قازاق بىلمەيتىن قۇپيالار
بۇل اينىماس اقيقات ەدى. ويتكەنى رجيەۆ تۇبىندەگى «مارس» دەگەن كودتى اتاۋى بار اسكەري شايقاستار ۇزاق ۋاقىت قۇپيا ساقتالدى.
سوعىس جىلدارىندا جاپپاي ەرلىك پەن قاھارماندىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن رجيەۆ قالاسىنا رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن 2007-جىلى عانا «اسكەري داڭق قالاسى» قۇرمەتتى اتاعى بەرىلدى. وسى باعىتتاعى قۇجاتتاردى سارالاي كەلگەندە، ەگەر رجيەۆ ماڭىندا شەشۋشى شايقاستار جۇرگىزىلمەگەندە، ستالينگراد تۇبىندەگى، كۋرسك يىنىندەگى جەڭىستەر دە، ماسكەۋدى قورعاۋ دا مۇلدە مۇمكىن بولماس ەدى دەپ سەنىمدى ايتۋعا بولادى.
كەڭەس اسكەرلەرىنىڭ ماسكەۋدەن باتىسقا قاراي بەت العان العاشقى شابۋىلى ناق وسى رجيەۆتەن باستالعان بولاتىن. رجيەۆ - ۆيازما پلاتسدارمى ك س ر و استاناسىنا 150 شاقىرىمداي جەردە ەدى، سوندىقتان رجيەۆ قالاسى «ماسكەۋدى الاتىن كىلت» بولىپ سانالدى. كەڭەس وكىمەتى باسشىلىعى ءۇشىن فاشيستەردىڭ 1942-جىلعى ناق وسى باعىتتاعى شابۋىلى ەلەۋلى قاۋىپ ءتوندىردى. سوندىقتان رجيەۆ - ۆيازما باعىتىنداعى جان الىپ، جان بەرىسكەن سوعىس قيمىلدارى تۇتاستاي ۇلى وتان سوعىسىنداعى ەڭ شەشۋشى، ەڭ بەتبۇرىستى شايقاستار بولىپ ەسەپتەلدى.
تاريحشىلاردىڭ پىكىرىنشە، سوعىسۋشى جاقتاردىڭ رجيەۆ - ۆيازما شايقاسى («مارس» وپەراتسياسى) بارىسىنداعى شىعىنى 1 ميلليون 350 مىڭ ادامعا جەتكەن. ءبىزدىڭ جاقتان 855 مىڭ ادام وپات بولدى، حابارسىز كەتتى، «پراۆدا» گازەتىنىڭ اسكەري ءتىلشىسى بولعان كونستانتين سيمونوۆتىڭ بۇل ءوڭىردى «ءولىم اڭعارى» دەپ اتاعانى تەگىن ەمەس.
وتان سوعىسى كەزىندە كەڭەس وداعىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى جاۋىنگەرلىك تۋى استىندا 143 ۇلتتىڭ وكىلدەرى نەمىس-فاشيست باسقىنشىلارىمەن شايقاستى. ءوز وتانىن قورعاۋ ءۇشىن ءبىر مەملەكەت اسكەرىنىڭ قۇرامىندا مۇنشاما ۇلت وكىلدەرىنىڭ بولۋى دۇنيەجۇزىلىك تاريحتا بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن وقيعا ەدى.
