بابالار ءسوزى: كەنەسارى داستانى
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى. «بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
«قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانىپ وتىرادى.
***
ادام ءبىر دۇنيەگە كەلگەن قوناق،
ءولدىڭ ءبىتتىڭ، جوق ەكەن قايتا ورالماق.
ءومىرىڭ بىردە ولاي، بىردە بۇلاي،
جاقسىلىق پەن جاماندىق بولعان ورتاق.
زامانا تۇنەپ وتكەن ءبىر كەرۋەن،
بۇگىن جوق قولىڭداعى كەشە كورگەن.
بىرەۋدەن بىرەۋگە ءوتىپ شىر اينالعان،
تۇراقسىز ءپاني- جالعان بۇل نە دەگەن؟ !
دۇنيە قىزىقتىرار ادامدى الداپ،
ءار ىسكە سوقتىرادى بويىڭدى ارباپ.
بولساڭ دا قانشا مىقتى توسا المايسىڭ،
قولىڭنان كەتەرىندە قىرىن قاراپ.
باقىت ەمەس ادامعا ماڭگى جولداس،
كىمدە بار ماڭگى باقىت قولدان تايماس؟
ارماننان ارمان تۋىپ جەتەكتەيدى،
ارمان قۋىپ تىرلىكتە ادام تىنباس.
بىلمەسكە بىلگەندى ايتۋ- ءبىر امانات،
بىلمەستى سۇراۋ كەرەك بولسا قاجات.
سويلەيىن كەنەسارى ءبىراز جايىن،
بولسا ەگەر كەشىرىڭدەر سوزدە اعات.
باتىر دا، حان بوپ وتكەن كەنەسارى،
ورتا ءجۇز سارىارقانىڭ بىلەر ءبارى.
«ۇعىمدى جاماعاتقا بولا ما؟ » - دەپ،
بىلاي ايتار بار ەدى ءبىراز جايى:
بىلەمىز ابىلايدى حان بوپ وتكەن،
اتاعى مۇسىلمانعا تۇگەل جەتكەن.
ءوزى ولسە دە، ۇلگىلى ىستەرى ولمەي،
بۇگىندە ءارۋاعىن ەل تەربەتكەن.
قاسىم حان- ابىلايدىڭ جالعىز ۇلى،
ودان باسقا جوق ەدى ۇلى- قىزى.
ءبىر بولسا دا بىرەگەي بولىپ تۋعان،
قاراپايىم حان ەمەس كوپتىڭ ءبىرى.
بايانسىز بايقاساڭىز مىناۋ جالعان،
جارلىنىڭ مالىن، جالعىزدىڭ جانىن العان.
قاسىم حان وتىز جاستا دۇنيە سالىپ،
ءتورت بالاسى ارتىندا جەتىم قالعان.
سارجان مەن ەسەنكەلدى، كەنەسارى،
تەتەلەس ءۇش جاستاردان ارالارى.
اتتارىن تورتەۋىنىڭ تۇگەل ايتسام،
ءتورتىنشى ۇل ەڭ كىشىسى- ناۋرىزبايى.
وزدەرى ۇلىق شەتىنەن، باعلان ءبارى،
ارتىق تۇر قۇربىسىنان اسىل جانى.
اسقان زەيىن، اقىلدى، قايراتتى بوپ،
ءۇشىنشى ۇل حان بوپ ءوتتى كەنەسارى.
كەنە ەمەس كەنجە دەيتىن اۋەلگى اتى،
بالامنىڭ كەنجەسى دەپ، وسى- ارتى.
ءتۇسى سارى كۇرەڭدەۋ بولعاندىقتان،
كەنەسارى دەۋگە دە تۇسكەن ءساتى.
كەنەدەي شىقشىتىندا بولعان مەڭى،
كەنە دەپ قالار ەلدىڭ كورسە كوزى.
ۇلكەن دە، كىشى دە ەمەس كۇرەڭ قىزىل،
جابىسىپ تۇرعان بەينە كەنە ءوزى.
دەپ قالاسىڭ جابىسقان كەنە مە ەكەن،
كورگەن جان كەنە دەسە، سەنەدى ەكەن.
نىشانى بىرگە تۋعان كەنە تەكتەس،
بالالار كەنە دەسىپ، كۇلەدى ەكەن.
بىرەۋ كەنجە دەيدى ەكەن، بىرەۋ كەنە،
ەكى اتى ورتاق بولىپ ءبىر وزىنە.
ءتورتىنشى ۇل- ناۋرىزباي تۋىلعان سوڭ،
كەنجە دەۋ لايىقسىز ءوز كوڭىلىنە.
ورىنسىز ءۇشىنشى ۇلدى كەنجە دەۋگە،
كۇلكىلى ەستىر قۇلاق، كورەر كوزگە.
ءتورتىنشى ۇل ناۋرىزباي تاعى تۇرسا،
كەنجە دەپ، ات قويدى دەر بۇعان نەگە؟
كەنجەدەن- كەنەسارى اتى بوپتى،
كەيبىرەۋلەر ءدال دەسىپ، كۇلىپ كەتتى.
كەنە دەسە، كەنەدەي ءوزى داعى،
كەنەدەي جابىسادى ىسكە ورنىقتى.
اتى بوپ ءسىڭىپ كەتتى كەنەسارى،
ءوزى دە رازى بوپ باسقالارى.
كەنەنىڭ كەرەمەتىن سويلەۋ ءۇشىن،
بىلە كەتەر تاعى بار مۇنداي جايى:
ءبىر مەڭ بار وڭ كوزىنىڭ قۇيرىعىندا،
كورىنبەس جايشىلىقتا قاراعاندا.
تاڭىرقاپ، يا سۇقتانىپ تەسىرەيسە،
نۇرلانىپ كورىنەدى ار جاعىندا.
تىگىلىپ باسقا جانعا سۇقتانبايدى،
تامسانىپ كوزى تۇسسە، ساۋ قالمايدى.
«كوز ءتۇستى، ءتىلى ءتيدى» دەيدى قازاق،
كەيىنىرەك ايتارمىن وسى جايدى.
جالتىلدار ءتۇن شامىنداي كوزقاراسى،
جەتىمدىككە كوڭىلىنىڭ جوق الاسى.
ءبورىنىڭ قۇنان كوكجال ارلانىنداي،
قاسىمنىڭ ارتتا قالعان ءتورت بالاسى.
تاعىلىم اپ جاقسىلاردى جۇرگەن جاقتاي،
كىشىنى اياپ، ۇلكەنگە قۇرمەت ساقتاي.
اتانىڭ ابىرويى، داۋلەتىمەن،
كەلەدى شاۋجايىنان ادام قاقپاي.
سارجان مەن ەسەنكەلدى ۇلكەندەرى،
كەنە مەن ناۋرىزبايى كىشىلەرى.
بۇلارعا اقىل ايتىپ، جول كورسەتەر،
قاراقاس- الدىنداعى شەشەلەرى.
قاراقاس- حان ءناسىلى، بايدىڭ قىزى،
سۇلۋلىقتا ايەلدىڭ نۇر جۇلدىزى.
قاسىمنىڭ تاڭداپ العان اسىل جارى،
باسى ارتىق- ايەل زاتتىڭ كەمەڭگەرى.
كەلىسكەن سۇلۋلىقتىڭ ءاربىر ءسانى،
بارىنە قاناعاتشىل- جوق ارمانى.
مال- مۇلىك، دۇنيەگە ءوزى قوجا،
ءتاڭىرىم ارتىق جاراتىپ، تۋعان باعى.
جاس ايەل ءاربىر ىستە ار ساقتاعان،
ناپسىگە ەرىپ، جان ەمەس جالتاقتاعان.
ەرى ءولىپ، جاس تا بولسا تىلگە ەرمەي،
بەت بۇرماس اربىرەۋگە ىرجاقتاعان.
قاسىمحان قاراقاسقا كوڭىلى توق،
تارىداي تال بويىندا ولقىلىق جوق.
ءوزى ىسكەر، ءوزى سۇلۋ، پاراساتتى،
قوسالقى قاتىن الۋ ويىندا جوق.
اكەسى ابىلاي دا وتكەن سولاي،
مۇراتقا ءبىر قاتىنمەن جەتكەن سولاي.
جاقسى بالا اكەنىڭ جولىن قۋىپ،
مۇراگەر ءار ىسىنە بولعان دولاي.
اتتادىم وسى ارادا سوزدەن- سوزگە،
قاتىسى بولعاننان سوڭ الدىم تىلگە.
ابىلاي حان دۇنيەدەن قايتقاننان سوڭ،
حان بولدى قۇبايدوللا ورتا جۇزگە.
كەزىندە ابىلمامبەت- حاننىڭ باسى،
ابىلايدىڭ نەمەرە ءوز اعاسى.
دۇعا قىپ ابىلايعا اتاپ بەرگەن،
قۇبايدوللا سول حاننىڭ ءوز بالاسى.
وسىلاي تۇقىم جالعاپ ءناسىل قۋعان،
بۇرىننان ەلدىڭ سالتى ادەت قىلعان.
قاسىم حان جاستاي ءولىپ ارتى جەتپەي،
سەبەپ سول قۇبايدوللا حان بوپ تۇرعان.
حان بولىپ قۇبايدوللا تۇردى دەربەس،
ايدىنى ابىلايدان تومەن ەمەس.
ءار ەلدىڭ ابىرويلى جاقسىلارىن،
وزىنە ونەگە قىپ قىلار كەڭەس.
قاسىنا جيناپ الدى مۇرالىنى،
قاقپايلاپ قايىرادى ءشۇبالىنى.
جارامدى جارلىق ايتىپ وڭ مەن سولعا،
بىرتىندەپ جونگە سالدى كۇنالىنى.
اتاعى شىعىپ تۇردى داۋرەن ءسۇرىپ،
الدىڭعى ابىلايدىڭ جولىن قۋىپ.
اقىل- قايرات، زەيىنى كەمەل جەتكەن،
كورگەن جوق زامانىندا ساعى سىنىپ.
دوسقا ادال، جاۋعا قاتال جالىنعان جوق،
كۇشتىگە جاعاتسىنىپ باعىنعان جوق.
اسپان ءتۇسىپ كەتسە دە اينىماستاي،
باسقاعا ارىن ساتىپ تابىنعان جوق.
ورتا ءجۇز تۇرعان جەرى- جەر ورتاسى،
ۇلى ءجۇز- شىعىسىندا كەڭ دالاسى.
باتىسىن كىشى ءجۇز دەپ اتايدى ەكەن،
كەڭ القاپ قۇبا جوندى اينالاسى.
قازاق، قالماق، قىرعىز بار مەكەن ەتكەن،
سوناۋ ءبىر كەڭ دەڭگەيدە ءوسىپ جەتكەن.
«جەر داۋى، جەسىر داۋى» ۇزىلمەيدى،
ءوزارا جانجال، سوعىس ءار سەبەپپەن.
كەيدە كەتەر قازاقتى قالماق شاۋىپ،
قازاق قايتار، كۇش جەتسە، كەگىن الىپ.
قىرعىزدار قىرعيقاباق بولعان كەزدە،
تاپ بەرەر الاتاۋدان قارۋلانىپ.
قازاققا قالماقتىڭ كوپ كەگى كەتكەن،
شارشى ءۇشىن سوعىستا ءولىپ كەتكەن.
تاعى دا تالاي جەردە ەسەسى قاپ،
كەك الماققا كوز تىگىپ تۇرار شەتتەن.
قىرعىزدىڭ ول كەگى بار تىم بۇرىننان،
ابىلاي مەن قابانباي زامانىنان.
اتەكە مەن سادىردىڭ كەگىن جوقتاپ،
قازاقتان كەك الۋدى قىلعان ارمان.
كەيدە ولار جەڭەدى، كەيدە بۇلار،
تىپ- تىنىش كەيدە تاتۋ بولا قالار.
اقساقال ۇلگى ايتاتىن حان مەن بيلەر،
كەڭەسپەن كەلىستىرىپ بىتىرە الار.
بۇلارى قاتار جۇرگەن ەلدىڭ ءىسى،
ونىمەن بۇزىلمايدى ەل ۇلگىسى.
كەيدە جاۋ، كەيدە تاتۋ بولا قالىپ،
الىستاپ كەتە المايدى ەل ىرگەسى.
كوشپەندى ەل سىرتتان كورسەڭ تەڭ تۇلعاسى،
ەجەلدەن قاتار جۇرگەن ءبىر پورماسى.
سىرتقى جاۋعا كەلگەندە تىزە بۇكپەس،
ءۇش ەلدىڭ بۇزىلماعان ىقىلاسى.
ءقاۋىپتى جاۋ بار ۇلكەن سىرتتان كەلەر،
ءار ەلدىڭ جاقسىلارى تۇگەل بىلەر.
باتىستان باياۋ باسىپ كەلە جاتقان،
جاۋ ءدۇبىرى قۇلاققا كۇندە تيەر.
قالماقتان ورىس جاۋى بارادى ارتىپ،
جاقىنداپ كەلە جاتىر قالا تارتىپ.
جاز جايلاۋ، قىس قىستاۋى، كوگال جەرى،
كەزدەي مە، مەترلەي مە ارقان تارتىپ.
وسى جاۋ ويلاعانعا ەڭ ءقاۋىپتى،
نيەتى ءبىزدى جالماۋ انىق دەپتى.
بايىرعى اتامەكەن جەرىن تاستاپ،
مەكەنسىز تالاي قازاق اۋىپ كەتتى.
كەلەدى ىعىستىرىپ تاۋعا تامان،
سونى ءشوپ، جازىق قونىس كەيىن قالعان.
قورلىققا كونبەگەندەر قارسىلاسسا،
شاپ بەرىپ ءبىر كۇن تۇندە بايلاپ العان.
اۋەلى كەڭ ساحارا جەرىن الماق،
امالداپ ايالاعان مالىن الماق.
قاتتى، جۇمساق ءتاسىلىن بىردەي جۇمساپ،
بار قازاقتى وزىنە باعىندىرماق.
قور جيناپ كەلە جاتىر ارتتان تاسىپ،
الايار ارى ءجۇر دەسەڭ ءتىسىن باسىپ.
سارى بەل بەساتارى، سالاڭ قىلىش،
كوردىڭ بە دەگەندەي بوپ جۇرەر اسىپ.
شاقىرىپ ەل باسشىسىن دۇكەن قۇرعان،
بارعانداردان جوق بولدى قايتا ورالعان.
