بابالار ءسوزى: قۇتتى قونىس قالاي «باياناۋىل» اتاندى؟
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
(1- نۇسقا)
سوناۋ ەرتە زاماندا وسى توڭىرەكتى ەكى قاۋىم ەل مەكەن ەتىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە ولار ءارى قۇنارلى، ءارى شۇرايلى جەردى كورىپ، «مەن الام دا، مەن الام» دەسىپ تالاسقا تۇسەدى. وقيعانىڭ ارتى داۋعا اينالىپ، ەكى ەل جاۋلاسا باستايدى.
سول ەلدىڭ بىرىندە كوپتىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن اق جاۋلىقتى انا ءومىر ءسۇرىپتى. اقىلدىلىعىن، دانالىعىن سىيلاعان ەل جۇرتى ونى باي انا دەپ اتاپتى. ەكى اۋىلدىڭ يگى جاقسىلارى باس قوسقان كەزدە باي انا كەلىپ ۇسىنىس جاساعان ەكەن دەيدى:
- بىرلىك بىتىمنەن تۋىندايدى، داۋ مامىلەگە كەلمەسە، دامايعا ۇلاسادى، جاياۋ جارىس جاساڭدار، بالۋان كۇرەس قىلىڭدار، جامبى تىگىپ اتىڭدار. جەر جەڭگەندىكى!
ەكى جاق وسىعان ءباتۋالاسىپ، ايتقانىن ورىنداسا دا، تەڭ تۇسە بەرىپتى. جاياۋ جارىس، بالۋان كۇرەس، جامبى اتۋدان ءبىرىن- ءبىرى جەڭە الماپتى.
كوپ كۇندەر وتەدى. كوپشىلىك قالجىراپ، شارشايدى. تاعى دا كەڭەس قىلادى. اقىرى، باي انانىڭ الدىنا كەلىپ:
- ۋا، باي انا! ەگىز جاتقان ەكى ەل ەدىك. جەر داۋىنىڭ جەتەر شەتىن تاپپادىق. ءبىزدىڭ بايلام مىناۋ. وسى جەرگە ءوزىڭ قونىستان. بۇل سەنىڭ - باي انانىڭ اۋىلى بولسىن، - دەپتى. ءسويتىپ، باي انا وسى ولكەگە ورنالاسىپتى. سودان بەرى كوپشىلىك بۇل جەردى باي انا اۋىلى - «باياناۋىل» دەپ اتاپ كەتىپتى.