقستاندا قازاق حالقىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى دۋشار بولعان مۇنداي مۇشكىل جاعداي وزگە ولكەلەردىڭ نە وزگە رەسپۋبليكالاردىڭ ەشقايسىسىندا جوق. قونىسىنان اۋعاندار كورشىلەس ولكەلەرگە جانە تاشكەنت، ءسىبىر، زلوتوۋست تەمىرجولدارى بويىنا وزدەرىمەن بىرگە ىندەت اپارىپ تاراتۋدا. سوۆەت جولىمەن بەلگىلەنگەن (اتاپ ايتقاندا، ر س ف س ر حالىق كوميسسارلارى سوۆەتى تاراپىنان) ءىشىنارا شارالارمەن ماسەلە شەشىلەتىن ەمەس. ورتالىق كوميتەتتىڭ قاۋلىسى بويىنشا دەر كەزىندە بولىنگەن ازىق- تۇلىكتىڭ ەداۋىر بولىگى ءتيىستى جەرىنە جەتپەگەن. بۇل ماسەلەنىڭ ماڭىزى زور بولعاندىقتان، ءسىزدىڭ وسى حاتپەن تانىسىپ، اتالمىش جايعا ارالاسۋىڭىزدى، ءسويتىپ، اجالىنا اشتىق جەتكەلى تۇرعان كوپتەگەن ادامداردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا كومەكتەسۋىڭىزدى وتىنەمىن.
1. قونىسىنان اۋعان قازاقتاردىڭ سانى جانە ولاردىڭ جاعدايى تۋرالى دەرەكتەر
قونىسىن تاستاپ، قازاقستانمەن كورشىلەس ولكەلەرگە كوشكەن قازاقتاردىڭ مەكەنجايلارىنان كەلىپ تۇسكەن، شامامەن الىنعان سوڭعى دەرەكتەرگە قاراعاندا، قازىر ورتا ەدىلدە - 40 مىڭ، قىرعىزستاندا - 100 مىڭ، باتىس سىبىردە - 50 مىڭ، قاراقالپاقستاندا - 20 مىڭ، ورتا ازيادا 30 مىڭ قازاق بار. قونىسىنان اۋعاندار قالماقستانعا، تاجىكستانعا، سولتۇستىك ولكەگە جانە باسقا دا وسى سياقتى شالعاي جەرلەرگە كوشىپ كەتتى. بايلار باستاعان ءبىر قاۋىم باتىس قىتايعا اۋدى.
.. .قازاقتاردىڭ اراسىندا 1932 - جىلدان باستاپ بەلەڭ العان اشتىق پەن ىندەت - وسى قونىستان اۋۋدىڭ جانە قازاق شارۋاشىلىقتارىنىڭ شاڭىراعى شايقالۋىنىڭ ەڭ كەساپاتتى زارداپتارى، جاز ايلارىندا ءبىراق سايابىرسىعان اشتىق پەن ىندەت قازىر قايتادان سۇراپىل ءورشىپ تۇر. وتكەن كوكتەمدە قازاق اۋداندارىندا اشارشىلىق پەن ىندەت سالدارىنان ادام ءولىمى وتە كوپ بولعان ەدى.
جەرگىلىكتى جەردىڭ اقپارى بويىنشا، تورعاي، باتپاققارا وڭىرىندە حالىقتىڭ 20-30 پايىزى قىرىلىپ بولعان، قالعاندارى كوشىپ كەتكەن. شالقار اۋدانىنداعى الدەنەشە اۋىلداردا تۇرعىلىقتى حالىقتىڭ 30-35 پايىزى قىرىلىپ قالعان. وسىنداي اۋداندار قۇرامىنا كىرەتىن، اقتوبە وبلىسى بويىنشا 1930 -جىلعا دەيىن ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن 012 1500 ادامنان 1932 - جىلى 725800 عانا ءتىرى قالعان، بۇل - 71 پايىز عانا دەگەن ءسوز.
قىزىلوردا اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ دەرەكتەرى ونداعى اۋىل سوۆەتتەرىندە 15-20 پايىز- اق ادام تىرشىلىكتە بار ەكەنىن ايعاقتاپ تۇر. جەرگىلىكتى و گ پ ۋ مالىمەتتەرى بويىنشا، وندا بۇرىن 60 مىڭ حالىق تۇرعان، سونىڭ 36 مىڭى ءولىپ، 12 مىڭى كوشىپ، ەندى نەبارى 12 مىڭدايى عانا قالعان.