تۇكتى اۋىزدان شىققان ءسوز تۇككە تۇرماي،
جاقسى ءسوز بۇگىن ايتساڭ، ەرتەڭ تانعان.
حان ەدى قۇبايدوللا بار قازاققا،
قارىستى كونبەيمىز دەپ بۇل ازاپقا.
ەل قوزعاپ، شەرىك جيناپ دايارلاندى،
سيىنىپ ءبىر قۇدايعا سوعىسپاققا.
ەل بولعان سوڭ ءدۇرداراز الاسى بار،
كيكىلجىڭ كەيبىر ىستە تالاسى بار.
كۇشتىڭنىڭ قولتىعىنا تىرەۋ تىرەپ،
ەسەسىن قايتاراتىن شاراسى بار.
ەلدەگى قويان جۇرەك بۇلا كوتەن،
زارە جوق كورگەن سايىن الار سەكەم.
«سەن تيمەسەڭ، مەن داعى تيمەيمىن» دەپ،
جاراۋعا ءبىر كەرەككە ۋاعدا بەرگەن.
مۇندايلار ەل ىشىندە ءار جەردە بار،
جاۋىنا جاعىمسىنىپ تۇرار دايار.
ەلدەگى بولىپ جاتقان قۇبىلىستى،
قۇپيا ات شاپتىرىپ قىلار حابار.
ءتىلماشتار، تىڭشىلار بار ەل كۇزەتكەن،
قيت ەتسە دەرەۋ بارىپ حابار ەتكەن.
قيىن ءىس قۇبايدوللا قىلادى دەپ،
جاۋىنا سول كۇنى ءتۇن حابار جەتكەن.
ورىس تا، وڭعا كەلسە، تۇرماس ويلاپ،
بۇرىننان ءقاۋىپتى دەپ جۇرگەن بولجاپ.
حان قوزعالسا، قاراسى اسكەر بولار،
«كەڭەس بار» دەپ شاقىرتقان ادام سايلاپ.
اۋەلى كەڭەس بار دەپ الىپ كەتكەن،
حابارسىز ەكى جىلداي، قايدا كەتكەن.
اۋىردى ما، جوق الدە قاس قىلدى ما؟
ىربىتتەن ء«ولدى» دەگەن حابار جەتكەن.
اياقسىز قالعان اۋەل قىلعان ءىسى،
باسىم بوپ بارعان سايىن جاۋدىڭ كۇشى.
حان ءولىپ، ەلى ءتۇستى كۇيزەلىسكە
الاۋىز، التىباقان ەلدىڭ ءىشى.
باياعى ابىلاي حاننىڭ حان ورداسى،
جوق بولدى قۇبايدوللا ەل تۇلعاسى.
سەرپىلىپ وردا اتىنان بىرەۋ شىقپاي،
بەلگىسىز كىم بولارى ەلدىڭ باسى.
قاسىمنىڭ ارتتا قالعان ءتورت بالاسى،
باتىرلىق بولسا داعى نىساناسى.
سەنىم بار اتا جولىن قۋار دەگەن،
ءبىراق ءالى جەتپەگەن جاس شاماسى.
ەرەسەگى سارجان مەن ەسەنكەلدى،
بۇلار ءالى بىلمەيدى ءىستى ءجوندى.
ون بەستەن ون التىعا كەنەسارى،
ناۋرىزباي توعىز جاسقا بيىل كەلدى.
قاراقاس شەشەلەرى- اقىلشىسى،
جول تاۋىپ توقتاۋ ايتار بولسا ءىسى.
وردا يەن، ەل دە جيىن ەمەس كەزدە،
ارىستار ارقا سۇيەر جوق تىنىسى.
زاتى ايەل دەمەسەڭ، اسىپ تۋعان،
اقىلى دارياداي تاسىپ تۇرعان.
بالا جاس، جەسىر- جەتىم بولسا داعى،
ويى جوق قايتەمىن دەپ جاسىپ تۇرعان.
كەمىتپەس قايعىمەنەن اسىل زاتىن،
كۇتەدى تىم الىستاپ ءىستىڭ ارتىن.
سۇڭعىلا، ءوزى زەرەك، كوڭىلى دانا،
ساقتايدى اقىلمەنەن وردا سالتىن.
وكىنىپ وتكەن ىسكە ارمان ەتپەس،
اۋىر قايعى بولسا دا ەستەن كەتپەس.
ات جالىن تارتىپ مىنسە، ءتورت تۇلىگىم
دۇشپانعا دەپ ويلايدى ەسەم كەتپەس.
ابىلاي اۋەلدەن- اق جاۋىنا ءوش،
جۇرمەگەن جەتەگىنە قىلىپ ەگەس.
«تۇقىمىن ابىلايدىڭ قۇرتساق» دەگەن،
جاۋىنىڭ ايتقانى دا تەگىن ەمەس.
ءناسىلى ابىلايدىڭ جۇرتقا دەگدار،
جاۋىنا تىزگىن بەرمەي جۇرگەن جاندار.
جاۋلاسۋ مەن جاراسۋ وسىدان دەپ،
دۇشپاننىڭ سەبەبى سول كوپتەن تاڭدار.
ەستىگەن قاراقاس تا بۇل سۇمدىقتى،
ايتپاسا جاۋى سولاي قايدان ۇقتى؟
ءبىر تۇندە باسىپ كەلىپ قىرا ما دەپ،
ءبىر امال ويلانۋعا كەزەك كۇتتى.
سارجان مەن ەسەنكەلدى- سۇيەنەرى،
ءبىراق جاس، قولدارىنان نە كەلەدى.
تورتەۋى- ءتورت ارىستان بولعالى تۇر،
ازىرشە ءوز اقىلى بار سەنەرى.
ءبىر جاققا باس ساۋعالاپ بارا تۇرساق،
ارقا تىرەۋ، باسپانا تابا تۇرساق.
ءتورت ۇلىم امان- ەسەن ەرجەتكەنشە،
حان بولماي قارا بولىپ تۇرا تۇرساق.
تاشكەنتتە ەستۋشى ەدىم بار بالاعان،
ابىلاي اراشالاپ جاۋدان العان.
ايتامىز ابىلايمەن دوس بوپ وتكەن،
بارايىن پانا تىلەپ سوعان تامان.
سارت دەۋشى ەد، ونىڭ ءوزىن وزبەك تەكتەس،
جاۋىنا ەجەلدەن ءوش تىزگىن بەرمەس.
جايىمدى ايتىپ، جايىلىپ كەلدىم دەسەم،
تۇقىمىن ابىلايدىڭ سىرتقا تەپپەس.
دوس وتكەن اتامىزبەن ول تەگىننەن،
حان قۇرعان ابىلايدىڭ كومەگىمەن.
تۇقىمىن ابىلايدىڭ ولار بىلسە،
قايتپايدى دوسپىن دەگەن سەرت سوزىنەن.
سارجان مەن ەسەنكەلدى ماقۇل كوردى،
كەنە مەن ناۋرىزبايى قاسىنا ەردى.
«تاۋ اسىپ، جۇرت جاڭالاپ قونامىز» دەپ،
جونەلدى سولاي باستاپ ءبىر توپ ەلدى.
سارجان مەن ەسەنكەلدى جول باستادى،
ءبىرتالاي قاسىنا ەرگەن جولداستارى.
اتامەكەن، تۋعان جەر كەيىن قالىپ،
بەلگىسىز باق پا، الدە، سور باستادى.
كەلەدى جۇگىن ارتىپ، مالىن ايداپ،
كەز بولارلىق ءار ىسكە اقىل ويلاپ.
ۇرىككەن ەلدەي ەمەس، جاپ- جاداعاي،
سويتسە دە قورقىنىش بار، ءجۇر ابايلاپ.
كەز بولدى ابايسىزدا كوپ اسكەرگە،
قاتاڭداۋ ءتۇسى سۋىق كورەر كوزگە.
سىر بەرمەي سىپايىلاۋ ءجونىن ايتپاق،
ءجون سۇراپ، ۇدىرەيىپ كەلگەندەرگە.
الدىمەن بىرەۋ كەلدى «سىزدەر كىم؟ - دەپ،
قايدان كەلدىڭ، باراسىڭ كىمدەردى ىزدەپ.
انا توپتىڭ ىشىندە باسشىمىز بار،
بارىپ ايت جوندەرىڭدى، ءبىرىڭ ءجۇر؟ » - دەپ.
ىلەسىپ حابارشىمەن كەتتى سارجان،
كەزىكپەك باستىعىنا ءجون سۇراعان.
مەسقارىن، كەسپەلتەكتەۋ ءبىر قارانى،
وسى دەدى، شاقىرتىپ ءسىزدى الدىرعان.
بۇرىلىپ جالت قارادى كورە سالا،
الاقان كوز، جالپاق بەت، شويىن قارا.
ۇرىكتىڭ بە، اۋدىڭ با ەل- جەر جاقتان،
سەندەر كىم، جاتىرسىڭدار قايدا بارا؟
سارجان ايتتى: - سويلەيىن شىنىمىزدى،
ايتپاساق، ءسىز تانيسىز قايدان ءبىزدى؟
سامال ايداپ، شاڭ باسىپ كوشىپ ءجۇرمىز،
بوسىپ ءجۇرىپ وتكىزدىك كۇنىمىزدى.
قاسىم حان- اكەم اتى، اتىم- سارجان،
ارعى اتام حان بوپ وتكەن ابىلايدان.
اتامىز، اكەمىز دە دۇنيە سالىپ،
كەلەمىز ورتا جۇزدە سارىارقادان.
كىشى اتام حان بوپ تۇرعان قۇبايدوللا،
الداۋمەن جاۋ قولىنا تۇسكەن تورعا.
«ىربىتتە سەز بار» دەپ شاقىرتىلىپ،
جاۋىمەن قارسىلاسىپ ولگەن سوندا.
پانا قىپ، قالىپ ەدىك شەشەمىزدى،
جەتكىزبەي جاۋ قيماقشى جەلكەمىزدى.
جان ساۋعالاپ قاشىپ ەك وسى جاققا،
كۇن تۋسا، قايتارماققا ەسەمىزدى.
الدىڭعى ايباتتىلار ءولىپ كەتكەن،
جاۋ جاعادان الىپ تۇر، ءبورى ەتەكتەن.
تۇقىمىن ابىلايدىڭ قۇرتساق دەگەن،
سۋماڭداپ سۋىق حابار بىزگە جەتكەن.
كۇن ءتۇستى، حاندىق تايىپ، باسىمىزعا،
قايعىرامىز كارى مەن جاسىمىز دا.
ىزدەيمىز بالاعاندى- ارمانىمىز،
كەشە دوس، بۇگىن ءبىزدىڭ قاسىمىز با؟ !
ءبىز داعى مۇسىلماننىڭ بالاسىمىز،
دوسقا دوس، جاۋىنا تەك الاشىمىز.
جاۋ باسىپ جەرىمىزدى قۇرتپاق ءبىزدى،
بالاعان بولار ما ەكەن اراشىمىز؟
ابىلاي بالاعانمەن دوس بوپ وتكەن،
كورگەن سايىن كوڭىلى حوش بوپ وتكەن.
ايىرىپ بالاعاندى جاۋدان العان،
ومىرلىك دوسى بولىپ، سول سەبەپتەن.
قاسقا قاس، دوستىققا دوس دەگىزگەنبىز،
سىيعا سىي، سىراعا بال جەگىزگەنبىز.
اتاقتى بۇحار- تاشكەنت حانى عوي دەپ،
ساياسىن بالاعاننىڭ ىزدەگەنبىز.
قۇداي ءبىر، پايعامبار حاق نيەتىمىز،
قۇدايعا قۇل، مۇحاممەد ۇممەتىمىز.
ولسەك شەيىت، تىرىدە قازى بولار،
ولمەك پارىز، تۋىلماق ءسۇنناتىمىز.
ماي تامىزىپ سويلەدى مۇدىرتكەندەي،
تىلىمەن قارا تاستى جىبىتكەندەي.
وسىلاي بايان ەتىپ جايىن سارجان،
سۇرادى ءوز ءجونىن دە كۇدىكتەنبەي.
بىلەيىن ءوز ءجونىڭدى كىم ەكەنىڭ-
اتاجۇرت، رۋ، تۋعان جەر مەكەنىڭ؟
بەيتانىس ءتۇسىڭ سۋىق بولعانمەنەن،
بايقالدى مۇسىلماننىڭ ءبىرى ەكەنىڭ.
- بەكتەربەك، - دەدى، - اتىم، - الگى قارا،
جەر شولىپ، ەل قورعايمىن كەزىپ دالا.
ايتايىن اتا ءجوندى مەن دە ساعان،
جاۋ ما ەكەن دەپ ويلاما كوڭىلى الا؟
ءبىرىمىز مۇسىلماننىڭ- وزبەك زاتىم،
وزىمە جاراسقانداي وسى سالتىم.
سوزىڭە سەنىڭ ايتقان ابدەن قاندىم،
تايىنداي ارىستاننىڭ، ازاماتىم.
ءىنىسى بالاعاننىڭ- بەكتەربەكپىن،
ءار ىسكە، قيىن- قىستاق بولار ەپپىن.
اتاقتى اقمەشىتتى قورعايتۇعىن،
مىڭباسى بوپ، كوپ قولدى ارتتان ەرتتىم.
تەل ەمگەن ءبىر ەمشەكتى ءىنىسىمىن،
جاۋ دەسە، وتكىر سەمسەر قىلىشىمىن.
ەل قورعاپ جايشىلىقتا سايرانداعان،
جال- قۇيرىق بالاعاننىڭ ءىنىسىمىن.
اسكەردىڭ وسىنشا كوپ جولباسىمىن،
تاشكەنتتە تۇراتىن قولباسىمىن.
جاۋىمنىڭ ويلاعانىن كەلتىرمەيتىن،
اتاقتى اقمەشىتتىڭ مولداسىمىن.
بىلەمىن حان بوپ وتكەن ابىلايدى،
بيلەگەن ءادىل تۇرىپ مۇسىلماندى.
ءوزىنىڭ بولىپ تۇرعان زامانىندا،
اياعى باسقان جەردەن قاشان تايدى؟ !
بەلگىلى بۇل وڭىرگە مەنىڭ باعام،
بالاعان- التىن قازىق مەنىڭ اعام.
سىزدەردى مەن قورعايىن، سىيىمدا بول،
ەس جيىپ، ەر جەتكەنشە ءبىراز زامان.
جايلاۋ- قىستاۋ بەرەيىن مالدارىڭا،
ازىق- تۇلىك، قام قىلما ادامىڭا.