قۇجات: «اتقىشتار بريگاداسى 1941-جىلدىڭ كۇزىندە اتقىشتار ديۆيزيالارىن جاساقتاۋ قيىنشىلىقتارىنا بايلانىستى (ۋاقىت تىعىزدىعى، ادام جانە قارۋ-جاراق كەمىستىگى) قۇرىلا باستادى. 1941-جىلدىڭ اياعىنا دەيىن 159 اتقىشتار بريگادالارى جاساقتالدى. بريگادا ءۇش-ءتورت اتقىشتار باتالونى، ارتيللەريا جانە مينومەت ديۆيزيوندارى، اۆتوماتشىلار روتاسى، ارناۋلى اسكەري جانە تىل بولىمدەرى، بارلىعى 4 مىڭنان 6 مىڭعا دەيىن ادام بولادى». («1941-1945-جىلدارداعى ۇلى وتان سوعىسى». ەنتسيكلوپەديا. 1985, 125-بەت). 100-بريگادانىڭ جاساقتالۋى قازاقتىڭ ۇلتتىق 100-اتقىشتار بريگاداسى 1941-جىلى 12- جەلتوقساندا الماتىدا قۇرىلدى.
بريگادانىڭ نەگىزگى قۇرامى الماتى، جامبىل، شىعىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ 1922-1923-جىلدارى تۋعان جاستارىنان جاساقتالدى. ىشىندە بۇرىن اسكەري قىزمەت اتقارعان ەرەسەك جاندار دا كەزدەسەتىن، اسكەردە قىزمەت اتقارماعان، ءبىراق جىلقىنىڭ جايىن بىلەتىن ەگدە ادامدار دا بولدى.
ويتكەنى بريگادانىڭ ارتيللەريا، مينومەت ديۆيزيوندارىنىڭ بارلىعىندا ات جەگىلەتىن. ەگدە كىسىلەر سول بولىمدەرگە ورنالاستى. ال اسكەردە قىزمەت اتقارعانداردىڭ بارلىعى كىشى كومانديرلەر بولاتىن. اتقىشتار بريگاداسىنىڭ كومانديرى بولىپ پودپولكوۆنيك ۆ. ە. شيەۆتسوۆ، كوميسسارى بولىپ رەسپۋبليكالىق «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ سول كەزدەگى رەداكتورى ساقتاعان بايىشيەۆ، ساياسي ءبولىمىنىڭ باستىعى بولىپ ءابدىراحمان دوسانوۆ تاعايىندالدى، ال ونىڭ كومسومول جۇمىسى جونىندەگى ورىنباسارى بولىپ ساياسي جەتەكشى ەگەمقۇل تاسانبايەۆ بەلگىلەندى.
سوڭعى بولىمدەرى جەتكەن سوڭ بريگادا 1942-جىلدىڭ 27- تامىزىندا ماسكەۋ تۇبىندەگى بابۋشكينو قالاسىندا جوسپارلى اسكەري ازىرلىكتەرىن جالعاستىرادى. ال ماسكەۋ اسكەري وكرۋگىنىڭ 1942-جىلعى 19- قازانداعى بۇيرىعى بويىنشا 100-بريگادا كالينين مايدانىنىڭ 39-ارمياسىنىڭ قاراماعىنا كىرىپ، 25- قاراشادا مولودوي تۋد وزەنى مەن دەريەۆنياسى ماڭىندا باستالعان العاشقى ۇرىسقا قاتىستى.
101-بريگادانىڭ جاساقتالۋى ۇلتتىق 101-دەربەس اتقىشتار بريگاداسى ك س ر و قورعانىس حالىق كوميسسارياتىنىڭ بۇيرىعى بويىنشا 1941-جىلى قاراشا ايىندا اقتوبە قالاسىندا جاساقتالا باستادى. بريگادا قۇرىلىمىنا كەلىپ ساپقا تۇرعاندار، نەگىزىنەن، اقتوبە، باتىس قازاقستان، قىزىلوردا وبلىستارىنان كەلگەن قازاق جاستارى بولاتىن. سونداي-اق بۇعان الماتى، شىمكەنت، سەمەي تاعى باسقا وبلىستاردان كەلگەندەر دە از بولعان جوق.
1942-جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا بريگادا قۇرامىندا 3815 ادام بولدى. ۇلتتىق 101-اتقىشتار بريگاداسىنىڭ كوميسسارى بولىپ سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى، ازامات سوعىسىنىڭ ارداگەرى نۇري اليەۆ، ساياسي ءبولىم باستىعى بولىپ قوستاناي وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى بەكايدار بەكنيازوۆ، پارتكوميسسيا حاتشىسى بولىپ نۇعىمان ورازالين تاعايىندالدى.
