مۇحتار ماعاۋين: قازاق - مىڭ جىلدان بەرى ءبىرتۇتاس حالىق
بەرىدەن سىزعاندا جەتى- سەگىز عاسىر. جوشى ۇلىسى - التىن وردانىڭ رۋلىق قۇرامىنا قاراڭىز. تۇگەل ءوزىمىز.
قازاق ورداسى تۇسىندا الاش ۇرانىمەن ءبىرجولا ۇيىسىپپىز.
ءۇش ءجۇز، نەمەسە ءۇش الاش - ەتنيكالىق ەمەس، اكىمشىلىك، ايماقتىق ءبولىنىس بولاتىن. جۇزدەر، ءىشىنارا العاننىڭ وزىندە دە، باسقادان ەتەنە، جاقىنىراق تۋىستىق جونىمەن ەمەس، جەر ىڭعايى بويىنشا جىكتەلدى.
*****
وبالى قازاقتىڭ وزىنە بولاتىنى - وتباسىندا ورىس تىلىندە سويلە دەپ كىم نۇسقاۋ بەرىپتى. انا ءتىلىن بىلمەگەندەرگە ايرىقشا سىباعا بار دەگەن دە جارلىق شىقپادى. وكىمەت پەن پارتيا تاراپىنان، باسقا بولسا دا، ءدال وسىنداي شەشىم، قاۋلى تۇسپەگەننەن سوڭ، قىجىرتپاي ايتساق، تاعدىرلاس الىس- جاقىن كورشىڭىز - ۇلتتىق ساناسى، ادامدىق نامىسى ساقتالعان جۇرتتاردىڭ ەشقايسىسىندا انا تىلدەرى ءدال بىزدەگىدەي اياق استى قالىپ كورگەن ەمەس. ۇلىستىق، اۆتونوميالىق قۇرىلىمدار تۇرىپتى. جات ورتادا وتىرعان جالعىز ءۇيلىنىڭ ءوزى وت باسىندا انا تىلىنەن اجىراماعان.
*****
ۇلتتىق سىپات، ۇلتتىق سانانىڭ ايقىن ءارى جاريا ءبىر كورىنىسى - ۇلتتىق نامىس، ۇلتتىق ماقتانىش بولسا كەرەك.
*****
اۋەلدەن ءوزىن قور، باسقانىڭ ءوزىن زور سانايدى دەيىن دەسەڭ، وسىدان نە ءبارى ءجۇز جىل بۇرىن، وتارشىلدىق تۇنەگىندە باتىستىڭ وزىق عىلىم- بىلىمىنەن ماقۇرىم كەزىنىڭ وزىندە بويىنا جان تەڭگەرمەگەن - اباي ءسوزىن ەسكە الايىقشى، شاماسىنا قاراماي، ورىس- ورماندى، سارت- نوعايدى ەشكىمدى مەنسىنبەيتىن قازاق ەدى عوي.
سوڭعى عاسىردا سونشاما قيىندىق كوردى، اشارشىلىق ازابىن، قۋعىن- سۇرگىندى وتكەردى، ۇلتتىق جانە رۋحاني ەزگىگە ءتۇستى دەيىن دەسەڭ... ول راس، ازابىمىز اقتابان- شۇبىرىندى زامانىنان ون ەسە اسىپ كەتتى - الايدا كەيبىر حالىقتار، ماسەلەن، چەشەندەر بىزدەن الدەقايدا ارتىق قيىنشىلىققا ۇشىرادى عوي - ءبىراق تىلىنەن دە ءدىنى مەن دىلىنەن دە ايىرىلعان جوق، كۇنى بۇگىنگىشە وزىنەن سانى ءجۇز- ءجۇز ەلۋ ەسە كوپ حالىق، قوڭىر فاشيزمنەن دە وتكەن راحىمسىز، ارعى عاسىرلىق تاريحتا عانا ۇشىراسقان اشىق گەنوتسيدكە قارسى قايىسپاي كۇرەسىپ جاتىر، سوڭعى كىسىسى قالعانشا، ار- وجدانىن ساتپاسى انىق.
*****
قۇدايعا شۇكىر، قانشاما زوبالاڭدى باستان وتكەرسەك تە، ءبىزدىڭ حالقىمىز ءبىرجولا جۇتاعان جوق. كولەڭكە تارتقانىمەن، بار قاسيەتى بويىندا. كەز كەلگەن ۇلكەن حالىقتىڭ گەنوفوندى وتە كۇردەلى. ورتايادى، توقىرايدى، بەلگىلى ءبىر تاريحي دىلگىر كەزەڭدەردەن سوڭ تۇتاستاي بولماسا دا، ءبىرشاما قالپىنا تۇسەدى. حالىق بولعان سوڭ، كوپ بولعان سوڭ، جيىن جەرىنەن قايناپ شىعا بەرەدى. ەرلىككە - اقىل، پاراساتقا - پايىم، ەر- ازامات اتاۋلىعا كۇش، قۋات بەرەتىن، قارا ورمانداي قالىڭ قازاقتىڭ ماڭگىلىك اسىل رۋحى يتجەمەدە ولۋگە ءتيىس ەمەس. بۇگىنگى كۇن - ءالى ەس جيا الماي جاتقان، قالجىراپ تۇرعان ءبىر كەزىمىز بولار. ايتپەسە... پاراسات تا بار، بىلىك تە بار. ىسكەرلىك تە جەتىپ ارتىلادى. ەڭبەككەرلىك، ادالدىق، تۇراقتىلىق، جىگەر مەن قايرات... ادام ۇلىنا ءتان ابزال قاسيەتتىڭ ءبارى بار حالقىمىزدىڭ بويىندا.
*****
ونەردە قاشاندا بار ءتۇيىندى جەكە تۇلعالار شەشەدى. كوپ يت ەمەس، كوك يت جەڭەدى. ياعني، شىعارمانىڭ سانى ەمەس، ساپاسى. جازارماننىڭ جالپاق ەسەبى ەمەس، جەكە تۇلعاسى. ەجەلدەن بەلگىلى، ادەپكى اقيقات.
*****
«قۇلدى بارەكەلدە ولتىرەدى» دەمەكشى، ءبىزدى «كونە بەر، بەرە بەر» تۇرالاتقان سياقتى. تاۋەلسىزدىكتى الار- الماستان- اق، سىرتتاي قاراعاندا، قازاقتىڭ قامىن جەگەن، ەلدىڭ تىنىشتىعىن ويلاعان، شىن مانىسىندە تەك سۇيەككە سىڭگەن قورقىنىش پەن قۇلدىق پسيحولوگيانىڭ عانا كورىنىسى بولىپ ەسەپتەلەتىن، اقىر ءتۇبى ەسەلى سىباعا، تيەسىلى نەسىبەدەن عانا ەمەس، ار- نامىس، كىسىلىك كەيىپتەن ايىرعان سۇرىقسىز تىرشىلىككە جەتتىك. بۇرىنعى قۇلدىقتان وتكەن قورلىق!
دايىنداعان رۇستەم نۇركەن
«نامىس»