مال- مۇلىك، دۇنيەڭدى كەپىلگە بەر،
سەنىمدى بۇل ءوڭىردى تاڭدارىڭا.
جۇرىڭدەر، حانزادالار، سارايىما،
قارارسىڭ ەرتەلى- كەش اۋجايىما.
مال باعۋلى، وتىڭ دا جاعىلادى،
جان شىقپاس قاعاتۇعىن شاۋجايىڭا.
جىلى ءسوز مەدەۋ بولىپ ارىعاندا،
شاققاننان قاش، بار دەگەن شاقىرعانعا.
سارجان دا باسقا جاۋاپ قايتارعان جوق،
قۋانعانداي باسپانا تابىلعانعا.
مال- دۇنيەسىن امانات بولدى بەرمەك،
كەپىل بوپ ءبىر اقساقال كورىپ جۇرمەك.
وتكىزىپ ارالىقتا ءبىراز زامان،
كەزىندە كەيىنگى ءىستى ويلاپ كورمەك.
اپارىپ سارايىنا قۇرمەتتەيدى،
قيسايىپ امىرىنەن ءبىر كەتپەيدى.
«بۇلاردىڭ تىشقاق لاعى شىقپاسىن» - دەپ،
اسكەرىن بولەك- بولەك مىندەتتەيدى.
سارايى ساڭعىرلاپ تۇر، كەڭ بولمەلى،
پيالا ەسىك، شاراينا تەرەزەلى.
ارناپ سالعان ادەيى سالتاناتقا،
قىس جىلى، جازدا سالقىن تۇبەگەيلى.
جىبەك كىلەم ءار ءتۇرلى سالعاندارى،
ءار تۇستا ءىلۋلى تۇر قالعاندارى.
ساتىلاپ جيىپ قويعان قازىنا، جاساۋ،
اسادى ءبىر باسىنان جيعاندارى.
تاشكەنتتە ءبىر ءوزى ەكەن بايلىعى ارتقان،
باسەكە قىپ باسقامەن قىلار ماقتان.
قالا حالقى ەجەلدەن ادەت قىلعان،
تام سالىپ، باقشا قۇرار اقشا تاپقان.
وسىنىڭ ءبارى- بەكتەر دۇنيەسى،
باسقانىڭ داۋا قىلار جوق ۇلەسى.
ءالى جەتكەن ناشاردان تارتىپ العان،
دۇنيەقور ءوزىنىڭ ەرەجەسى.
باتىرلىق- بايلىعىنا ماساتتانعان،
ەكى يىقتان دەم الىپ ارەڭ تىنعان.
اڭعالدىق، ابىرويشىل ادەتى ەكەن،
تىلگە ەرىپ، ماقتانۋعا زيىنى اۋعان.
جاقسىعا جاقسى ءسوزدى قيۋ قانداي،
سارجاننىڭ سوزىنە بەك ۇيىعانداي.
جابادى ءار كۇنى اسىل ءبىر كيىمدى،
قيىلىپ ءتىلى مايدا، سىرى قانداي؟ !
تاماعى نەشە الۋان ءتۇرلى- ءتۇستى،
قۇرمەتتەپ استى- ۇستىنە بۇلار ءتۇستى.
«بۇلار كەلىپ، ءبىز قالدىق ابايسىز» دەپ،
قىزعانىش كەيبىرەۋگە قايعى ءتۇستى.
«اپىراي، بۇلاردى اكەپ باققانىن- اي،
ەرىتىپ ءتاتتى سوزبەن جاققانىن- اي.
ەجەلگى ەلەۋلىلەر ەستەن شىعىپ،
جاڭعىرتىپ جاڭا تاتۋ تاپقانىن- اي» .
اۋەلى مۇنى ويلاعان مۇحتار زالىم،
قىزعانىپ ءىشى كۇيدى كورىپ ءبارىن.
كامال مەنەن كەرىمگە ايتىپ وتىر،
بەلگە ءتۇيىپ وپ- وڭاي بەتتىڭ ارىن.
كەلگەندەر يگىلىكتى بىزدەن بۇزدى،
بەك ەسكەرىپ- ەلەمەس بولدى ءبىزدى.
بايىرعى اتاق تا جوق، ابىروي جوق،
بۇلارعا كۇتۋشى قىپ قويدى ءبىزدى.
بايقاساق، بۇل قاتىننىڭ ءتورت بالاسى،
بەكتەردىڭ بولعالى تۇر ءتورت ارىسى.
ءبىرى- وڭى، ءبىرى- بەكتىڭ سولى بولىپ،
وندا ءبىز بوپ قالامىز مالشى- جالشى.
بۇلاردىڭ اراسىنا وت جاعايىق،
امال تاۋىپ، بۇل جەردەن تايدىرايىق.
ءبىرىن- ءبىرى كەسكىلەپ قىرىلاتىن،
ءبىر امال تەز ارادا ويلانايىق.
مۇحتار دەگەن- بەكتەردىڭ ءبىر ارىسى،
كامالجان- بەكتەن كەيىن قولدىڭ باسى.
كەرىم دەگەن تاعى ءبىر باتىرى بار،
«شاش ال دەسە، باس الار» سويقانشىسى.
وسىلار بەكتەربەكتىڭ قولعاناتى،
تاشكەندە ەلگە ءمالىم بولعان اتى.
بىرەۋى جالا جاپسا، ءبىرى كۋا،
ءارقانداي زالىمدىققا جەتەر ءداتى.
بۇلارعا اڭعالدىقپەن بەكتەر نانار،
تاقىستىق ەكى سوزبەن بۇلار جاعار.
مۇحتار، كامال، كەرىمدەر وڭاشادا
اقىلداسىپ، ءبىر امال تاپتى دايار.
سارجاننىڭ بىرگە كەلگەن اڭعالدارى،
قۇپيا مۇنداي ىستەن جوق حابارى.
ويلانىپ كۇنى- ءتۇنى الگى ءۇش زالىم،
مىنانداي ءىس باستاماق بولدى اقىرى.
سىرتىنان ورىسقا دەپ حات جازدىرساق،
سارجان دەپ قولىن قويىپ ءمور باستىرساق.
ءبىرىمىز حاتتى الىپ جونەلگەندە،
ۇستاپ الىپ بەكتەربەككە ايداپ بارساق.
ورىسقا ءوش بالاعان، بەكتەربەك تە،
ىزعارلى كوڭىلىندە بار ەسكى كەك تە.
ورىسقا سارجان جازعان حاتتى كورسە،
بۇلاردى بەكتەربەگىم قويماس تەككە.
دەگەندى مۇحتار زالىم ويلاپ تاپقان،
كامال مەن كەرىمجاندار ماقۇل تاپقان.
قان كەشىپ قىرىلىسپاي ءبىتىم بولماس،
بۇل ىسكە امال بولماس بۇدان ارتقان.
مۇحتار ماقۇل بولدى حات جازباققا،
كەرىم دايار بولىپتى اپارماققا.
كەرىم الىپ جونەلسە، كامال ۇستاپ،
الدىنا بەكتەربەكتىڭ ۇسىنباققا.
بەكتەربەكتىڭ الدىنا ايداپ بارماق،
ۇمىتپاي ايتار ءسوزىن سايلاپ الماق.
«سارجان جازىپ، ورىسقا جىبەردى- دەپ،
الدىندا بەكتەربەكتىڭ مويىنداماق.
اقشا بەرىپ بىرەۋگە جازدىرىپتى،
باسقا قىپ حات پورماسىن ازدىرىپتى.
مۇحتار، كامال، كەرىمدەر ءبىراۋىزدان،
ءبىر ءادىس تاپتى وسىنداي لايىقتى.
سارجاننىڭ حات بەرگەنىن كوردىم دەمەك،
ءبىر سۇمدىق حاتتا بارىن ءبىلدىم دەمەك.
مۇحتار كورىپ كامالعا ايتقان بولىپ،
كورسەتكەلى بەك سىزگە كەلدىك دەمەك.
وسىلاي الدىمەنەن پورىمداپتى،
ويلاعانىن دەر كەزدە ورىنداپتى.
«اشپادىق، مازمۇنى نە كورىڭىز؟ » - دەپ،
حاتتى الىپ، بەكتەربەككە اپارىپتى.
حاتتى وقىپ قايتا- قايتا بەك تەسىلىپ،
كىلت توقتاپ قۋارادى بىردە ءىسىنىپ.
شاپىراش الاكوزى سىرتقا تەۋىپ،
كەيدە كەتەر قاباعىن قارس ءتۇيىپ.
تاقسىر- اۋ! نە بولدى دەپ مۇحتار سۇراي؟
كەتكەندەي جانى اشي جىلى ۇشىراي.
تۇنجىراپ بەكتەر ءبىراز تومەن قاراپ،
داۋىستاپ وقىپ بەردى حاتتى مۇنداي:
«مەن سارجان ابىلايدىڭ نەمەرەسى،
بۇزىلدى جاۋدان قورقىپ ەل ىرگەسى.
ورىسقا ەلدى باستاپ كوشىپ ەدىك،
باستالدى بەكتەربەكتىڭ ەرەگەسى.
ءىنىسى بالاعاننىڭ بەكتەربەگى،
بۇرىننان ورىسقا ءوش، ىشتە كەگى.
تالاپ الىپ، مال- مۇلكىمدى قاماپ قويدى،
ءبىر زالىم سۇرقيا ەكەن ارعى تەگى.
بەكتەربەك ادىراڭداعان ءوزى سوتقار،
ورىس دەپ، ياناتتاپ كۇندە بوقتار.
سىيىنار سەنەن باسقا يەمىز جوق،
بۇرىننان بۇقاراڭ ەك، ءبىزدى قۇتقار.
تاشكەنتتىڭ قويدى قاماپ قوراسىنا،
قالدىرىپ باسقا جۇرتتىڭ تاباسىنا.
ورىسپەن سوعىسۋعا تاعىلىم بەرەر،
ون بەستەن ورگە قاراي بالاسىنا.
اۋەلى اسكەر جىبەر، ءبىزدى الىپ كەت،
بۇرىنعى بىزگە دەگەن سەرتىڭە جەت.
سەنەن وپا تابام دەپ، كوشىپ ەدىك،
زىنداندا ءبىز جاتىرمىز قايعىلى دەرت.
ناق قازاق- ابىلايدىڭ تۇقىمىمىز،
سەنسەڭىز، قاسىم حاننىڭ ءتورت ۇلىمىز.
وردامىز ويران بولدى، جيعان مۇلىك،
شاشىن جايىپ جىلايدى تۇل شەشەمىز.
تارايدى زىندانىندا كەڭ تىنىسىم،
جوق ەدى بەكتەربەككە ەش قىلمىسىم.
وزىڭنەن پانا تىلەپ كوشىپ ەدىك،
وسى ەدى بەكتەربەككە بار قىلمىسىم.
بەكتەربەك بەزگەن ەكەن ۇيات- اردان،
ەمەس ەم التى الاشتا قۇنىم ارزان.
ءتورت كوزبەن زىندانىندا تۇرمىن كۇتىپ،
ءمور باسىپ، قولدى قويدىم، اتىم- سارجان.
بەكتەربەك تەرلەپ- تەپشىپ وقىپ بەردى،
سۇرلانىپ، از تۇنجىراپ ويلاپ كوردى.
بۇل حاتتى قالاي بەردى، كىمگە اپارماق،
«كەرىمدى دەرەۋ مۇندا شاقىر» ، - دەدى.
مۇحتار بارىپ كەرىمدى ەرتىپ كەلدى،
سەلكىلدەپ شوشىنعانداي كەرىم كەلدى.
بۇل حات نە، كىمنەن الدىڭ، كىمگە بەرمەك،
جانىڭ باردا راسىن سويلە دەدى؟ !
كىنالى بولا قالىپ باسىن ءيىپ،
تۇتىعىپ سوزگە كەلمەي ءتىل كۇرمەلىپ.
«ويبازاردا تۇراتىن ءبىر ورىسقا،
اپار دەپ، سارجان بەرگەن جاسىرىنىپ.
بەرگەنىن نە سەبەپتى بىلگەنىم جوق،
مازمۇنىن حاتتىڭ اشىپ كورگەنىم جوق.
بۇلارعا قىزمەت قىل دەپ قويعان ءوزىڭ،
سىزدەن قورقىپ بارماۋدى ايتقانىم جوق.
اپارعالى جاتىر ەم، اتقا ءمىنىپ،
«قايدا ءجۇردىڭ؟ » - دەپ كەلدى كامال كىرىپ.
سارجاننان حات اپارام دەگەن ەدىم،
قولىمنان جۇلىپ الدى كورەيىن دەپ.
وقىپ بولىپ، بەرمەككە كەتكەن الىپ،
مەن توستىم، كەلەم دەگەن سوزگە نانىپ.
كورگەن، بىلگەن ىستەرىم وسى بەگىم،
شاقىرعانعا تاڭ قالام قايران قالىپ» .
كەرىمگە بەكتەربەگى وتىر دەدى،
سۇرايتىن سەنەن جۇمىس وسى دەدى.
اس اتسام، ولار ماعان تاس اتىپتى،
تۇبىندە جاقسىلىق جوق ماعان دەدى.
- اپىر- اي، قورلىق دەدى مىناۋ نەتكەن،
قىلعان قايىر، جاقسىلىق سەلگە كەتكەن.
مايتالمان ايتقان ءسوزى ءبارى جالعان،
نەمە ەكەن عوي، ورىسقا كوزىن تىككەن.
جامانداپ مەنى ورىسقا جازىلعان حات،
دەگەنگە سىيلاپ ەدىم تورە- اسىلزات.
ءسويتىپ جۇرسەم، وزىمە دۇشپان بولدى،
سۇم ەكەن سۋىق باۋىر قىلىعى جات.
ورىستىڭ تىڭشىسى ەكەن، اۋىپ جۇرگەن،
سىرىمدى بىلمەك ءۇشىن ىشتەي كىرگەن.
كۇنىنە وسى كورگەن زار قىلايىن،
بولماسا مەنى قۇرتار مىناۋ ءبىر كۇن.
مەن اقىماق قاسقىردى قولدا باققان،
ۇليدى تاۋعا قاراپ ءتاڭىر اتقان.
ەبىن تاۋىپ جىم- جىرتتا ولتىرىڭدەر،
بولماسىن كوپ دابىراڭ سىرتقى جاقتان.
كوڭىلىم بولا كەتتى پارا- پارا،
تاس بولدى ەت جۇرەگىم، قانىم قارا.