ول قازاقستان كومپارتياسى و ك- دا جاۋاپتى قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن جەرىنەن كەلدى. ول كەيىننەن بريگادانىڭ ساياسي ءبولىمى باستىعى بولىپ تاعايىندالدى. ساياسي ءبولىم باستىعىنىڭ كومسومول جۇمىسى جونىندەگى كومەكشىسى شايداحمەت سەرعازين بولدى. ول بۇعان دەيىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنىڭ حاتشىسى ەدى. بريگادا كومانديرى بولىپ ۇلى وتان سوعىسىنىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ ەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن پولكوۆنيك سيەۆوستيان ياكوۆليەۆيچ ياكوۆلەنكو تاعايىندالدى. ەشەلون 1942-جىلدىڭ مامىرىندا رجيەۆ قالاسىنىڭ تۇبىندەگى پوگورەلوە قالاشىعىنا كەلىپ، ۇرىسقا كىرىسىپ كەتتى.
3-ەكپىندى ارميا شتابىنىڭ باستىعىنا 100-دەربەس اتقىشتار بريگاداسى تۋرالى جاۋىنگەرلىك مىنەزدەمە. 13.11.1943 ج. مايدانداعى ارميا... 39-ارميانىڭ قاراماعىنداعى بريگادا العاشىندا ءارتۇرلى جەكە-دارا وپەراتسيالاردى جۇزەگە اسىردى. 1942-جىلى 25- قاراشادا 373-اتقىشتار ديۆيزياسى تروينيا، مەدۆەجيەۆكا، بولشوە پريۆالوۆو شەبىندە شابۋىلعا شىققاننان كەيىن، 100-بريگادا مولودوي تۋد اۋدانىندا جاۋ بەكىنىسىن بۇزۋعا جىبەرىلدى.
بۇل باعىتتا بريگادا 1942-جىلدىڭ 7- جەلتوقسانىنا دەيىن قيمىل جاساپ، ءبىرسىپىرا ەلدى مەكەندى جاۋ تىرناعىنان بوساتتى. ءبىراق بۇل ۇرىستاردا بريگادا زور شىعىنعا ۇشىراپ، 2572 ادامىنان ايىرىلدى. بريگادا كومانديرى - پولكوۆنيك ا. مورەتسكي. شتاب باستىعى - پودپولكوۆنيك ي. موستوۆوي 2572 ادام! وسىنشاما ورتا، كىشى كومانديرلەر جانە جاۋىنگەرلەرىمىز وپات بولدى.
بۇل - بريگادا قۇرامىنىڭ جارتىسىنان ارتىعى قازا تاپتى دەگەن ءسوز. وسىلاردىڭ ىشىندە جارالانىپ، ەلگە كەتىپ امان قالعانى بىرەن-ساران عانا. ولگەندەردىڭ كوبى اتاۋسىز قالدى. قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى ءازىلحان نۇرشايىقوۆ ءوزىنىڭ ارنايى جازىپ بەرگەن ەستەلىگىندە بۇرىن جاريالانباعان، بۇعان دەيىن تەك وزىنە عانا بەلگىلى بولىپ كەلگەن 100-بريگادانىڭ جاۋىنگەرلىك تاريحىنان كەلەڭسىز كوپتەگەن وقيعا جونىندە سىر شەرتكەن ەدى.
1943-جىلى 3- قاڭتاردا ساعات 17:00 دە ۆەليكيە لۋكي ىرگەسىندەگى ساحنتس يۆانتسوۆو، ۆەلكوۆو، شەلكوۆو، گورۋشكا دەريەۆنيالارىنىڭ شەتىندە قورعانىستا جاتقان بريگادانى ورنىنان كوتەرىپ، 4-قاڭتار كۇنى ساعات 06:00 دە ۆەليكيە لۋكيدىڭ وڭتۇستىك جاعىنداعى تەمىرجول ۆوكزالىنا الىپ كەلۋ جونىندە 3-ەكپىندى ارميانىڭ شتابىنان بۇيرىق بولدى.
