ەلباسى: قازاقستان قىتاي مەن رەسەي الەۋەتىن بەلسەندى تۇردە پايدالانۋدا
اڭگىمە بارىسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى ەلدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باعدارلامالار، ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىعىنىڭ كەلەشەگى، جاھاندىق ەكونوميكا دامۋىنىڭ ماڭىزدى جايتتارى تۋرالى، سونداي- اق شەتەل مەملەكەتتەرىمەن ءوزارا ءىس- قيمىلدى نىعايتۋعا قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.
اتاپ ايتقاندا، مەملەكەت باسشىسى استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولعان ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ قۇرلىقتىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان جانە تەڭىزگە تىكەلەي شىعاتىن جولى جوق قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن ماڭىزدى مانگە يە ەكەنىنە نازار اۋداردى.
ن. ءا. نازاربايەۆ ەلىمىز ءارى قاراي ءوسۋ ءۇشىن جاڭا باعىت قاجەت بولاتىن بەلگىلى ءبىر دامۋ دەڭگەيىنە جەتكەنىن اتاپ ايتتى.
- وسى تۇرعىدان العاندا، ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ دەگەنىمىز جول قۇرىلىسىن عانا ەمەس، مۋلتيپليكاتيۆتى اسەر تۋدىرۋدى دا بىلدىرەدى: كاسىپورىندار تاپسىرىسپەن قامتاماسىز ەتىلەدى، جاڭا ەلدى مەكەندەر پايدا بولادى، ازاماتتار جۇمىسقا جانە تابىس كوزىنە يە بولادى، بيۋدجەتكە ءتۇسىم تۇسەدى. بۇل قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ سەنەمىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى رەسپۋبليكامىز كورشى ەلدەردىڭ - قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ الەۋەتىن بەلسەندى تۇردە پايدالاناتىنىن اتاپ ءوتتى. ماسەلەن، قازاقستان ءوز اۋماعىندا اۆتوكولىك جانە تەمىر جول باعىتتارىن اشۋ ارقىلى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ كونفيگۋراتسياسىنا ءىس جۇزىندە قوسىلدى.
مەملەكەت باسشىسى جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋى جاڭا كولىك باعىتتارى بويىندا ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتى دامىتۋ ءىسىن قاراستىراتىنىن ەسكە سالدى. وسىعان بايلانىستى ازيالىق ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ بانكى قازاقستان، رەسەي جانە بۇكىل ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ءۇشىن زور مۇمكىندىكتەر ۇسىنادى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەكونوميكاداعى قىتاي ىقپالىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى قاۋىپتەنۋدى « فانتومدىق ۇرەي» دەپ اتادى. ول قازاقستاننىڭ بۇگىندە ق ح ر- مەن ءبىرقاتار كاسىپورىننىڭ قۇرىلىسىن سالۋ تۋرالى شارت جاساۋ قارساڭىندا تۇرعانىن ايتتى. قازاقستان پرەزيدەنتى رەسەيدىڭ قىتايمەن بىرلەسىپ مۇناي- گاز سالاسىندا، كوممۋنيكاتسيا قۇرىلىسىندا ءىرى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋى رەسەي ەكونوميكاسىنا ازيا ءوڭىرىن قاتىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن، مۇنىڭ دا ءارى قاراي دامۋ ءۇشىن وڭ سەرپىنگە يە بولىپ وتىرعانىنا توقتالدى.
قازاقستان پرەزيدەنتى باتىس ەلدەرى مەن رەسەي اراسىنداعى ءوزارا سانكسيالار ساياسات پەن ەكونوميكانىڭ ارالاسىپ كەتۋىنىڭ ناتيجەسى ەكەنىنە نازار اۋداردى. بۇل جاعدايدان رەسەي عانا ەمەس، وزگە ەلدەر دە زارداپ شەگىپ وتىرعانىن ايتتى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۋكراينا توڭىرەگىندەگى احۋالدى شەشۋ ءۇشىن قاجەتتى بارلىق كۇش- جىگەرىن جۇمساپ وتىرعانىن ايتتى.