تۇبىمە جەتۋ ءۇشىن ور قازىپتى،
تاپپادىم ولتىرۋدەن باسقا شارا.
مەن بىلەيىن، بىلىڭدەر سەندەر ۇشەۋ،
قايلاعا ەمەسسىڭدەر سەندەر مەشەۋ.
سارجان مەن ەسەنكەلدى ءولتىرىلسىن،
كەنەسىن زىندانعا ساپ، قىلسىن تەرگەۋ.
تيمەڭدەر شەشەسى مەن ىنىسىنە،
ابايلاڭدار كوز سالىپ جۇرىسىنە.
جاس بالا مەن قاتىننىڭ كارى شاعىلىق،
قويا بەر كەتەم دەسە، ءوز ىسىنە.
ەمەس ول ەكەۋى دە وسال جاندار،
ءبىلىپ قويسا، تاشكەنتتى ويران قىلار.
قارۋلارىن بەلىنەن تاستامايدى،
بىلە المادىم اياعى نەمەن تىنار.
قارۋلى جيىرما ادام تۇرسىن بۇعىپ،
دابىراڭ سالساڭ، قالادى ولار ۇعىپ.
ولار سەزسە، سەندەرگە الدىرمايدى،
سول ۋاقىتتا پايداسى قالار ءتيىپ.
الگى ءۇشى ىشتەي كۇلىپ، قىبى قاندى،
ءوزى تاعى ءبىر امال ويلاي قالدى.
قاپىدا سەزدىرمەستەن ولتىرمەسە،
شىعارادى دەپ قورىقتى كوپ جانجالدى.
ءقاۋىپ شىقسا الارمىن اراشالاپ،
بىلمەيمىن كەتىپ ەم دەپ تاماشالاپ.
بۇزىقتاردىڭ ءىسى دەپ قۇتىلارمىن،
وزىنەن كەشىرىم سۇراپ جاناسالاپ.
تىڭ تىڭداپ مەن تۇرايىن بىلمەگەن بوپ،
سىرتقا كەتكەن دەسەڭدەر جۇمىسى بوپ.
ءبىلىپ قالسا، قان توگىپ، قىرعىن سالار،
بوپ قالسا ىستەن بۇرىن حابارى بوپ.
قويىڭدار تاعى دا ءبىر امال ىستەپ،
ەت اسىپ، پالاۋ باسىپ، تاماق ىستەپ.
بەكتەربەك ساۋىق كەشكە شاقىردى دەپ،
شىعارساڭ ءبىرىڭ باستاپ، تاماق ءىش دەپ.
كۇندىز دە سىرتتاي بايقاپ باعىڭىزدار،
جاقسى سوزبەن جاناسىپ جاعىڭىزدار.
قولىندا قارۋ بولسا، ەسە بەرمەس،
ءبىر امالمەن قارۋىن الىڭىزدار.
ىشكى ۇيدەن شاقىرىڭدار، ءبىرىڭ بارىپ،
بوساعادا ەكىڭ تۇر قىلىش الىپ.
بەلگىلەپ كىمدى كىمنىڭ ۇراتىنىن،
ەسىكتەن شىعا بەرە كەتسىن سالىپ.
قاس قارايىپ، قاراڭعى ىمىرت بولسىن،
شام- شىراق ءبارى بىردەي ءوشىرىلسىن.
سەزدىرمەي ءىستىڭ ارتىن ءتىرى جانعا،
قۇپيا ءبىر ۇڭگىرگە كومدىرىلسىن.
جەندەتتەر ءبىر اۋىزدان قوستى ءسوزىن،
الاڭسىز قىزمەت قىلدى بۇگىپ سىرىن.
وقيتىن اقشام ناماز مەزگىلىندە،
قارۋىن بويدان الار كۇتتى كەزىن.
سارجاننىڭ اتقوسشىسى ءسالىم دەگەن،
ەرتەدەن ءۇيىر بولىپ ءسىڭىپ جۇرگەن.
الدىڭعى وتكەن ابىلاي زامانىنان،
كيىم مەن اتتان ەشكىم شەكتەلمەگەن.
بولسا دا ءوزى نوعاي قازاققا اۋعان،
بارىنا قاناعاتسىز دۇنيە جيعان.
ارتىققا انا، اقشاعا ارىن ساتار،
جەندەتتەر وسى سىرىن ءبىلىپ العان.
ءسالىمدى مۇحتار سول كۇن قىلعان ەرمەك،
كوپ اڭگىمە ايتىسىپ سىناپ كورمەك.
سارجان مەن ەسەنكەلدى قۇرالدارىن،
كوپ اقشا بەرسە بوپتى، ۇرلاپ بەرمەك.
سارجان مەن ەسەنكەلدى ناماز وتەر،
دارەت الا قۇمان اپ، سىرتقا كەتەر.
سول كەزدە بويدان شەشىپ قارۋلارىن،
سالىمگە ادەتىنشە قويىپ كەتەر.
جەندەتتەر وسى جايدى تالاي كورگەن،
سالىمگە قۇنىنا جاقىن اقشا بەرگەن.
سارجاندار دارەت الا كەتكەن كەزدە،
قارۋىن جەندەتتەرگە ۇرلاپ بەرگەن.
سارجان كەلسە، قۇرال دا، ءسالىم دە جوق،
سەلك ەتتى تابانىنا باسقانداي شوق.
كەش بولىپ، ءتۇن قاراڭعى، كوز بايلانعان،
كەز بولدى ءبىر پالەگە ويىندا جوق.
تاپپادى ساسقالاقتاپ نە قىلارىن،
ايتادى اسىعىستا كىمگە جايىن.
«سەندەردى بەكتەربەگىم شاقىردى» ، - دەپ،
بوساعاعا بىرەۋى كەپ بولدى دايىن.
ەسىل ەرلەر اشۋ مەن باتتى تەرگە،
قاۋىرسىنداي قارۋ جوق ءبىر سەرمەرگە.
قارۋ اپ، قاتۋلانىپ تۇرعان جاۋعا،
قۇر جۇدىرىق ۇرعانمەن جارار نەگە؟ !
كورىنبەس كەش قاراڭعى ءتىرى پەندە،
«تەز شىق!» - دەپ اقىرىپ تۇر ءبىر جار كەۋدە.
«ناماز وقىپ الايىق» ، - دەدى سارجان،
ءبىر امال تابام با دەپ كىدىرگەندە.
الايىق ناماز وقىپ ەكى راكاعات،
قۇدايعا قۇلشىلىققا قىلما بوگەت.
اۋىر عوي اقشام ناماز قازا كەتسە،
سونان كەيىن ساعان دا ۋاقىت جەتەد.
«بۇرىنعى نامازىڭ دا جەتەدى» ، - دەپ،
شايانداي ۋلى ءتىلىن تۇردى كەزەپ.
ناعىز ەسەك ءوزى ەكەن ءبىر الكەۋدە،
كونبەدى دەگەنىنە سوزبەن جەبەپ.
ءجۇر، سارجان، ولمەك بولدىق مەن دە، سەن دە،
بولدىق قوي قاپىلىستا شىن شەرمەندە.
الدىردىق اڭعالدىقپەن قارۋ قايدا؟
«ولىمگە ءوزى كەلەر، - دەگەن، - پەندە» .
ارقادان بالاعان دەپ كوشتىك شولدەپ،
شاقىرعان وسى اجال عوي ءبىزدى كەل دەپ.
بارماعىن ەكەۋى دە شايناپ الدى،
داريعا- اي، قاپىدا ولدىك دۇشپاندى ەل دەپ.
بولجاۋسىز اجال وسى كەلىپ تۇرعان،
ءدام- تۇز تۇگەپ، تىرلىكتەن ۋاقىت تولعان.
ارمانسىز الىساتىن جاۋىممەنەن،
قارۋىم- اي، يت ءسالىم ۇرلاپ العان.
بار ما ەكەن شەرمەندە جان بىزدەي ولگەن،
ادام بوپ، يت قورلىققا مۇنداي كونگەن.
ەسىككە قادام قويدى ەكەۋى دە،
وسىلاي بولسا اۋەلدە بەلگىلەنگەن.
تۇرىپتى بوساعادا قىلىش الىپ،
تاس قاراڭعى، ەكى ادام تۇرعان باعىپ.
«الدىن سەن، ارتىن مەن» دەپ بەلگىلەگەن،
مولشەرمەن ءدال جەلكەدەن كەتپەك سالىپ.
شىعىپ كەلە جاتقاندا سالىپ قاپتى،
باسى اۋىپ جەرگە ءتۇسىپ، دەنە قاپتى.
الماداي جەلكەسىنەن باسى ءۇزىلىپ،
سارجاننىڭ اسىل ءجۇزى توپىراق قاپتى.
شاپتىردى ەسەنكەلدى وڭ يىعىن،
بۇزدىرماي جاعالاستى ەر سيىعىن.
باس سالىپ سول قولىمەن ءبىر- اق تارتىپ،
مۇحتاردىڭ سۋىرىپتى كەڭىردەگىن.
قان جامىلىپ قاتۋلى سىرتقا شىقتى،
قىلىشتى ءوزىن ۇرعان الا شىقتى.
تالاسىپ قاراڭعىدا تۇرعان جەردەن،
ون- جيىرما جاساۋىل جيىلىپتى.
سەگىزىن قىلىشپەنەن ءبىر- ءبىر ساپتى،
قالعانى ۇرەيى ۇشىپ كەيىن قايتتى.
سەيپىلگە كەم يىعىڭ قارعىپ شىقسا،
سول يىق بار، وڭ يىق جەردە قاپتى.
جاساۋىلدار سەيپىلدە تۇردى قاماپ،
ساۋ بولسا، سوعىسار ەد جۇزگە جاراپ.
اقىرى اق تۇيعىنىڭ قازا تاۋىپ،
قانسىراپ يىعىنان قالدى سۇلاپ.
قوس باتىر قازا تاپتى جالعىز تۇندە،
كۇيزەلدى اتىن ەستىپ بىلگەن پەندە.
قاراڭعىدا قاپىدا قازا باستى،
تولماعان اقىلى كامال، جاس قوي مۇلدە.
بەكزاتتىڭ ەكى بىردەي باسىن جويدى،
دۇشپاننىڭ كورە الماعان كوڭىلى تولدى.
جاس كەنەنى زىندانعا سالىپ قويىپ،
ناۋرىزباي مەن شەشەسىن سىرتتا قويدى.
قاراقاس- ايەل زاتتىڭ سۇڭعىلاسى،
زاتى ايەل دەمەسەڭ، مىڭنىڭ باسى.
قارۋ اپ، ساۋىت كيىپ جاۋعا شاپپاس،
ەركەك بولسا، بولار ەد ەلدىڭ باسى.
ءتورت ۇلدىڭ ەكەۋى ءولدى- ەرجەتكەنى،
قايعىنىڭ وسى بولدى مەڭدەتكەنى.
اقىلدى ارباپ، قايراتتى قايىستىردى،
قايعىنىڭ قايتا- قايتا شەرلەتكەنى.
قايعىسى ەكى ۇلىنىڭ جانعا باتتى،
بۇرىنعى قاسىرەتىنەن مىناۋ ارتتى.
قايعىعا قايعى جاماپ، شوگىپ،
ءدام تاتپاي، جەر باۋىرلاپ ءۇش كۇن جاتتى.
اۋزىنان جالىن شىعار ءىشى كۇيىپ،
وتكەن ءىس كورگەن تۇستەي تۇر ءتىزىلىپ.
كوڭىل ايتىپ جۇباتار ءبىر ادام جوق،
ءبىر كەزدە تۇرەگەلدى ەسىن جيىپ.
جاتا بەرسەم قايعىدان ولمەيمىن بە؟
نە كورەر ولگەن كىسى بىلمەيمىن بە؟
كەنەم شىعىپ زىنداننان، ناۋام جەتسە،
بەكتەردەن كەك العانىن كورمەيمىن بە؟ !
باسىن وراپ، بەلىن دە بۋىپ مىقتى،
ناۋرىزبايىن ەس قىلىپ جانىنا ەرتتى.
قالادان قىرعا شىعىپ، سۇراي- سۇراي،
قاراقاس كەلىپ تاپتى ساعىندىقتى.
بۇلاردا قايىرشىداي قالمادى كۇي،
اداسىپ اقىلىنان تۇنجىراپ مي.
كەلگەندە جاندى مالىن كەپىلگە العان،
ءۇيسىننىڭ اقساقالى ەد ساعىندىق بي.
جاناشىر دەپ بىلەدى ساعىندىقتى،
بار ءىستى باستان وتكەن بايان قىپتى.
- قوقاندا بالاعانعا بار، - دەدى بي،
تەنتەكتى تەزگە سالار ول ءبىر مىقتى.
قاراقاس ەندى ويلادى سويتەيىن دەپ،
قوقاننىڭ شاھارىنا جەتەيىن دەپ.
باسىندا بالاعان دەپ كوشىپ ەدىك،
قاڭعىرىپ قۇر تەنتىرەپ نەتەيىن دەپ.
قاراقاس ناۋرىزبايىن ەرتىپ العان،
بايقاسا، كورگەن جاننىڭ كوزى الارعان.
جول سۇراپ، ارىز ايتار ادام ىزدەپ،
كەزىككەن اربىرەۋدەن ءجون سۇراعان.
قايرىلار بۇل جاقتا جوق جانكۇيەرى،
كەزەكتىڭ بولار ما ەكەن ءبىر تيەرى.
ءوزى جاياۋ تاشكەنتتەن بۇقار كەلدى،
ىزدەمەك بالاعاندى بار بىلەرى.
قوقاننىڭ جەتىپ كەلدى شاھارىنا،
بەرە كور اللا جاردەم ساپارىنا.
سويلەسىپ، ءجون سۇراسقان ەش ادام جوق،
كىمسىڭ دەپ جان المايدى كاپەرىنە.
شاھاردا ارلى- بەرلى تالاي ءجۇردى،
ورداسىن بالاعاننىڭ سۇراپ ءبىلدى.
الار دەپ ازار بولسا قاھارىنا،
كىرۋگە رۇقساتسىز تاياۋ كەلدى.
بالاعان ۇيىندە ەكەن وسى كەزدە،
شاي ءىشىپ ساماۋرىنمەن تورگى ۇيىندە.
قىر مۇرىن، اشاڭ ءجۇزدى بيىك قاباق،
سىپايى، شيراقتىق بار مىنەزىندە.
استىندا شاعي كورپە نەشە قابات،
شىنتاقتاپ مامىق جاستىق ءبىر عانيمات.