بريگادا ارتىنىپ-تارتىنىپ، قاپالاقتاپ جاۋعان قالىڭ قاردى كەشىپ كورسەتىلگەن جەرگە كەلدى. سول جەردە بريگادا ءيىرىلىپ، جەتى جارىم ساعات بوسقا تۇردى. 13 ساعات 30 مينۋتتا 3-ەكپىندى ارميا شتابىنىڭ باستىعى يۋدينتسيەۆ 100-بريگادانىڭ شۇعىل تۇردە بۇرىنعى ورىندارىنا بارىپ ورنالاسۋىنا جاڭادان بۇيرىق بەردى.
كۇندىز جەل كوتەرىلىپ، تۇندە جاۋعان جۇمساق قار كوزگە تۇرتسە كورىنبەيتىن قاتتى بورانعا اينالدى. بورانمەن الىسقان بريگادا 15-20 شاقىرىم جەردەگى بۇرىنعى دەريەۆنيالارعا قايتا جەتۋگە ءماجبۇر بولدى. مۇنداي كەلەڭسىز وقيعالار بريگادا 39 جانە 22-ارميالاردىڭ قاراماعىندا بولعان ۋاقىتتا دا كەزدەستى. 1942-جىلى مولودوي تۋد تۇبىندە بريگادا العاش شابۋىلعا شىعاردا ارميا شتابى سانيتارلىق قىزمەتىنىڭ باستىعى شابۋىلعا قاتار شىعاتىن ءوزارا كورشى ورىس 46-اتقىشتار بريگاداسى مەن قازاقتىڭ 100-اتقىشتار بريگاداسىنىڭ جارالىلاردى قابىلداۋ پۋنكتى بىرگە بولسىن دەگەن بۇيرىق بەرەدى.
مولودوي تۋد تۇبىندە سانيتارلىق قابىلداۋ پۋنكتىنە كىرگىزىلمەي، ساقىلداعان سارى ايازدا اق قاردىڭ ۇستىندە قاتىپ ولگەن سانسىز سولداتقا كومەك كورسەتە الماعانىنا قاپالانىپ، ول قورلىققا شىداي الماي، باۋىرلارىنىڭ اياعىنىڭ استىنا ءوزىن-ءوزى اتىپ قۇلاتقان كاپيتان ناۋرىزعاليەۆتى ءماريام سىرلىبايەۆا بريگادا دارىگەرى، كاپيتان ءومىر بويى ەسىنەن شىعارعان ەمەس.
ءسويتىپ، بريگاداعا جاڭا كوماندير كەلدى. ارينە، سوعىس بولعان سوڭ ءولىم-ءجىتىم بولماي تۇرمايدى. ول - سوعىس زاڭى. ءبىراق قاعاجۋ كورىپ، قيسىنسىز جەردەن سولدات ءومىرىنىڭ قيىلىپ كەتۋى - ءبىر باسقا. ال 100-بريگادا - بۇعان دەيىن ناعىز جاناشىر كومانديرگە تاپ بولىپ، پانفيلوۆتاي اكە قامقورلىعىن كورە الماعان قۇراما. جاقسى ءۇمىت كۇتتىرگەن ءبىر كوماندير ۆورونكوۆ بولسا، بايعۇستىڭ بريگاداداعى ءومىرى قىسقا بولدى.