اش- ارىقتار توگىلگەن قوقىستاردى، اقتارىپ، تاماقتان وتەتىننىڭ ءبارىن تالعاجاۋ ەتىپ، جابايى وسىمدىكتەردىڭ تامىرلارىن، ۇساق جاندىكتەردى جەپ كۇنەلتۋدە. سول ماڭداعى يت پەن مىسىق اتاۋلى تۇگەل جەلىنگەن، قازاقتار تۇراتىن قوستاردىڭ اينالاسىندا يتتەردىڭ، مىسىقتاردىڭ، ۇساق جاندىكتەردىڭ اقكەمىك بولعانشا قايناتىلعان سۇيەك- ساياقتارىنان كوز سۇرىنەدى. ولگەن كىسىلەردىڭ ەتىن جەگەن وقيعالار جايىندا حابار جەتە باستادى.
.. .1932 - جىلعى مامىر ايىندا قارقارالى اۋدانىنداعى حالىقتىڭ سانى 50400 ادام بولسا، سودان قاراشا ايىنىڭ قارساڭىندا ءتىرى قالعانى - 15900، ال اۋدان ورتالىعىندا كۇن سايىن 15-20 ادام ولەدى.
اسىرەسە بالالار اراسىندا ءولىم- ءجىتىم كوپ. قازاق ايەلدەرى بالالارىن مەكەمەلەر مەن ۇيلەردىڭ الدىنا تاستاپ كەتۋدە. قازاق ورگاندارى 1932 - جىلدىڭ اياعىندا- اق پاناسىز قالعان.
50 مىڭ قازاق بالاسىنىڭ ەشقايدا ورنالاستىرىلماعانى رەسمي تۇردە حابارلاندى. قىزىلوردادا پاناسىز بالالار سانى قاڭتار ايىندا 452 گە جەتكەن. اياگوز ستانسىسىندا ءبىر قازاق ايەلى ءوزىنىڭ ەكى بالاسىن بىردەي پويىزدىڭ استىنا تاستاعان، ال سەمەيدە قازاق ايەلى ەكى بالاسىن وسىلاي مۇز ويىعىنا تاستاپ جىبەرگەن.
.. .اشىققان قازاقتارعا جەدەل كومەك كورسەتىپ، ىندەتكە قارسى كۇرەسىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە وسى قۇبىلىستىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىنىڭ تامىرىنا بالتا شاباتىن شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدى دا بارىنشا جۇمىلا قولعا الۋ كەرەك. ال مۇنداي سەبەپتەردىڭ ءتۇپ- تامىرى نەدە؟
2. مال باسىنىڭ كەمىپ كەتۋى
قازاقتاردىڭ قونىسىنان اۋۋى مەن شارۋاشىلىعىنىڭ شايقالۋىنا نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى - مال باسىنىڭ كەمىپ كەتۋى. مەن 1932 -جىلى 29 - قىركۇيەكتە ءسىزدىڭ اتىڭىزعا جازعان بايانداۋ حاتىمدا قازاقستاندا مال باسىنىڭ كەمىپ كەتۋ سالدارىن ەگجەي- تەگجەيلى اشىپ كورسەتىپ، ونى قالپىنا كەلتىرۋ شارالارىنا توقتالعان بولاتىنمىن. 1932 - جىلعى، اقپان ايىندا جۇرگىزىلگەن (ەكىنشى رەت قايتا تەكسەرىلگەن) بۇكىلوداقتىق مال ساناعىنىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، قازاقستاندا 1928-1929 -جىلدارداعى 40 ميلليون باس مالدان ساناق كەزىندە 5397 مىڭ باس قانا مال قالعانى، ياعني مال باسىنىڭ 85,5 پايىز كەمىپ كەتكەنى انىقتالدى.