- مەنەن ارااعايىندىق ەتۋدى وتىنگەندە ۋاقىتتى دا، كۇشىمدى دە ايامايمىن، كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، تاراپتاردى كەلىسسوزدەرگە شاقىرامىن. بۇل جاعدايدا ەل باسشىلارى كەزدەسە وتىرىپ، ىمىرالاسۋ ارقىلى ورتاق ءتىل تابا الادى. شەشىلمەيتىن ماسەلە كورىپ تۇرعانىم جوق. مەن ءقازىر رەسەيلىك تە، ۋكراينالىق تا تاراپتىڭ ماسەلەنى شەشىپ، پايدا بولعان قاراما- قايشىلىق ءتۇيىنىن تارقاتاتىن كەزەڭ جەتكەنىن بايقاپ وتىرمىن. مۇنىڭ تەزىرەك بولعانى كەرەك، ەۋروپالىق كوشباسشىلار دا وسىنى قالايدى. قازىرگى ۋاقىت وسىنداي قادام ءۇشىن قولايلى، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
قازىرگى قارجى جۇيەسىندەگى قيىندىقتار تۋرالى ايتقان ن. ءا. نازاربايەۆ جاھاندىق ۆاليۋتا ارحيتەكتۋراسىنىڭ ەسكىرگەنىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى الەمدىك رەزەرۆتىك ۆاليۋتانىڭ ءبىر ەميتەنتكە عانا تاۋەلدىلىگى وزگە مەملەكەتتەر ءۇشىن قاتەرلى ەكەنىنە توقتالدى. قازىرگى كەزدە لاتىن امەريكاسى، اراب الەمى وزدەرىنىڭ وڭىرلىك ۆاليۋتاسىن ەنگىزۋ جونىندە ايتۋدا، بۇدان دوللاردىڭ ىقپالىن ازايتۋعا ۇمتىلىس اڭعارىلىپ وتىر. سونىمەن بىرگە، بۇگىنگى تاڭدا دوللار ءالى دە قولدانىستاعى نەگىزگى الەمدىك ۆاليۋتا، ال اقش الەمدەگى ەكونوميكاسى ءىرى ەل بولىپ سانالادى.
وسىعان بايلانىستى قازاقستان پرەزيدەنتى استانا ەكونوميكالىق فورۋمى سياقتى حالىقارالىق باسقوسۋلار الەمدىك ينستيتۋتتار مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قارجى ماسەلەلەرى بويىنشا ورتاق ءتىل تابۋى ءۇشىن جاعداي جاسايتىنىن اتاپ ءوتتى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلدە جۇزەگە اسىرىلاتىن ماڭىزدى جوبا - « ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىنە، ونىڭ بازاسىندا « استانا» قارجى ورتالىعى قۇرىلاتىنىنا نازار اۋداردى. جاڭا ورتالىقتىڭ قاتىسۋشىلارى ءۇشىن اعىلشىن ءتىلىن قولداناتىن بريتاندىق قۇقىق قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن سوت جۇيەسىن قامتيتىن ەرەكشە جاعدايلار جاسالاتىن بولادى.
مەملەكەت باسشىسى وتاندىق ءبىلىم بەرۋ ىسىندەگى ۇشتىلدىلىك تۋرالى ايتا كەلىپ، كەلەشەكتە قازاقستان مەكتەپتىڭ جوعارى سىنىپتارى مەن ۋنيۆەرسيتەتتەردە جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىن وقىتۋدى اعىلشىن تىلىندە جۇرگىزۋگە كوشۋ نيەتىندە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. جالپى العاندا، ءبىلىم سالاسىندا قابىلدانىپ جاتقان شارالار استاناداعى قارجى ورتالىعىنىڭ جۇمىسىنا تارتىلۋى مۇمكىن اعىلشىن تىلىندە سويلەيتىن جاستار قاتارىن قالىپتاستىرۋى ءتيىس.
سونداي- اق قازاقستان پرەزيدەنتى ەلدىڭ بۇدان ءارى دامۋى ءۇشىن بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانىڭ ماڭىزدىلىعىن، ونى ناقتى ءارى جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جاڭعىرتۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميستسيا قۇرىلعانىن ايتتى.
مەملەكەت باسشىسى بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورما اياسىندا ۇسىنىلعان وزگەرىستەر حالىق تاراپىنان كەڭىنەن قولداۋ تاپقانىن، ونى وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋ قورىتىندىسى كورسەتكەنىن اتاپ ءوتتى.