قالى كىلەم جايىلعان ءار الۋان،
ءۇي ىرگەسى تارتىلعان قىزىل مانات.
استى- ءۇستى ۇيلەرىنىڭ سىرلى تاقتاي،
باسۋعا ايالايسىڭ كىرسەڭ باتپاي.
دودەگەسى ويۋلاپ ناقىش شاپقان،
كورگەن جاننىڭ قالمايدى كوزىن تارتپاي.
تەرەزە- ەسىك مىس شەگە، جەزدەن توپسا،
پەردەلەرى شاشاقتى وزبەك نۇسقا.
سالقىن ءۇي، جۇپار ءيىس تۇرعان اڭقىپ،
كۇن نۇرى شاعىلىسىپ تۇسپەس تۇسقا.
كورەسىڭ ءار نارسەدەن ونەگەنى،
قاي جەردەن تابىلادى مۇنىڭ تەڭى.
قۇدايىم باس پەن مالدى بەرگەن ءۇيىپ،
بىلمەيسىڭ كەم ەكەنىن الدەنەنى.
سان جەتپەس مال- مۇلىك پەن قازىناسى،
قۇس سايراپ، قۇباجەلدى باۋ- باقشاسى.
ءوزى عادىل، داۋلەتتى، پەيىلى كەڭ،
حالقىنا ابىرويلى عازيز باسى.
مومىن مەن ناشارلاردى دوس دەپ بىلگەن،
سوتقار مەن زالىمدارعا جازا بەرگەن.
كەدەي مەن ءمۇساپىردىڭ كوڭىلىن الىپ،
قولىن تارتپاي كەرەگىن تەككە بەرگەن.
اتاقتى مۇسىلماندا حاننىڭ ءوزى،
حالقىنا ءقادىرلى ەكەن ايتقان ءسوزى.
جاۋعا قاتال، دوسقا ادال، قايىرىمدى،
قۇرمەتتى ءوز ەلىنە باسقان ءىزى.
ءبىر قاتىن ءبىر بالا مەن كەلگەن كىرىپ،
ادەپپەن حانعا لايىق تاعزىم قىلىپ.
زاتىن تانىپ، جانى اشىپ قۇرمەت قىلدى،
«اتى- ءجونىن سۇراماي، سەن كىمسىڭ؟ » - دەپ.
حان ايتتى: «اس- سۋ ءىشىپ تىنىعىڭدار،
بايقاسام باستا ۇلكەن جۇمىسىڭ بار.
ايتار ارىز بار بولسا، تىڭداۋ مىندەت،
بار بولسا باستا قيىن جۇمىسىڭدار» .
- ەي، تاقسىر، اس- سۋ ىشپەك كەڭشىلىكتە،
تەز كۇندە ءتاڭىرىم سالدى كەمشىلىككە.
وزىڭدەي ءبىر جاقسىنىڭ جۇبايى ەدىم،
مۇنداي بولام دەمەپ ەم تىرشىلىكتە.
سۇراساڭ، ارعى اتامىز ابىلايدان،
قاسىم حان جالعىز ۇل ەد ودان تۋعان.
مىنا مەن قاسىم حاننىڭ قاتىنى ەدىم،
ايتپاسام، ءسىز بىلەسىز مەنى قايدان؟
ابىلاي اتام دا ءولدى، بايىم دا ءولدى،
سۋالتتى پاتشا قۇداي تەرەڭ كولدى.
ارتىندا تاقتى دا يەن قالماپ ەدى،
كىشى اتام قۇبايدوللا يە بولدى.
سول اتام قۇبايدوللا حان بوپ تۇردى،
قىلعانى كۇندە ورىسقا داڭ بوپ تۇردى.
«شاقىرىپ، كەڭەس بار» دەپ سوتقا ايدالىپ،
كەلمەسكە ماڭگى كەتىپ ءومىرى ءسوندى.
ءتورت بالام، بايىم ءولىپ، جەتىم قالعان،
جاسىمنان باعىم تايدى دۇنيە- جالعان.
«تۇقىمىن ابىلايدىڭ قۇرتامىز» دەپ،
ورىستار سەزىندە اۋىزعا العان.
ءبىز ەدىك جەتىم بالا، جەسىر قاتىن،
سابىر قىپ كۇتە المادىق ءىستىڭ ارتىن.
ءتورت بالام ابىلاي حاننىڭ نەمەرەسى،
جەتكىزۋ وسىلاردى- اماناتىم.
ىزدەۋىم مەنىڭ ءسىزدىڭ دوستىق ءىسى،
ءتورت بالام ەرجەتكەنشە دەپ تىنىسى.
جاۋىنا تەڭ بولا ما، جەم بولا ما؟
ەرجەتسە وسىلاردىڭ ءوز جۇمىسى.
سونان سوڭ سىزگە قاراي كوشىپ ەدىك،
جاۋمەنەن ات كەكىلىن كەسىپ ەدىك.
اتاقتى مۇسىلماننىڭ حانى عوي دەپ،
تياناق سىزدە بولار دەسىپ ەدىك.
بار ەكەن ورتا جولدا بەكتەربەگىڭ،
بىلمەدىم بار ەكەنىن نەدەن كەگىن.
جاۋىنان اقمەشىتتى قورعايدى ەكەن،
تاشكەندە قولدىڭ باسى ءبىر تىرەگىڭ.
شاقىرىپ قورعايمىن دەپ قاسىنا الدى،
ءبىر وسەك پايدا بوپتى تاسىمالدى.
تەكسەرىپ، يا بولماسا سىزگە ايداماي،
ءبىر كەشتە ەكى ۇلىمنىڭ باسىن الدى.
جاۋىم بۇزىپ، شىعىپ ەم حاندىعىمدى،
سوتقا ايداپ جىبەرگەن سوڭ الدىڭعىمدى.
ەكى ۇلدى بەك ءولتىرىپ، ءبىرىن قاماپ،
ءبىر اللا كەتىرىپ تۇر ساندىگىمدى.
اتىڭىز جۇگىرىپ تۇر قامشىلاماي،
تۇرعاندا زاردابىڭا جان شىداماي.
حاننىڭ قانى سۋدان دا ارزان ەكەن،
تاستاسا حاننىڭ قۇنىن حان سۇراماي.
كوزىنەن وسىلاي دەپ اعادى جاس،
بۇل سوزگە اركىم ءجىبىر بولسا دا تاس.
قىلىش جۇمساپ باس العان بەكتەربەككە،
ەش جاماندىق قىلمادىق ەلگە دە راس.
حاننىڭ قارا بولماعى وڭاي ەكەن،
قول استىڭدا تۇرماقشى ەم، از جىل مەكەن.
ويلاڭىز، ەي، پاتشا، باسىڭىز جاس،
شىندىقتان ايتقان ءسوزىم ەمەس بوتەن.
ماعان نە بار دەۋشى ەدىم، بولدىم ويران،
ايتپاسام ءسىز بىلەسىز مۇنى قايدان.
اتامىز وزىڭىزبەن دوس بوپ وتكەن،
ءبىز كەلدىك وزىڭىزدەن تىلەپ قايران.
وزىڭمەن دوس بوپ وتكەن ابىلاي بابام،
ءسوز جوق ەدى ارادا جامانداعان.
تەنتەكتى تىي تەلمىرتىپ ءبىزدى قىرعان،
بەكتەن ءولدى كۇناسىز ەكى بالام.
بالاعان اشۋلاندى كوزى جايناپ،
كورگەن سوڭ بەيشاراعا راقىم ويلاپ.
شىداماي زاتتى جانى وتقا ءتۇستى،
اشۋمەن زىعىردانى كەتتى قايناپ.
جاساۋىلىن شاقىرىپ ءامىر ەتتى،
ءبىر- بىردەن ناقتاپ ايتىپ بۇيرىق ەتتى.
«جالاڭباس، جالاڭاياق، بايلاپ- ماتاپ،
ايداپ كەل، - دەپ جىبەردى، - بەكتەربەكتى» .
جول ءجۇرىپ اسكەرلەرى دامىل تاپپاي،
اكەلدى جاياۋ ايداپ سۋسىنداتپاي.
قىلمىسسىز حانزاداعا قىلىش شاپتىڭ،
سەنى حان امان قويماس دارعا تارتپاي.
قوقانعا الىپ كەلدى ايداپ ءجۇرىپ،
قامشىلاپ بۇيرىق قاتتى بايلاپ ءجۇرىپ.
قىلمىسسىز قىرعىن سالعان بەكتەربەكتى،
بالاعان وتىرعىزدى جۇگىندىرىپ.
اقىردى ايباتىمەن اشۋلانىپ،
قاباعىن قارس ءتۇيىپ، قاتۋلانىپ.
جازىقسىز كىسى قانىن توكتىڭ نەگە؟
بولمايدى تاستاماسام باسىڭدى الىپ.
ءقايتىپ قيىپ ءولتىردىڭ جاس ۇلاندى،
كەشپەيمىن ءتىرى كۇندە بۇل كۇناڭدى.
قىلمىسىڭ جەتىپ استى ءبىر باسىڭنان،
ءولتىرۋ دارعا اسىپ سول ۇنامدى.
شاقىردى ناۋرىزبايدى مۇندا كەل دەپ،
بۇل دۇنيە، و دۇنيەدە كۋا بول دەپ.
باباڭىز اقىرەتتىك دوستىم ەدى،
قالسىن دەپ ارۋاعى رازى بوپ.
اناسى شىعا كەلدى تۇپكى ۇيىنەن،
مالىنىپ ءۇستى- باسى اسىل كيگەن.
ءداتى شىداپ تۇرا الماي داۋسىن ەستىپ،
ۇل قىلىپ ەمشەك بەرىپ، بەتىن سۇيگەن.
سەن اعاسى، اقىل قىپ، باتىرىپ ايت،
سەن ءىنىسى، اعات ءىس، قاپىلىڭدى ايت.
اشىق ايت كەيبىر ءىستى جاسىرماستان،
كەيبىرىن باسقالاردان جاسىرىپ ايت.
بۇل رەت ۇلكەن اعات سەنەن، بالام،
ادام قانىن توككەنىڭ بوپتى جامان.
بۇل دۇنيە، ول دۇنيەدە سۇراعى بار،
نە سۇمدىق بۇلار قىلعان ەدى ساعان؟
جاستار ەكەن ول ءوزى، جاڭا تۇلەك،
حان ەكەن ءناسىلى تازا، زاتى دەرلىك.
«دۇنيە ءىسى- دۇنيەدە قايتار» دەگەن،
وزىڭە قاس تاۋىپسىڭ ەڭ قاتەرلىك.
كوڭىلىنە شەشەسىنىڭ جارا ءتۇستى،
جۇزىنە بەكتەربەكتىڭ قارا ءتۇستى.
تەرمەلەپ وتكەندەردەن مىسال ايتىپ،
شەشەسى ورتاسىنا ارا ءتۇستى:
«ىنىڭە قانشا ايتساڭ دا اشۋىڭدى ايت،
قاتتى ايت، باتىرىپ ايت، اقىلىڭدى ايت.
مۇسىلمان قاندى قانمەن جۋمايتۇعىن،
ەي، بالام، قانجار العان قولىڭدى تارت.
مەن ءۇشىن قىلمىسىن كەش، ءوسسىن باعىڭ،
كورەرسىڭ يگىلىگىن مال مەن جاننىڭ.
جولىڭا قۇرباندىعىڭ مەن بولايىن،
قيىڭىز بەكتەربەكتىڭ قاسىق قانىن» .
- ەي، انا، بولىسپاڭىز جاراماسقا،
بۇل اقىماق يت ەكەن عوي قارا قاسقا.
بەيكۇنا حانزادانىڭ قانىن توككەن،
ولىمنەن لايىقسىز شارا باسقا.
ەكەۋىڭ- ءبىر اناعا كوپ پە، بالام؟
قىلىشتى قىناپقا سال، سەرىپپە، بالام.
كورمەسەم جىلاپ- جىلاپ قويار ەدىم،
كوزىمشە قانىن جەرگە توكپە، بالام.
شىبىنداي جانىن سۇراپ تۇرمىن قالاپ،
الاشتىڭ ءار ىسىنە ءجۇرسىڭ جاراپ.
كەشىرمەسەڭ، اناڭىز رازى ەمەس،
ساۋامىن اق ءسۇتىمدى كوككە قاراپ.
اناسى ءسويتىپ جىلاپ، ەڭىرەدى،
تورىمنەن قالدى جۋىق كورىم دەدى.
تىلەيمىن ءبىر ولىمنەن دەدى بۇل جول،
سىعىمداپ تۇرىپ جاسىن كوزىندەگى.
جولىندا شاريعاتتىڭ انا كۇتۋ،
انانى جوق قوي بالا رەنجىتۋ.
بالاعان اناسىنىڭ ءتىلىن الىپ،
ولتىرمەۋ- بەكتەربەكتى قىلدى بەكۋ.
سونىمەن ولمەي قالدى بەكتەربەگى،
ايىعىپ ءولىم ءقاۋپى جۇرەكتەگى.
بالاعان اناسىنىڭ تىلىنە ەرىپ،
توقتاپتى وسى ارادا اشۋ شەگى.
بەكتەربەك اعاسىنا ايتتى كەڭەس:
«اعات ءىس مەنەن كەتكەن ءجوندى بىلمەس.
قانقۇمار وسىلاردىڭ ارعى تەگى،
تۇبىندە وزىڭىزگە پايدا بەرمەس.
بەلگىلى مۇسىلمانعا مۇنىڭ جايى،
ازەر ءجۇر، جاسى جەتپەي بولىپ تاعى.
كوردىڭ بە، كوزى جايناپ بارا جاتىر؟
جەتپەگىر، مىناۋ تۇرعان ناۋرىزبايى.
زىنداندا ءبىرى جاتىر جاستاۋىراق،
از عانا جەتپەي جاتىر كۇشى ءبىراق.
جاينايدى پيالاداي ەكى كوزى،
بار ويى كۇندىز- ءتۇنى جانجال قىلماق.
ساعان دوس بولعانمەنەن، ماعان دۇشپان،
شەشەسى انا تۇرعان- ول ءبىر مىستان.
بوس سوزگە بولجاۋى جوق ەرە قالىپ،
ايداعان ءبىر اجال بار مەنى قىسقان» .
بالاعان سوندا تاعى اشۋلاندى،
اقىرىپ، ءوڭىن بۇزىپ قاتۋلاندى.
- باسىڭدى الماق ەدىم امان قالدىڭ،
انامىز جىلاي تۇرىپ، الىپ قالدى.