.. .قازاقتاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ - تورتتەن ءۇش بولىگىنىڭ ءال- اۋقاتى مال شارۋاشىلىعىنا نەگىزدەلگەن، ونىڭ ونىمدەرى قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنان الىناتىن ونىمدەرىنىڭ 60 پايىزىن قۇرايدى، تۇرعىلىقتى حالىقتىڭ 90 پايىزى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىندىقتان، بۇل ماسەلە ەداۋىر دارەجەدە ۇلتتىق ماسەلە بولىپ تابىلادى.
.. .قازاقتاردىڭ جەرىن تارتىپ الۋدى كاسىپكە اينالدىرعان پاتشالىق قۇرىلىس تۇسىندا بولعان جەرگە قونىستاندىرۋ باسقارماسىنىڭ ءوزى- دە كوشپەلى شارۋاشىلىقتا ءبىر سەميانىڭ قالت- قۇلت ەتىپ كۇن كورۋى ءۇشىن عانا كەمىندە 30 باس مالى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەگەن.
3. اسىرا سىلتەۋشىلىكتەر مەن كوز بوياۋشىلىقتار
.. . قازاق شارۋاشىلىقتارىنداعى شىن جاعدايدى انىقتاۋ بارىسىنداعى كوزبوياۋشىلىق (اسىرا سىلتەۋشىلىكتەرگە جول اشقان سەبەپتەردىڭ ءبىرى - وسى) ەلەمەنتتەرى نەدەن كورىندى؟ مالدىڭ سانىن انىقتاۋ كەزىندە قازاق ورگاندارىنىڭ ەلدىڭ قۇم ىشىندە جاسىرعان مالدارى بار دەگەن ەسەپپەن ءارقاشان ناقتى قولدا بار مالعا 50-100 پايىز قوسىپ جازاتىنى («قازىر بىزدە جەر- جەردە مالدى 50-100 پايىزعا دەيىن جاسىراتىنى جونىندە دەرەكتەر بار». گولوشەكين جولداستىڭ ماقالاسىنان) جۇرتقا ءمالىم.
ءسويتىپ، 1931 - جىلدىڭ اياعىندا قازاقستاندا 20 ميلليون مال بار دەپ ەسەپتەلىپ كەلسە، 1932 - جىلدىڭ كوكتەمىنە قاراي قازاقستاندا مال سانى 10 ميلليون باسقا جەتەدى دەپ مالىمدەدى، ال ءىس جۇزىندە، 1932 - جىلى، اقپاندا جۇرگىزىلگەن مال ساناعى بويىنشا، ولكەدە 5397 مىڭ باس مال عانا بولىپ شىقتى. وسى ءتارىزدى قۇبىلمالى سيفرلار وزگە سالالاردا قانشاما جانە جالپى قازاق حالقىنا قىزمەت كورسەتۋدە تاعى دا قانداي ءىرى- ءىرى كەمشىلىكتەر بار دەگەن سۇراق تۋادى. بۇل جايتتاردى انىقتاپ الۋدىڭ الداعى جۇمىس ءۇشىن ماڭىزى زور.
4. قازاق شارۋاشىلىقتارىنداعى ەگىس كولەمى جونىندە
.... 1932 - جىلى ءبىرقاتار قازاق اۋداندارىندا ەگىس كولەمىن ەسەپتەۋ بارىسىندا ەلەۋلى كوزبوياۋشىلىقتارعا جول بەرىلگەنى قازىر انىقتالىپ وتىر. 1932 - جىلعى كوكتەمگى ەگىس ناۋقانى بارىسىندا ءبىرقاتار كولحوزدار مەن كوپتەگەن اۋداندا تۇقىم سەبۋ نورماسى تۋرالى جاۋىردى جابا توقىعان، اقپارلار جاسالىپ، ورەسكەل بۇرمالاۋشىلىقتارعا جول بەرىلگەن. سونىمەن بىرگە بۇل اۋدانداردان وسى كەزەڭ قارساڭىندا تۇقىم قورى از جينالعان جانە قارىزعا الىنعان تۇقىم كوپ جەردە ەل- جۇرتقا جەتكىزىلمەگەن. دەمەك، بۇل - ەگىس جوسپارىن ورىنداۋ بارىسىندا اۋداندار تاراپىنان تاعى دا كوزبوياۋشىلىققا جول بەرىلەدى جانە تاعى دا جۇرتتىڭ قونىسىنان اۋىپ، اشارشىلىققا ۇشىراۋىنا سەبەپ بولادى دەگەن ءسوز.