سونىمەن، 1943-جىلعى قاڭتاردىڭ ورتاسىندا 100-بريگادانىڭ قۇرامىندا قالعان ادام سانى مىناداي ەدى: 1- اتقىشتار باتالونىندا - 36، 2- اتقىشتار باتالونىندا - 41، 3- اتقىشتار باتالونىندا - 53, 4- اتقىشتار باتالونىندا - 47, اۆتوماتچيكتەر - 26, جانە تانك اتاتىن ديۆيزيوندا (پ ت د) - 35, بايلانىس روتاسىندا - 87, ساپەرلەر روتاسىندا - 68 جانە بارلاۋشىلار روتاسىندا - 38 ادام. بارلىعى - 431 جاۋىنگەر.
مۇنىڭ سىرتىندا 257-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قاراماعىنا ارناۋلى تاپسىرما ورىنداۋ ءۇشىن جىبەرىلگەن 300 جاۋىنگەر بار. ول - 76 م م ارتيللەريا ديۆيزيونى مەن 120 م م مينومەت ديۆيزيونى. ولاردىڭ قانشاسى ءتىرى، قانشاسى ءولى ەكەنى بەلگىسىز. قازاقتىڭ ۇلتتىق 100-بريگاداسى العاشقى ايقاسقا 4889 ادام بولىپ كىرىپ، ۇرىس سوڭىندا قاتاردا 43 جاۋىنگەر عانا قالعانىن قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟
100-بريگادانىڭ ۆەليكيە لۋكي ۇرىسىندا دا جولى بولمادى. پولكوۆنيك ۆورونكوۆ ءوز بريگاداسىن جۇمعان جۇدىرىقتاي تەگەۋرىندى كۇش ەتىپ ۇستايمىن دەگەنىمەن، وعان ەرىك بەرىلمەدى. ارميا باسشىلىعى ۇلتتىق بريگادانىڭ بۇتىن بۇت، قولىن قول ەتىپ بولشەكتەپ جىبەردى. ارتديۆيزيون مەن مينديۆيزيوندى ءوزى تەڭدەس 47-اتقىشتار بريگاداسىنا ءبولىپ بەردى.
باتالونداردى بولشەكتەپ، 257 جانە 32-ديۆيزيالارعا جىبەردى. «بايدىڭ مالىن اياما...» دەگەندەي، ولار «بوتەن» بريگادانىڭ ادامدارىن ەڭ قاۋىپتى ۋچاسكەلەرگە سالدى - قالاداعى گارنيزوندى قۇتقارىپ الۋ ءۇشىن جوڭكىلىپ كەلە جاتقان جاۋ تانكتەرىنىڭ الدىنا توستى. 100-بريگادانىڭ ءۇشىنشى باتارەياسى سول شايقاستا ەرلىك جاساپ، مەرت بولدى.
اق قار، كوك مۇزدا شابۋىلشىلاردىڭ الدىنا بارىپ جايعاسقان جاياۋ اسكەر شەگەدەي بولىپ قاتىپ قالعان جەردى قازىپ، وزدەرىنە وكوپ جاساي الماي، قاردان سوعىلعان اق قالانىڭ ىرگەسىندە جاتتى. جاۋ كوكتەن بومبالاپ، جەردەن اتقىلاپ شابۋىلعا شىققاندا، قورعانسىز اشىق الاڭدا جاتقان جاياۋ اسكەر ولارعا توتەپ بەرە المادى.
قالاعا قاراي شەگىنۋگە ءماجبۇر بولدى. شەگىنگەن سولداتتاردى تانكتەردەن سۋماڭداي اتىلعان قىزىل وقتار قۋالادى. 100-بريگادانىڭ ارتىندا بۇرىن وكوپ قازىپ، ىرگە تەۋىپ بەكىنىپ جاتقان باسقا ديۆيزيالاردىڭ جاۋىنگەرلەرى جاۋ تانكتەرىن قالاعا كىرگىزبەدى. ءبىراق وسى كەزدە جۇزىنشىگە «دراپبريگادا» دەگەن ات تا تاعىلدى.