بۇلاردىڭ شايقاي الماس ورىس باعىن،
بۇكىل قازاق قورعايدى شاڭىراعىن.
ويناما ايعىرمەنەن ارقاڭدى الار،
ءبىر كۇن تارتار الدىڭا سىي تاباعىن.
بەكتەربەك، بىلجىراماي تاشكەنگە قايت،
زىنداندا جاتقان جاننىڭ ءبارىن بوسات.
مال- مۇلىك، قازىنا- جاساۋ ءبارىن قايتار،
تولەۋگە كەم- كەتىگىن بەر، ماعان انت.
بۇلارعا جامان ويمەن جاقىن كەلمە،
كەلسەڭ دە جاماندىققا كوڭىل بولمە!
اتاقتى ابىلايدىڭ تۇقىمى بۇل،
جازاتايىم بوپ كەتسەڭ، مەنەن كورمە!
سونىمەن بەكتەربەكتىڭ سوتى تىندى،
كوڭىلسىز، ءبىراق كۇشپەن باسىن ءيدى.
جانى امان قالعانعا قۋانعانمەن،
ء«تۇبى ءقاۋىپ» دەپ ويلار بۇل تۇقىمدى.
قاراقاسقا بالاعان سىيىن تارتقان،
مىنگىزدى قارا ارعىماق كۇيمە تارتقان.
التىن- كۇمىس بەرىپتى كەرەگىنشە،
قازىنا- جاساۋ تاعى بار تۇيەگە ارتقان.
بۇيىرىپ بەكتەربەكتى قوسىپ بەردى،
جاساۋىل باقىلايتىن قاسىنا ەردى.
شاشىلىپ كەتكەن ەكەن قازىنا- جاساۋ،
ءبىر ساباق ءجىبىن قويماي جيىپ بەردى.
جوعالعان تولەپ بەردى، سىنعاندارىن،
ساناسىپ بىردەن- بىردەن العاندارىن.
شەشتىرىپ قول- اياقتا كىسەندەردى،
بوساتتى زىندانعا ايداپ سالعاندارىن.
قيسسانىڭ تەماسى ەدى- كەنەسارى،
قاتىستى ىستەر كوپ بولىپ كەتتىم ارى.
دەمەڭدەر ۋاقىت الدى قۇر سوزبەنەن،
بولمايدى باس- اياقسىز ءىستىڭ ءبارى.
كەنەگە جاڭا كەلدى ءسوز كەزەگى،
زىنداننان ارەڭ شىقتى قايناپ كەگى.
قاپىدا ولگەن سارجان مەن ەسەنكەلدى،
سولاردى ويلاپ ەزىلدى ەت- جۇرەگى.
بيىل كەلدى ون جەتى جارىم جاسقا،
جەتىسكەن قولعانات جوق تاعى باسقا.
بەكتەردەن ەكى اعانىڭ كەگىن الۋ،
ازىرشە ويلارى جوق ودان باسقا.
قاينايدى جاسى جەتپەي ىشتە جىگەر،
كەنە اعاڭ نە قىلارىن ءوزى بىلەر.
كەگىمدى بەكتەربەكتەن الىپ بەر» ، - دەپ،
كىمدەرگە «اعاتايلاپ» ول جۇگىنەر.
وپىق جەپ، اتتەگەن- اي، قاعار سانىن،
شىبىنداي باعالاماس ولسە جانىن.
كۇناسىز سابازداردى قىرىپ سالعان،
اۋەلى، توكسەم دەيدى بەكتىڭ قانىن.
تايىنان تاڭداپ مىنگەن قۇباقان ات،
ءتىل بىلگەندەي جانۋار قىلىعى جات.
جۇرسە جورعا، ادۋىن، مىنسە مىقتى،
شاپسا، قۇستاي ۇشادى بارداي قانات.
باسسا، جەرگە تۇياعىن ىلدىرمەيدى،
بيىك شوقتىق، ۇزىن بەل يىلمەيدى.
ساۋىرى توڭكەرىلگەن تاي قازانداي،
داۋىلداي شاپسا، بوران گۇرىلدەيدى.
قۇباقان ءجۇرىپتى ەكەن باققان جەردە،
لايىق ءبىر جىلقى ەدى جاققان ەرگە.
تاۋەكەل دەپ، كەنە اعاڭ ءمىنىپ الدى،
بولسا دا قاتۋلانىپ جاسى كەنجە.
سۇرلانىپ ىشكە تارتىپ العان قانىن،
بويىنا ءىلىپ الدى بار قارۋىن.
ىستەرىن باستان كەشكەن ويلاپ كوردى،
كىمگە ايتار الدىمەنەن نە قىلارىن؟ !
باياعى قارۋ تىققان ءسالىم نوعاي،
ونىڭ دا قورلىعى وتكەن، ەمەس وڭاي.
ەكى اعام قاپىدا ءولدى سول سەبەپتى،
اۋادى اقىرىندا كوڭىلى سولاي.
ۋاعدامەن بەككە ءسالىم بارعان ەكەن،
بەرسەڭشى بەرەرىڭدى ماعان دەگەن.
قىزىعىپ بەرەم دەگەن كوپ اقشاعا،
انتۇرعان الدانعانىنا نانعان ەكەن.
بەكتەر ايتتى: -ەي، ءسالىم، قۇداي اتقان،
زالىمسىڭ جولداسىڭدى بوققا ساتقان.
سەن كىمگە سەرىك بولىپ جاراساسىڭ،
حانىڭدى قانداي قىلدىڭ، تۇزىن تاتقان؟
جوعال اۋلاق، كوزىمە كورىنبە سەن،
مەنەن جاقسىلىق ساعان جوق، سوزىمە سەن.
ماڭىما باسپا سەن دە، مەن دە كورمەن،
شۇكىر قىل، قالارىڭا ولمەي ەسەن!
سونىمەن بەكتەن ءسالىم اياڭداپتى،
قيانات قىلعانىنا ۇيالماپتى.
ەرتەدەن ءدام- تۇز تاتىپ ۇيرەنىسكەن،
كارى ورداعا قايتا كەپ بايانداپتى.
كەنە اعاڭ ساعىندىقتى تاپتى سۇراپ،
مالىمدى جيىپ بەر دەپ ماعان قۇراپ.
بەلگىلى قوسىپ قويعان جەرلەرىنەن،
ساعىندىق بەرمەك بولدى مالىن جيناپ.
ساعىندىق ءجۇر دەگەن سوڭ جۇرمەك بولدى،
ساناسىپ مالىن جيىپ بەرمەك بولدى.
كەنە اعاڭ ساعىندىقپەن اتقا مىنسە،
الگى ءسالىم بۇلارعا ەرمەك بولدى.
كەنەنىڭ ويىندا بار قىلار ءىسى،
سالىمگە جەتەتىندەي قاپتال كۇشى.
ۇندەسپەي كەنە، ءسالىم كەلە جاتىر،
ساعىندىقتىڭ بۇلارمەن جوق جۇمىسى.
جەتۋگە تاياپ قالدى مالى جاققا،
كەز بولدى اعىپ جاتقان ءبىر بۇلاققا.
كوگالعا اتتان ءتۇسىپ، دارەت الدى،
ساعىندىق بەسىن ناماز وقىماققا.
ساعىندىق ناماز وقىپ، وتىردى ۇيىپ،
ءتاۋباسىن بىلەتۇعىن بويعا ءيىرىپ.
وسى كەزدە ءسالىمدى كەنەسارى
باس سالىپ، الىپ ۇردى قىلقىندىرىپ.
«اللا» دەگەن داۋىسى ءبىر- اق شىعىپ،
قىرىلداپ، سۇلاپ جاتتى بويى سۋىپ.
بۇلقىنۋعا شاماسى كەلمەي قاپتى،
كەڭىردەك، قىزىل وڭەش سۋىرىلىپ.
ساعىندىق ناماز وقىپ ساسقالاقتاپ،
جاڭىلىپ، دۇعاسىنان، كوپ قايتالاپ.
ءسالىمدى سۇلاتىپ ساپ وتىر ەدى،
ەر كەنە ءتۇسى سۋىق، كوزى شاتىناپ.
نامازىن سوندا داعى وقىپ بوپتى،
دۇعا وقىپ، تاسپيىعىن تارتىپ بوپتى.
جيا ساپ جاينامازىن جەتىپ كەلسە،
يت ءسالىم الدەقاشان ءولىپ بوپتى.
قاريا قاراپ قاپتى تاماشالاپ،
الۋعا ۋاقىت وتكەن اراشالاپ.
قاباعى تاس ءتۇيىلىپ، ءجۇزى سۇپ- سۇر،
ەر كەنە جۇرەسىنەن وتىر قاراپ.
- ەي، بالام، مۇنىڭ قالاي، نە قىلعانىڭ؟
كەلىسپەپتى شاتاقتى ساعىنعانىڭ.
زىنداننان جاڭا بوساپ شىققانىڭدا،
بولمايدى مۇنداي سەنىڭ قاعىنعانىڭ.
كەنە ايتتى ساعىندىققا: -وسىنىم ءجون،
كەتتى ءولىپ قاپىلىستا ەكى اعام تەڭ.
قارۋ- جاراق قىلىشىن وسى ۇرلاعان،
قالايشا سول قىلىعىن ۇمىتام مەن.
قارۋسىز قۇر قول قالعان تەڭ كەلە الماي،
الىپ قولىن ءبىر رەت سەرمەي الماي.
مايداندا قىلىشتاسىپ ولگەن بولسا،
جايىما كەتەر ەدىم قۇن سۇراماي.
ەندى ارمانىم- بەكتەربەكتىڭ قانىن شاشسام،
ات تۇياعىن تاشكەنتتە ءبىر ويناتسام.
ءوز قىلعانىڭدى وزىڭە قىلامىن دەپ،
قاسقايىپ قارسى الدىندا وزىنە ايتسام.
ساعىندىق جاۋاپ قاتپاي قالدى ساسىپ،
جان تۋماس وسى كۇندە بۇدان اسىپ.
كەنەكەڭ مالىن جيناپ، ۇيگە قايتتى،
قاستاسقان ءبىر دۇشپاننىڭ قانىن شاشىپ.
ەر كەنە بالالىعىن ەندى تاستاپ،
سابىرلىقپەن ءار ىسكە كوڭىل باستاپ.
شاشىلعان مال- مۇلكىنىڭ ءبارىن تاپتى،
ۇساق مالىن تۇيەگە ايىرباستاپ.
بىتىراپ كەتكەن ەلدەر باس قۇراپتى،
تەڭدەرىن بۋىپ- ءتۇيىپ، جۇگىن ارتتى.
جۇما كۇن اقمەشىتتە نامازدا ەكەن،
بەكتەرگە ىزدەپ كەلىپ مىنانى ايتتى:
«بەكتەربەك، ءىس قىلمادىڭ سەن ماعان از،
قازاققا سارىارقادا ايتارمىن ناز.
قانىڭ جەرگە توگىلمەي قالماس سەنىڭ،
كەگىمدى قايتارامىن بيىلعى جاز.
كەلەرمىن الىس ەمەس، قويعىن ءبىلىپ،
ءبىر شابام تاشكەنىڭدى ويناپ- كۇلىپ.
وتپەيتۇعىن تەسەمەن باسىڭدى الىپ،
قانجولدا توراڭعىما كەتەم ءىلىپ.
ءوزىڭ ايت، ۋاعداڭدى توقتايتىن ءدال،
قۋىپ جەت كۇشىڭ جەتسە، مۇقاتىپ قال.
بويىندا اق ولكەنىڭ ءۇش كۇن توسام،
جەڭىپ كەتسەڭ، سۇراۋسىز ولجاڭدى ال» .
كەنەكەڭ وسىنى ايتىپ كەتتى كوشىپ،
تاشكەنتتە، ەل الدىندا جەلدەي ەسىپ.
ۇندەمەي كەتىپ قالسا، ار ەمەس پە،
قىلىشتاي بەكتەربەكتى سوزبەن كەسىپ.
كەنە باتىر سول كوشكەننەن تىنباي تارتىپ،
تۇيەنىڭ قومىن شەشپەي جۇگىن ارتىپ.
رۇستەم باتىر كەزىكتى ءجۇز كىسىمەن،
سايرانداپ، كەڭ دالادا جۇرگەن شالقىپ.
رۇستەم باتىر ەدى ەلدەن شىققان،
تەگىندە ابىلايدان ونەگە ۇققان.
كەنەكەڭ رۇستەمگە جىلاپ تۇرىپ،
ولگەن جان، كورگەن قورلىق، ءبارىن ايتقان.
زىنداننان قۋانادى بوسادىم دەپ،
ەندى اقىلدى وزىڭمەن قوسامىن دەپ.
دامىلداپ وسى ارادا ءۇش كۇن جاتىپ،
ۋاعدام- بەكتەربەكتى توسامىن دەپ.
بالاعان- بۇقارداعى ەل اتاسى،
شاپاعات بىزگە ءتيدى ىقىلاسى.
تاشكەنتتەگى بۇكىل ەل جاۋىم ەمەس،
دۇشپان سول بەكتەربەكتىڭ قارا باسى.
ولتىرسەم بەكتەربەكتى كەرى ءىس ەمەس،
قانىما قانىن توكسەم تەرىس ەمەس.
قالا شاعىپ، جەر ورتەپ، ەل قىرماسام،
ەستىسە، بالاعان دا پالەن دەمەس.
جەكەگە شىقپاق بەكتەر قۋىپ جەتسە،
كەپ قالار دەپ ويلايمىن اجال جەتسە.
ارام ويلى اڭعالداۋ بىردەمە ەكەن،
ساقتاپ تا تۇرا المايمىن ءۇش كۇن وتسە.
رۇستەم، ارالاسىپ جاقىن كەلمە،
قىلىش اپ، ماعان ەرىپ جاۋعا كىرمە.
بار قازاق قاپتاپ كەلىپ ءولتىردى دەپ،
قازاق- وزبەك جاۋ بولىپ كەتەر مۇلدە.
بۇل ءىسىم- تىلەگەنىم ءوز باسىما،
بەكتەردىڭ قانىم قاينار ءوز باسىنا.
ءبىر بەكتەرگە ءبولىنىپ كەتسە ەكى ەل،
قالماي ما باسقا جۇرتتىڭ تاباسىنا.
ءبىرتالاي جاساۋىلمەن كەلمەك ولار،
سىزدەردى سىرتتان كەلگەن بىلەر ولار.
ات قويىپ ايقاساتىن بولسا ەكى جاق،
تالاي جان قازا تاۋىپ، شىعىن شىعار.