5. قازاقتاردى وتىرىقشىلاندىرۋ جونىندە
ۆ ك پ(ب) ورتالىق كوميتەتىنىڭ 1932 - جىلعى قىركۇيەكتەگى قاۋلىسىندا «200 مىڭ قازاق شارۋاشىلىعىن وتىرىقشىلاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن» دەگەن تۇجىرىم بار. ال ءىس جۇزىندە وتىرىقشىلاندىرىلعان شارۋاشىلىقتاردىڭ سانى 100 مىڭعا دا جەتپەگەن. ءبىرقاتار وتىرىقشىلاندىرۋ پۋنكتتەرىندە قازاقتار سالعان ۇيلەرىن تاستاپ، قورەك ىزدەپ، بوسىپ كەتكەن. مىسالى، الماتى وبلىسىندا - 2100 ءۇي، قاراعاندى وبلىسىندا - 4100 ءۇي، ماقتا وسىرەتىن ماقتاارال اۋدانىندا 250 ءۇي قاڭىراپ بوس قالعان.
... قازاقستاندا جوسپار بويىنشا، قازاق حالقى (3 ميلليوننان استام ادام) 1933 -جىلى تۇگەل وتىرىقشىلاندىرىلۋعا ءتيىس ەدى، مۇنىڭ ءوزى جاپپاي ۇجىمداستىرۋ نەگىزىندە جۇرتتى 400-500 شارۋاشىلىقتان شوعىرلاندىرىپ، ءبىر جەرگە قونىستاندىرۋ، ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگىن اتامەكەنىنەن اۋدارىپ، ورىس ۇلگىسىمەن پوسەلكەلەر سالىپ، ءالى بوس جەرلەرى قايتا يگەرىلىپ جاتقان جاڭا قونىسقا كوشىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلماق (شىندىققا مۇلدە جاناسپايتىن جانە قولدان كەلمەيتىن جوسپار!) . 1930, 1931, 1932 - جىلدارى جۇمىستى وسىلايشا جەدەلدەتە جۇرگىزۋدىڭ سالدارىنان وتىرىقشىلاندىرىلاتىن اۋدانداردا اسىرا سىلتەۋشىلىكتەر شەكتەن استى جانە مال باسى كۇرت كەمىپ كەتتى.
6. قونىسىنان اۋعاندار مەن قازاق جۇمىسشىلارى جونىندەگى ۇلت ساياساتىنىڭ بۇرمالانۋى تۋرالى
قونىسىنان اۋعانداردىڭ بەتالدى كوشۋىن جانە وتىرىقشى جۇرتتان ارىپ- اشقان قازاقتاردىڭ مال، ازىق- تۇلىك ۇرلاۋىنىڭ ەتەك العانىن پايدالانىپ، دۇشپان ەلەمەنتتەر ۋشىقتىرعان ۇلتتىق شوۆينيزم ءورشي ءتۇستى.
7. ورتالىق كوميتەتتىڭ 1932 -جىلعى 17 - قىركۇيەكتەگى «قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اتاپ ايتقاندا، مال شارۋاشىلىعى تۋرالى» شەشىمىن جۇزەگە اسىرۋ
بۇل اسا ماڭىزدى شەشىمدى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا سىرعىتپاعا سالىنۋ بايقالىپ وتىر. .. .تۇرعىلىقتى حالىقتىڭ جەكە شارۋاشىلىقتارىندا 8-10 باسقا دەيىن ءىرى قارا جانە 100 تۇياققا دەيىن قوي ۇستاماق تۇگىل (ورتالىق كوميتەتتىڭ 17 قىركۇيەكتەگى شەشىمىندە وسىلاي دەپ كورسەتىلگەن) ، كوشپەلى جانە جارتىلاي كوشپەلى شارۋاشىلىقتاردىڭ كوپشىلىگىندە ءتىپتى ءبىر- بىردەن سيىر، ەكى- ۇشتەن ۇساق مال ۇستاۋعا دا مۇمكىندىك بەرمەيدى، ال بۇل اۋدانداردا ەڭ بولماعاندا وسىنداي از عانا مال ۇستامايىنشا، كۇن كورۋدىڭ ءوزى قيىن. قازاقتاردىڭ ەكى جىلدان بەرى قونىستارىنان اۋىپ، ولاردىڭ اراسىندا اشتىق پەن ىندەتتىڭ تىيىلماۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى، مىنە، وسىنداي.