سونداي اۋىر كۇندەردىڭ بىرىندە سولداتتارىنىڭ قاسىندا پولكوۆنيك ۆورونكوۆ وققا ۇشتى. «4,5 مىڭ مەنىڭ قۇرداستارىم! ولار 18 گە جاڭا عانا تولعان ورىمدەي بالعىن جاستار ەدى. ولاردىڭ بىردە-ءبىرى ۇيلەنىپ ۇلگەرمەگەن، جار قىزىعىن كورمەگەن جاستار ەدى. ولاردىڭ جۇرەكتەرىندە وتانعا، اتا-اناعا، جاندارى سۇيگەن سۇلۋ قىزدارعا دەگەن الاۋلاعان اسىل ماحاببات سەزىمدەرى بار ەدى. سوعىس دەگەن تاجال سول ماحابباتتى سۋ سەپكەندەي ءوشىرىپ 4,5 مىڭ بوزداقتى تۇگەل جالماي سالدى.
4,5 مىڭ اتا-انانىڭ كوز جاسى كول بولىپ، 4,5 مىڭ جاس سۇلۋدىڭ جۇرەگى قارا جامىلدى. سەندەردىڭ اق جۇزدەرىڭدى كورۋگە زار بولىپ، ءومىر بويى كۇڭىرەنىپ وتكەن اتا-انالارىڭ قازىر جەر بەتىندە جوق. سەندەر جاۋدى جەڭىپ كەلىپ، جار بولىپ قوسىلساق دەپ ارمان ەتكەن ارۋ قىزداردىڭ دا كوبى ومىردەن ءوتتى.
ءبىراق سەندەردىڭ كەشە وزدەرىڭ جاۋدان قورعاعان «قالىڭ ەلىڭ قازاعىڭ، قايران جۇرتىڭ» بار. ەلىڭ سەندەردى ەش ۋاقىتتا ۇمىتپايدى. وزدەرىڭە ءوز تاريحىنان ءومىر بويى ورىن بەرەدى. مەن وسىعان سەنەمىن!» - دەگەن ەدى ءجۇزىنشىنىڭ ارداگەرى ءازىلحان نۇرشايىقوۆ.
مارشال جۋكوۆ «ۆوسپومينانيا ي رازمىشلەنيا» ەڭبەگىندە: «1942-جىلى 8- جەلتوقساندا كالينين جانە باتىس مايداندارىنىڭ كۇشىمەن: 1943-جىلدىڭ 1- قاڭتارىنا دەيىن رجيەۆ - سىچيەۆ - ولەنينو - بەلىي ايماعىنداعى دۇشپان كۇشى جويىلسىن دەگەن ديرەكتيۆا بەرىلدى»، - دەگەن. وسى بۇيرىقتى ورىنداۋشى قۇرامالاردىڭ ىشىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق 101-اتقىشتار بريگاداسى دا بار ەدى.
ولەنينو ستانسىسى بريگادا شايقاسقان ميشۋكوۆو ەلدى مەكەنىنىڭ ىرگەسىندە ورنالاسقان. تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل ورىستاردىڭ نەگىزگى ماقساتىن ول كەزدە ەشكىم دە بىلگەن جوق. ديرەكتيۆا اسا قۇپيا بولعاندىقتان ونى بىرەۋدىڭ ءبىلۋى دە مۇمكىن ەمەس ەدى. قالاي بولعاندا دا سول قيان-كەسكى ۇرىستاردىڭ ناتيجەسىندە جاۋ كۇشى ايتارلىقتاي شىعىنعا ۇشىراپ، «انە بولادى»، «مىنە بولادى» دەگەن سوققىنى ۇزاعىنان كۇتكەن گيتلەرشىلەر سوعىس بارىسىن تۇبەگەيلى وزگەرتكەن ستالينگراد شايقاسىنا بىردە-ءبىر ديۆيزياسىن جىبەرە المادى.