كەلىپ قالسا ايتارىم بەكتەربەككە:
- ءوزىڭ شىق، - دەپ شاقىرام جەكپە- جەككە.
سوعىستىڭ پەرىسى ەكەن ابىلاي بابام،
شاقىرسام ءارۋاعىن بۇل سەرتتىككە.
بەكتەردىڭ جاۋىم ەدى قارا باسى،
باسقانىڭ جوق مەنىمەن باقتالاسى.
ءالىم كەلمەي السىرەپ بارا جاتسام،
بولارسىڭ وسى كەزدە اراشاشى.
رۇستەم كوپ تىڭدادى باسىن يزەپ،
دوعاردى ءسوز اياعىن ء«وزىڭ ءبىل» دەپ.
ەگەر بولسا، ەكى ەلدەن ۇرىس شىعار،
ارانداسپا اراعا قازاقپىن دەپ.
قايعىردى قاپىلىسقا رۇستەم دە،
كوڭىل ايتتى، دۇعا وقىپ وتكەندەرگە.
تۇقىمى ابىلايدىڭ اسىل زاتىڭ،
قولقابىس تيگىزەمىن كەل دەگەندە.
كەنەنىڭ ايتقان سايىن ءسوزى وكتەم،
اۋەلگى قايتار ەمەس ايتقان سەرتتەن.
«جاس بالا جاۋ كورمەگەن دەگەنمەنەن،
الىستان بولجايدى دەپ مىناۋ نەتكەن!»
اقىل دەگەن كوڭىلدە جانعان شىراق،
ارىماس التى اي جۇرسە، مىنسە پىراق.
«ويى جوقتىڭ كوزى جوق» دەيدى ەكەن عوي،
جيناماسا، نە پايدا ەستىپ قۇلاق؟
بۇگىن جاس بولعانمەنەن، ەرتەڭ جەتەر،
سەنبەسە ءوز بويىنا، ايتپاس بەكەر.
قانسوقتا، قاتتى قىرعىن بولىپ قالسا،
اراشالاپ الامىز، بولسا قاتەر.
شىركىن- اي، تۋار ما، جان تاپ وسىنداي،
بولار ما ءبىر كەمەڭگەر ابىلايداي؟ !
وي- قىرىن التى الاشتىڭ تۇگەل كەزسەم،
ساندالارمىن وسىعان تەڭ تابا الماي.
كورگەندەي بولدى رۇستەم ابىلايىن،
تىلەدى ءبىر قۇدايدان كەنە باعىن:
«ولگەنىم تىرىلگەندەي كوردىم سەنى،
سىنباسىن جاۋ الدىندا سەنىڭ ساعىڭ!»
سويلەيىن بەكتەربەكتەن قايتا ورالىپ،
الىستاپ بارا جاتىر كەيىن قالىپ.
كەنە توسپاق، ول قۋماق- ۋاعدا بار،
اياعى توقتار ەكەن نەگە بارىپ؟
كەنە اعاڭ قايتار ەمەس ۋاعدادان،
تايماعان جاس جولبارىس كوڭىلى جاۋدان.
بەكتەر دە ەرتەڭ تۇستە اتتانباق بوپ،
جيىپ اپ كەڭەسىپ تۇر سەكسەن پالۋان.
- جاراندار، ءبىر جاۋىم بار كەتتى كوشىپ،
قىلىشتاي ايتقان ءسوزى باتتى كەسىپ.
«ەركەك بولساڭ، تۇرامىن، كەل، - دەپ كەتتى،
قاتىن بولساڭ ءجۇن سابا، ارقان ەسىپ» .
سەكسەن پالۋان، ءبارىڭ دە ەستىدىڭدەر،
تاشكەنتتە ەستىمەگەن قالدى كىمدەر؟
جۇما كۇن اقمەشىتتە- ۇلى بەسىن،
نامازعا كىرگەن جاننىڭ ءبارى بىلەر.
«بارماساڭ، كەلەم، - دەدى، - كەلەر جازدا،
كەرەمەتتى كورسەتەم دەدى سوندا.
بوياتىپ قىزىل قانعا ات تۇياعىن،
باستارىڭ بايلاناد دەپ قانجىعامدا» .
بارماساق شاقىرعاندا قورىقتى دەر،
ساۋىت كيىپ، سايلانىپ قايتا كەلەر.
اتاقتى مۇسىلماندا قالا اتاسى-
تاشكەنتتى ويران قىلسا، ەل تۇنەرەر.
ايتقان سەرتتە ءبىز تۇرىپ ەرتەڭ قۋساق،
جەر ورتا، ەن دالادا قىرىپ سالساق.
قازاق كەلسە شابىنىپ، سۇراۋ سالىپ،
ورىسقا جالا جاۋىپ بۇرا سالساق.
ورىسقا ولار ءوش بوپ جۇرگەن كوپتەن،
قاشقىن بوپ، كوشىپ جۇرگەن سول سەبەپتەن.
ءارقايسىڭ ءوز اۋزىڭا بەرىك بولىپ،
«ورىس» دەپ ءبىز كۋاشى بولساق شەتتەن.
ارناپ مەنى شاقىردى جەكپە- جەككە،
ەستىرتىپ داۋىستادى بارلىق كوپكە.
جاس بالا ون سەگىزگە جاڭا كەلگەن،
قايدان تەڭ كەلە الادى بەكتەربەككە؟ !
باراسىڭ سەكسەن باتىر ماعان ەرىپ،
تۇراسىڭ تاماشانى شەتتەن كورىپ.
جەلكەسىنەن جەتكىزبەي قيىپ سالام،
جاستىقپەن جۇرگەن بولسا جاننان جەرىپ.
ولىكتەرىن ءبىر سايعا كەتسەك ءۇيىپ،
قارعا- قۇزعىن جەپ بولار ساسىپ- ءشىرىپ.
مال- مۇلكىن جيىپ- تەرىپ ولجا قىلساق،
سۇراۋ سالىپ كەلگەنشە، كەتەر ءسىڭىپ.
قازاقتا- ابىلايدىڭ حان ورداسى،
سانسىز كوپ التىن- كۇمىس قازىناسى.
بارىڭە تەڭبە- تەڭ قىپ تەككە بەرەم،
ءبىر ساباق ءجىپ تە المايمىن، ءسوزىم راس.
قولدا بار قازىنام دا جەتەدى عوي،
جاۋدى جەڭگەن ابىروي جەتەدى عوي.
مال- مۇلىك، دۇنيەنى سەندەر الساڭ،
ومىرلەرىڭ بايلىقپەن وتەدى عوي.
بەكتەربەك، مىنە، وسىنداي سەرت بەرىپتى،
ۋاعدا- سەكسەن پالۋان قول بەرىپتى.
سوعىسقا قاتىناسپا، ءوزىم جەتەم،
توپ جايىپ، سەندەر ايبار كورسەت» دەپتى.
تاشكەنتتە ەل بىلەدى بەكتەربەكتى،
اۋىزدا وراق ورسا، بەلى مىقتى.
اسپانداعى اق قازدى اتىپ الىپ،
سورپاسىن بارىنە تەڭ بەرمەك بوپتى.
باس ءيدى سەكسەن پالۋان ەرەمىز دەپ،
ەرلىگىن بەكتەربەكتىڭ كورەمىز دەپ.
جەڭىلىپ جەكپە- جەكتە ءولىپ قالسا،
ويلايدى قايتا قاشىپ كەلەمىز دەپ.
ابىلاي حان- ولاردىڭ ارعى تەگى،
ەجەلدەن كەتپەي جۇرگەن جاۋعا كەگى.
بەكتەربەك بۇل ساپاردان قايتا المايدى،
ايداي ما ەكەن ءولىمنىڭ ەسىرىگى؟
تاۋەكەل، نە بولسا دا بولدى قۋماق،
تاڭداۋلى سەكسەن پالۋان بىرگە بارماق.
قارۋ- جاراق اسىنعان ءتۇسى سۋىق،
ات ءمىندى ەكى- ەكىدەن وڭشەڭ ساڭلاق.
سەكسەن پالۋان ءبارى باتىر، ءبىر جاركەۋدە،
مىقتىلار دا از ەمەس قارا سوزدە.
تەگىن ولجا دەگەنگە بارا جاتقان،
جوق ەمەس قويان جۇرەك ەرگەندەر دە.
قالادان شىقتى بۇلار دۇرىلدەسىپ،
قارا كورمەي ماقتانىپ، جەلدەي ەسىپ.
ون كۇن جۇرگەن كوش جولىن ءبىر كۇن باسپاق،
اسپاندا ەمەس، جۇرسە ەگەر جەردە كوشىپ.
كەلەدى كوشتىڭ سۇرلەۋ ىزىمەنەن،
كۇندىز جەتپەي، اسىعىپ تۇنىمەنەن.
توتەلەپ، ءىزدى تاستاپ كەتەر كەيدە،
باستاعان بەكتەربەكتىڭ قولىمەنەن.
بارىندە بىردەن قوسار جەتەكتەگەن،
شابا- شابا سەمىز ات كەكىرەكتەگەن.
ۇنەمى ات مىنبەيتىن قالاداعى ەل،
استى ويىلىپ، ات سوعىپ وبەكتەگەن.
تىزگىن بوس، ەردەن ۇستاپ وبەكتەيدى،
قامشىلار شاما دا جوق، تەپەكتەيدى.
ايىل تارتىپ، ات جالىن ۇستاپ مىنبەي،
جار ىزدەپ، قيا جەرگە جەتەكتەيدى.
قاراعا ەرىپ كەيبىرى كەلەد تالماي،
قاپ- قالسام اداسام دەپ، جول تابا الماي.
قارنى اشقان، سۋسىن دا جوق، ءالى قۇرىپ،
مەڭ- زەڭ بوپ ۇيقىلى كوز شىرىن الماي.
بىرەۋ ايتار شارشادىق، قايتامىز دەپ،
بىرەۋ شىعار بەكتەرگە ايتامىز دەپ.
بۇلاردى قىزىقتىرعان دۇنيە شىركىن،
جاۋدى الساق، كوپ ولجاعا باتامىز دەپ.
توپ- توپ بوپ ارتى قالعان الىس ماڭدا،
بەكتەربەك ۇزدىك كەلەد جالعىز الدا.
جانىندا كەلە جاتقان ءۇش پالۋانى-
كەرىم، كامال، تاعى بار ءبىر پالۋانى.
اشۋلانار ارتىنا جۇرمەدىڭ دەپ،
كەيدە كەتەر كەلە بەر، توسامىن دەپ.
كەيبىرى قىرسىق مىنەز، قياڭقىلار،
بۇلدانار اسىقساڭ، سەن كەتە بەر دەپ.
ات مىنگەن كۇرەڭ قاسقا قارابايىر،
ەنەسى ارعىماقتان، قاشار ايعىر.
زور كەۋدە، سيىر جوتا، سىمپىس قۇيرىق،
ادىمى التى قۇلاش ارام قاتقىر.
توسا- توسا بەكتەربەك سابىرى قالماي،
سوزىلدى اسكەر ارتى ىلەسە الماي.
الاۋىزدىق تاعى بار توپ ىشىندە،
تەگىن ولجا بار دەگەن سوزگە نانباي.
بەكتەربەك ءۇش اداممەن بۇرىن كەتكەن،
كەنە اعاڭ قاراۋىلدا تۇرىپ كورگەن.
قۇباقان اتىن ءمىنىپ، «جەكپە- جەك» دەپ،
قاسقايىپ قاس باتىرداي قارسى تونگەن.
بەكتەربەك جالت قارادى، ءبىر سەلك ەتىپ،
ايبارلى اشتى داۋسى كەتكەن ءوتىپ.
ءبىر سۋىپ، ءبىر قۋاردى سوم دەنەسى،
تەر باستى ونە بويىن ءدىر- ءدىر ەتىپ.
جالتاقتاپ قاراي بەردى جان- جاعىنا،
باتىردىڭ شىداي الماي ايبارىنا.
ءوزى مەن جانىنداعى ءتورت- اق ادام،
ىزالى توبى كەيىن قالعانىنا.
«جاۋ توسار» دەپ ويلاعان جەرى دە ەمەس،
شىعاتىن جەكپە- جەككە كەزى دە ەمەس.
ات سوعىپ شارشاپ- شالدىعىپ دەل- سال بولعان،
ايتەۋ ءبىر ۇرەي ۇشتى، تەگىن ەمەس.
شىقپاسام جەكپە- جەككە قورىقتى دەر،
قورقۋ دا بار كوڭىلىندە ەمەس بەكەر.
«ساسپاعان سان سوعىستا ساباز ەدىم،
مەزگىلى جەتتى مە- دەپ، - اجال كەلەر؟
قايداسىڭ، سەكسەن پالۋان، ماعان ەرگەن،
بىرگە كەلمەي، مەن نەگە تاستاپ كەلگەم.
وسى جول ساۋ قالماعىم ەكىتالاي،
اجال ما، مەنى الدىنا جەتەكتەگەن؟ »
اسكەردىڭ ارتتان ەرگەن قاراسى جوق،
اجالدىڭ جەر تالعايتىن تالاسى جوق.
جاس بالا كەشە كورگەن بۇگىن مۇنداي،
اقىرار ارىستانداي كوڭىلى توق.
ەر كەنە تاعى اقىردى شاپشاڭ بول دەپ،
«ەركەك بولساڭ شىق! دەيدى، مىنە، مەن دەپ.
- ءۇش كۇن توستىم جولىڭا كوزدى قاداپ،
بەكتەربەك، جاۋىم، سەنى كەلمەدى دەپ.
تاشكەنتتە ءجۇرۋشى ەڭ عوي الشاڭ باسىپ،
ءبىر سەنىڭ ايبارىڭنان كوشتىك قاشىپ.
كوكەك ۇشساڭ اياعىڭنان، جەردە توبەڭ،
باسىڭدى الىپ كەتەمىن، قانىڭ شاشىپ.
ايىپسىز زىندانىڭدا جاتتىم ءشىرىپ،
كۇن كورمەي كولەڭكەدە ساعىم سىنىپ.
جۋماسقا قاندى قانمەن ويلاپ ەدىم،
الدىما ءوزىڭ كەلدىڭ جانۇشىرىپ.
بۇل دۇنيەدە كەشپەيمىن، ول دۇنيەدە،
«ولىمگە ءوزى كەلەر، - دەگەن، - پەندە» .
قاپىدا ولگەن ەكى اعام- قوس ارىسىم،
سول ءۇشىن ولەسىڭ سەن وسى جەردە.