ۇسىنىستار
1. قازاقتار قونىسىنان اۋىپ بارعان ولكەلەر مەن رەسپۋبليكالاردىڭ ولكەلىك كوميتەتتەرى مەن وبلىستىق كوميتەتتەرىنە قازاقتاردى قايتادان قازاقستانعا قايتارىپ جىبەرمەي، ونەركاسىپ ورىندارى سالالارى بويىنشا جانە سول ولكەلەر كولەمىندەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنا جۇمىسقا ورنالاستىرۋ (سونداي- اق ءبىرىنشى كەزەكتە بالالاردى قامقورلىققا الۋ) جونىندە ۆ ك پ(ب) ورتالىق كوميتەتى تاراپىنان شۇعىل نۇسقاۋ بەرگەن ءجون .. .
2. قازاقستان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنە قازاقتاردىڭ قونىسىنان اۋىپ، قازاقستاننان تىس جەرلەرگە كوشۋىن توقتاتۋ شارالارىن قولعا الۋ ۇسىنىلسىن، بۇل ءۇشىن مال دايىنداۋ جونىندەگى كوميتەتكە قالعان 400 مىڭ پۇت استىقتى (رۇقسات ەتىلگەن 1 ميلليون پۇت استىقتىڭ ەسەبىنەن) ناۋرىز ايىندا بەرىپ ءبىتۋدى مىندەتتەي وتىرىپ، جاردەمگە بولىنگەن ازىق- تۇلىك قورىن حالىققا جەدەل جەتكىزىپ، قونىسىنان اۋعاندار مەن اشىققاندارعا جاردەم بەرۋدى ۇيىمداستىرۋدى قولما- قول ورىستەتكەن دۇرىس.. .
3. ۇستىمىزدەگى جىلعا بولىنگەن قارجىنى تەك قانا قونىسىنان اۋعانداردى ورنالاستىرۋعا، سونداي- اق ولاردى ونەركاسىپتىك جانە باسقا دا كاسىپورىنداردىڭ توڭىرەگىنە قونىستاندىرۋ شارالارىنا جۇمساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىندەي ەتىپ، قازاقتاردى وتىرىقشىلاندىرۋ جوسپارىن قايتا قاراعان ءجون.. .
4. قازاقستان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنە قونىسىنان اۋعان قازاقتاردى ودان ءارى ورنالاستىرۋ جونىندەگى شارالاردىڭ بەلگىلەنگەن جوسپارىن ءبىر اي مەرزىم ىشىندە ورتالىق كوميتەتكە تاپسىرۋ مىندەتتەلسىن، سونداي- اق وسى مەرزىم ىشىندە قازاقستاندا مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدىڭ جوسپارىن جاساپ، تابىس ەتۋ.
5. س س ر و حالىق شارۋاشىلىعى ەسەبىنىڭ ورتالىق باسقارماسىنا ۇستىمىزدەگى جىلى نەگىزگى قازاق اۋداندارىندا حالىق ساناعىن وتكىزۋ جانە ونداعى شارۋاشىلىقتاردىڭ جاي- كۇيىن ساراپتاۋ، سونىمەن بىرگە ەگىن شىعىمدىلىعىن انىقتاۋ جونىندەگى كوميسسيامەن بىرلەسە وتىرىپ، كوكتەمگى ەگىس اياقتالعاننان كەيىن وسى اۋداندارداعى ەگىس القابىنىڭ ەسەبىن الۋ ۇسىنىلسىن.
ت. رىسقۇلوۆ
(رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك ساياسي- الەۋمەتتىك تاريحي مۇراعاتى ، ي. ۆ. ستاليننىڭ قۇپياسىزداندىرىلعان قۇجاتتارى، 258- قور، 1-تىزبە، 65- ءىس، 42-52 پاراقتار؛ «قازاقستان كوممۋنيسى» ، 1990, № 7, 44-65- بەتتەر).