دەمەك، ورتاق جەڭىسكە 4-ەكپىندى ارميالىق قۇرامىندا بولعان قازاقتىڭ ۇلتتىق 101-اتقىشتار بريگاداسى دا ءوزىنىڭ قوماقتى ۇلەسىن قوستى. ءبىراق بۇل ۇلەس وزدىگىمەن كەلمەدى. بريگادانىڭ ساپىنداعى 8 مىڭ ادامنىڭ 3 مىڭى عانا امان-ساۋ قالدى. 5 مىڭ جاس ءومىر ءۇزىلدى، تالاي ەرلىك ەلەۋسىز قالدى.
راس، سوعىس شىعىنسىز بولمايدى. ءبىراق ۇلتتىق 101-بريگادانى ستراتەگيا تۇرعىسىندا پايدالانىپ، جالپاق تىلمەن ايتقاندا، «زەڭبىرەكتىڭ جەمى ەتىپ» ولىمگە ايداپ سالىپ، قۇرباندىققا شالۋى جانعا باتادى. شىندىقتى العاش رەت جەڭىستىڭ شيرەك عاسىر تويىندا رجيەۆ تۇبىندە بولعان توپتىڭ قولباسشىسى كەڭەس وداعىنىڭ مارشالى ا. ي. ەرەمەنكو اشىق ايتقان ەدى.
سوندا دا بولسا، «قۇپيالى قورجىندا» ءالى دە «جابۋلى قازان - جابۋلى» كۇيىندە جاتقانى جەتەرلىك. «ەگەر مالىك عابدۋللين بولماعاندا، مانشۇككە باتىر اتاعى بەرىلمەس ەدى» اققان جۇلدىزداي قىسقا عانا عۇمىرىندا حالقىنىڭ، ەلىنىڭ اتىن داڭقا بولەگەن باتىر قىز، قازاقتىڭ اياۋلى ارۋى مانشۇك مامەتوۆا جايىندا ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا ءجۇر. كوركەم فيلم دە بار.
ايتسە دە تومەندەگى ماقالانىڭ ءجونى بولەك. ويتكەنى بۇل - مانشۇكپەن قان مايداندا قاتار ءجۇرىپ، قارا ناندى ءبولىپ جەگەن، سوعىس تاۋقىمەتىن بىرگە تارتقان قارۋلاس دوستارىنىڭ، ۇزەڭگىلەس جولداستارىنىڭ ەستەلىكتەرى. سان ەرلىكتىڭ باسىن قۇراعان مانشۇككە باتىر اتاعى جانى شەيىت بولعاننان سوڭ التى اي كەشىگىپ بەرىلگەن. ال ءاليا ولگەننەن سوڭ باتىر اتاعىن 17 كۇننەن كەيىن العان. بۇدان «بۇل قالاي؟» دەگەن سۇراقتىڭ تۋۋى زاڭدى دا.
وسى جاعدايعا بايلانىستى ءبىز مانشۇكتى وققا ۇشار الدىنان بىرنەشە مينۋت بۇرىن كورىپ، سوڭعى رەت تىلدەسكەن، ەرلىگىنە جالعىز كۋاگەر ءارى سۇيەگىن جيناعان، سول كەزدەگى قازاقتىڭ ۇلتتىق 100-اتقىشتار بريگاداسىنىڭ كىشى لەيتەنانتى، بۇگىندە دۇنيەدەن وزعان احمەتقازى احمەتجان ۇلىنىڭ ەستەلىگىنەن ءبىراز جاعدايلارعا كوز جەتكىزۋىمىزگە بولادى. «وندا مەن «پروشاي رودينادا»، تانكىگە قارسى تۇراتىن ديۆيزيوننىڭ ەرىكتى كومسورگى بولاتىنمىن. ءبىز جاۋعا العاش سوققى بەرۋىمىز، ءتىپتى بولماسا، جارىلعىش بوتەلكەنى بەلگە بايلاپ، تانكىنىڭ استىندا قالىپ، بىرگە جارىلۋىمىز كەرەك...
blogtime.kz