تاشكەنتتە ەسىڭدە مە ايتقان ءسوزىم؟
قان توگىپ، جانىڭدى الار كەلدى كەزىم.
شەندەسىپ، ياناتتاپ وتىرمايمىن،
كەزەك ال، اۋەل بۇرىن ايتار ءسوزىم.
اۋەلى، بەكتەربەگىم، كەزەك ساعان،
قازاقتا ءبىر ماقال بار: «وزبەك- اعام» .
كىشى تۇرىپ، ۇلكەنگە جول بەرەدى،
جاسى ۇلكەندى ءبىز قازاق دەيمىز اعاڭ.
قارت باتىر، كوپتى كورگەن قالما تانىپ،
ارماندا ءولدىم دەمە قاپىل قالىپ.
ايانبا دا، الدانبا ايتارىم سول،
ءادىس، امال، كۇش سەرىك قايراتتانىپ.
نايزاڭدى ۇر، قىلىش شاپ، ساداعىڭ تارت،
اۋدارىسىپ، تۇسە قاپ جاعالاس- شارت.
بۇرىنعى باتىرلاردىڭ جولى سولاي،
بىرىندە جەڭە الماساڭ، يمانىڭدى ايت!
مەنىكى- سودان كەيىن الار كەزەك،
بىلگەنىمدى ىستەيمىن، بول تەزىرەك.
جەڭۋ- مەنىڭ بولادى، ءولۋ- سەنىڭ،
سەنى اجال باستاپ كەپتى بولىپ سەرىك.
وزبەكشە الساڭ، ءوزىڭ ءبىل، قالماقشا الساڭ،
مەنى جەڭۋ- ءدال ساعان اۋرە- سارساڭ.
قاپىدا قالدىم دەمە، بەكتەر باتىر،
وسى جولى مەن بولام ساعان قايقاڭ.
كۇبىرلەپ بەكتەر ايتتى: -كەنە باتىر،
ءبىر اجال ەكەۋمىزگە كەلە جاتىر.
اجالدىڭ شايتانى عوي كۇتىپ تۇرعان،
شىداماي كەزەك الدى بىلاي اقىر.
ەر كەنە بەرمەي تۇردى سوزدەن تىنىس،
سىلكىنىپ بەكتەربەك تە باستادى ۇرىس.
اتىنا جيرەن قاسقا قامشى سالىپ،
كوك نايزا كولبەي ۇستاپ، كەلدى قىرىس.
كەزەدى ءدال جۇرەكتەن سالامىن دەپ،
وتكىزىپ وڭمەنىنەن جارامىن دەپ.
كوك نايزاسىن كولبەتە قاعىپ قالدى،
ەر كەنە قورىققان جوق بالامىن دەپ.
قاتتى قول، اۋىر نايزا تايىپ كەتتى،
مىقىنىنان ساۋىتىن جارىپ كەتتى.
قايتارىپ، قايتا نايزا دالدەگەنشە،
ەر كەنە ءدال جەلكەدەن سالىپ كەتتى.
وماقاسىپ جىعىلدى، موينى ءۇزىلىپ،
سالاقتاپ، جەلكەسىنەن قالدى ءىلىنىپ.
سۇيرەتىلىپ سالاقتاپ تۇسكەن كەزدە،
وسقىرىپ، جيرەن اتى كەتتى ءجۇرىپ.
جىعىلدى بەكتەربەگىڭ قارا باسىپ،
قورقىراپ، ىسىلدادى قانىن شاشىپ.
اقىرىپ جولداسىنا تاپ بەرگەندە،
بارادى «اعاتايلاپ» ولار قاشىپ.
اتتاندىرماي كامالدى ۇستاپ الدى،
قايىرىپ تاپ جۇرەكتەن قىلىش سالدى.
سارجاندى قىلىشپەنەن شاپقان گوزال،
اتىنان سول ارادا- اق اۋىپ قالدى.
جانۇشىرىپ قالعانى قاشقان بولدى،
بەلەستەن الدىنداعى اسقان بولدى.
تۋلاقتاي ارالىعىن التى- اق اتتاپ،
ەر كەنە قۇباقانمەن ءبىر- اق ءىلدى.
ول- باياعى قىلىشتى كەرىم ەكەن،
سارجاننىڭ «حاتتى ورىسقا بەردى» دەگەن.
ءوز قىلعانىن وزىنە وعان دا قىپ،
قاشقانىن تاعى قۋدى جەتەر مە ەكەن؟ !
ونى دا بەل اسىرماي ۇستاپ الدى،
كوتەرىپ ات ۇستىنەن الدىنا الدى.
تاقىمعا باسىپ تۇرىپ، ەرگە قىسىپ،
شىڭعىرتىپ مىناداي ءبىر ۋادە الدى:
- ءۇي، باتىر، ويبايلاما،
سەرتتەسسەك، تۇرامىسىڭ ۋاعداڭا.
«بەكتەربەكتىڭ ولگەنىن كوردىم» دەپ بار،
كەيىنگى كەلە جاتقان پالۋاندارىڭا.
سوعىسار بولسا، تەز كەلسىن، تۇرام ساقتاپ،
جانىنان تويعان بولسا اجال جاقتاپ.
ءبىرىن- ءبىرى قالدىرماي قىرىپ سالام،
ەستىرتىپ بارلىعىنا ايتقىن ناقتاپ.
سەنسە، ەگەر ءوز كۇشىنە كەلە بەرسىن،
كەتىرەم ءبىر اقىرسام، بەرەكەسىن.
ءالىن بىلمەي، الەككە قالام دەسە،
قۇدىرەتىن كەنەنىڭ كەلىپ كورسىن.
بەكتەردىڭ ءوز باسى ەدى ماعان- دۇشپان،
قۇتىرتىپ وسى اجالى ونى قىسقان.
باسقاسىمەن ەجەلدەن ەگەرىم جوق،
ول تيمەسە، مەن تيمەن، سەرتىم ايتقان.
ءسوزىمدى باستان- اياق العىن ۇعىپ،
بولماسا، ولتىرەمىن ءبىر- اق ۇرىپ.
ايتارىم كوپ دوسىڭا وسى عانا،
توقتاسىن تۇجىرىمعا ءوزى ءبىلىپ.
ءقادىرلى، سالەم دەرسىڭ، بالاعانعا،
كونە دوس، جاڭا دوس دەپ ساناعانعا.
عۇمىرىم بولسا، قۇرمەتتى سىيىم دا بار،
وسىنداي ۇلكەن ىسكە جاراعانعا.
بەكتەربەك ءولىپ كەتتى قازا تاۋىپ،
كەتكەن جوق باسقاسىنا نايزام اۋىپ.
ولگەن جان، توگىلگەن قان، اققان جاستار،
توقتادى اينالىپ كەپ ءوزىن تاۋىپ.
«ايتام» دەپ الگى پالۋان كەتتى ءجۇرىپ،
قۋانىپ، ولمەگەنگە ىشتەي كۇلىپ.
اعىزباستان تامىزباي ءبارىن ايتپاق،
مەيلى دەپ، قويا بەرگەن جانىن قيىپ.
بارىپتى الدىمەنەن قاشقان ءبىرى،
قان- ءسول جوق، قورىققاننان سارى ءجۇزى.
ولگەنىن بەكتەربەكتىڭ ولارعا ايتقان،
وسىدان ءمالىم بولدى بەكتىڭ سىرى.
توپ- توپ بوپ توزعان كەزدە ۇدىرەيىپ،
كەيىنگى تاعى بارعان سۇمىرەيىپ.
ۇرەيلى، ءتىلى كۇرمەلىپ ايتار سوزگە،
كورگەنىن بايان قىلدى ەسىن جيىپ:
«اجال تۋرا الدارىڭا بارعانىڭا،
قۋانام ولمەي امان قالعانىما.
قىرىپ ساپ، ولجا اپەرەم دەگەن بەكتەر،
شىدامادى ءبىر قىلىش ۇرعانىنا.
ولگەنىن كوردى كوزىم بەكتەربەكتىڭ،
كامال، كەرىم تاعى ءولدى، وڭكەي مىقتىڭ.
باسقادان كورەتۇعىن ءىس ەمەس بۇل،
ەي، بەكتەر، ءوز تۇبىڭە ءوزىڭ جەتتىڭ.
تەگىن ولجا اپەرمەك بولعان ەدى،
ەگىن ساپ، اۋىزدا وراق ورعان ەدى.
ايتقانى ارىمايتىن جالعان ەكەن،
امان قايتساق، جان بىزگە ساۋعا دەدى» .
تامساندى، ياپىرماي، قايتەمىز دەپ،
تالايى شىقتى توپتان قايتامىز دەپ.
ساندارىن ءبىر- اق قاعىپ، وپىق جەدى،
كەلگەندەر تەگىن ولجا الامىز دەپ.
جان ءتاتتى جالاسى جوق ءتىرى جانعا،
امان جەتسەم دەپ ويلار ەرتەڭ تاڭعا.
اتىنىڭ باسىن بۇردى كەيىن قاراي،
وكىنىپ كەلگەنىنە باتىپ شاڭعا.
بەكتەردى قايتتى بۇلار بوقتاي- بوقتاي،
ولجادان كوڭىلى سۋىپ قالدى توقتاي.
اندىزداپ ورگەن قويداي كەتتى بۇلار،
توقتاتىپ، بەرەكە ايتار ادام شىقپاي.
قارايدى ارت جاعىنا كوڭىلى سۋىپ،
جاۋ جەتىپ قالا ما دەپ، ءبىزدى قۋىپ.
قاشقانى جارىسقاننان بوتەن ەمەس،
شاڭ قالدى ارت جاعىندا جەردى بۋىپ.
جول دا الىس كورىنەدى قارىسقانداي،
بىرىنەن- ءبىرى وزىپ جارىسقانداي.
مال، باقىت كوڭىلگە توق قۇمار ادام،
سوندا دا ءتاتتى بولماس شىبىن جانداي.
بىرەۋدى بىلە المادى بىرەۋ ءبىلىپ،
سالى سەلگە كەتكەندەي، ساعى سىنىپ.
بەس كۇن جۇرگەن جولدارىن ءۇش كۇن باسىپ،
تاشكەنتكە ءتۇن جارىمدا كەتكەن كىرىپ.
ەر كەنە جاۋدىڭ كوردى قاشقاندىعىن،
شاڭى قاپ اقولكەدەن اسقاندىعىن.
ۇرەيسىز رۇستەمگە ايتىپ وتىر،
بەكتەردىڭ قانىن سۋداي شاشقاندىعىن.
تاعى دا كامال مەنەن كەرىم دە بار،
باس العان، قىلىش شاپقان كۇنالىلەر.
ولجا الماققا كەلگەندەر كەتتى قاشىپ،
كەزىندە ولار ماعان كۇناسىزدەر.
جاراتىپ رۇستەم دە، بالە- اي، دەدى،
ىستەگەن ىستەرىنىڭ ءسانى- اي، دەدى.
تومىرىق، قارا كۇشكە اقىل پانا،
كۇش پەنەن اقىل- قايلاڭ ءدال- اي، دەدى.
كەنەنىڭ ەرلىگىنە كوڭىلى تويىپ،
سىنالاپ كوپ قارايدى كوڭىل قويىپ.
قول جايىپ، دۇعا قىلىپ ءوز اۋزىمەن،
قوسارى كوك قاسقا اتىن ايتىپ سويدى.
كەنەنىڭ بەكتەربەكتەن كەگى ءبىتتى،
ارقالاپ كوپتەن جۇرگەن اۋىر كەتتى.
ءوزىن ارىس ساناعان بەكتەربەكتىڭ،
تۇبىنە اقىرىندا بارىس جەتتى.
ات- تونىن العان ەدى ولجا قىلىپ،
بەرىپتى رۇستەمگە ءبارىن قيىپ.
تاشكەنتتە تاسىپ جۇرگەن بەكتەربەگىڭ،
قۇزعىن جەپ، ايدالادا قالعان ءشىرىپ.
رۇستەم: «كوپ راحمەت!» دەسىپ كەتتى،
كوڭىلى ەر كەنەنىڭ ءوسىپ كەتتى.
ورنىعىپ ونشاقتى كۇن دامىلداپ اپ،
سايرانداپ سارىارقاعا كوشىپ كەتتى.
تىگىلىپ ابىلايدىڭ حان ورداسى،
باياعى اتامەكەن جەر ورتاسى.
رۇستەم ات شاپتىرىپ حابار سالىپ،
ءۇش جۇزدە كەنە دەدى حاننىڭ باسى.
حان بولدى سونان بىلاي كەنەسارى،
قيىننان قيىستىرىپ كەلگەن ءسانى.
اتاقتى ءاربىر ەلدىڭ بي- سۇلتانى،
كەنەگە جىلى ۇشىراي كەلدى ءبارى.
كەنەسارى كەنە حان بولىپ تۇرىپ،
باباسى ابىلايدىڭ جولىن قۋىپ.
ەلدەگى ەر جۇرەكتى، سوم بىلەكتى،
سۇرىپتاپ باتىرلاردى الدى جيىپ.
شەشەن دە، شەجىرە دە ءوز قاسىندا،
اقىن مەنەن دۇعاگوي مولداسىن دا.
كەنەدەن اقىل سۇراپ تۇردى كەلىپ،
اتاقتى دانىشپاندار ەل باسىندا.
تالاپتى، تاعىلىم العان جاستار دا بار،
كوپ جاساپ، كوپتى كورگەن قارتتار دا بار.
بۇلاردىڭ ورتاسىندا كەنە حانى،
نە ءتۇرلى قيىن ىسكە اقىل تابار.
حان بولىپ كەنەسارى تۇردى شالقىپ،
ءۇش جۇزدەن اتاعى اسىپ كەتتى قالقىپ.
كەنەنىڭ كەرەمەتى تولىپ جاتىر،
ءومىرىم بولسا تاعى بەرەم ايتىپ.
جاسىمدا بۇل قيسسانى جاتتاعانمىن،
قاتىستى كىتاپ وقىپ ساقتاعانمىن.
ەسكە الىپ ۇمىتقاندى قايتا جازعان،
شەريازدان- سۇلتانبايدىڭ بالاسىمىن.
وسىمەن كەنەسارى تۇرا تۇرسىن،
قىزىقسا، ەستىگەن جان مويىن بۇرسىن.
مۇنىمەن تاۋسىلدى دەپ ويلاماڭدار،
تاعى ايتام «ناۋرىزبايدا» كەيىنگىسىن