ولجاس سۇلەيمەنوۆ: قازاقتاردى بىرىكتىرىپ تۇرعان ءتورتىنشى ءجۇز
ەستەرىڭىزدە بولسا، ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ "ازاتتىق" راديوسىنا بەرگەن سۇحباتى حالىقتىڭ قىزۋ تالقىسىنا تۇسكەن بولاتىن.
اتالعان سۇحباتتا سۇلەيمەنوۆ تولىق تاۋەلسىز بولۋدىڭ اسا قاۋىپتى ەكەنىن، ەۋرازيالىق كەڭىستىك يدەياسىن نازاربايەۆتان دا بۇرىن ايتقانىن جەتكىزگەن بولاتىن.
"قازاق ادەبيەتىنە" بەرگەن كەزەكتى سۇحباتىندا اقىن ول ويىنان ءالى دە اينىماعانىن، ەگەر قازاقتار تولىق تاۋەلسىز بولسا، جەكە- جەكە ءبولىنىپ كەتەتىنىن ايتتى.
ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ "قازاق ادەبيەتى" گازەتىندەگى سۇحباتىنان ءۇزىندى. ءتۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ - "كىم وتانشىل؟".
- مەنىڭشە، سۇراقتار قازاقشا دا، ورىسشا دا بولدى. مەن ورىسشا جاۋاپ بەردىم. قاتە ءتۇسىنىلۋى مۇمكىن اۋدارماسىن ەمەس، ءوزىمنىڭ جاۋابىمدى بەرۋى كەرەك ەدى. مىڭداعان تىڭدارماندار مەن وقىرمانداردى اداستىرماس ءۇشىن "ەركىندىك"، "تاۋەلسىزدىك"، اسىرەسە، "تولىق تاۋەلسىزدىك" سەكىلدى وتە كۇردەلى تاقىرىپتى جەتكىلىكتى دايىندىقسىز ادامداردىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىكتەردە تالقىلاماعانى ءجون.
ساياساتتىڭ جوعارى ماتەماتيكالىق ەسەبىن شەشۋگە ۇمتىلماس بۇرىن، الدىمەن ساياساتتاعى كوبەيتۋ تابليتساسىن مەڭگەرىپ الۋ كەرەك. كوپۇلتتى قازاقستانداعى قازاقتاردىڭ "تولىق تاۋەلسىزدىگى" دەگەنىمىز نە؟
جۇزدەگەن ۇلتتاردان قۇرالعان 17 ميلليون حالقى بار مەملەكەتتىڭ قۇرامىندا 10 ميلليون قازاقتىڭ قازىر نەمەسە بولاشاقتا تولىق تاۋەلسىز بولۋى مۇمكىن بە؟
جۋرناليستەر بولماستى ارمانداماس بۇرىن وسى ساندارعا وي جۇگىرتۋى ءتيىس ەدى. سوندىقتان دا وسىنداي قۇرعاق قيال جاستار اراسىنا دا تارالىپ كەتە مە دەپ قورقامىن. 2х2=4 بولاتىنى سەكىلدى، جەر بەتىندە تولىق تاۋەلسىز ەشبىر حالىق جوق، جانە ەشقاشان دا بولمايتىنىن ەستەن شىعارماعان ءجون.
ت م د كولەمىندە ءبىر عانا ۇلتتان قۇرالعان جالعىز مەملەكەت - ارمەنيا. وندا ءبارى - 0 دەرلىك ارمياندار. ولاردى تولىق تاۋەلسىز حالىق دەپ اتاۋعا بولا ما؟ شىنىندا ناعىز باقىتتى ما؟ جوق. ولار دا باسقا حالىقتار سەكىلدى الىس- جاقىن كورشىلەرىنەن تاۋەلدى! ۇنەمى قاۋىپ كۇتۋمەن ءومىر سۇرەدى.
عايىپتان تايىپ اڭقاۋلار ارمانداعانداي ۇشان- تەڭىز بايلىعىمىز بەن ۇشى- قيىرسىز كەڭ ايماعىمىزدا ات توبەلىندەي قازاقتار وزدەرى جەكە قالعانىن ەلەستەتىپ كورەيىكشى. سوندا ءبىزدى الدان نە كۇتەدى؟ تولىق تاۋەلسىز، باقىتتى ەل بولا الامىز با؟ نە بولاتىنىن مەن بولجاپ بەرەيىن. ءبولىنىپ كەتەمىز.
تولىق تاۋەلسىز، باقىتتى ەل بولا الامىز با؟ نە بولاتىنىن مەن بولجاپ بەرەيىن. ءبولىنىپ كەتەمىز.
وتكەن عاسىرلاردان بەرى ءالى كۇنگە حالىقتى بىرىكتىرەتىن ۇلتتىق سانا- سەزىم قالىپتاسا العان جوق. ازىرشە جەرگىلىكتى اتالاستىق، رۋلىق، جۇزدىك سانا- سەزىمنىڭ باسىمدىعى بايقالادى. بۇل پىكىرمەن ەشبىر ساياساتكەر تالاسا المايدى. "وتانشىلداردىڭ" كەيبىرى "تولىق تاۋەلسىزدىك" تۋرالى قىزۋلانا ايتا باستاسا- اق، ونىڭ نەگىزگى ويىنىڭ تۇبىندە اتالاستىق، رۋلىق، ءارى كەتكەندە جۇزدىك پىكىر جاتقانىن تۇسىنە قويامىن.
بولاشاق ادايستان تۋرالى نەمەسە قازاق ەلىنىڭ باسقا قيىرلارىنداعى وسىنداي جوبالاردى ەستىمەگەن ەشكىم جوق شىعار؟
ازىرشە ءبىزدى بىرىكتىرىپ ۇستاپ تۇرعان ءتورتىنشى ءجۇز - رەسپۋبليكامىزدىڭ كوپ ۇلتتان قۇرالعان حالقى. قازاق حالقىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ ءۇشىن دە ءتورتىنشى ءجۇزدى ساقتاۋ كەرەك. تولىق تاۋەلسىزدىك تۋرالى قيال - قاي حالىق ءۇشىن دە ءقاۋىپتى ساياسي ينفانتيليزم. انىعىراق ايتقاندا، بالالىق اڭقاۋلىق.
پلانەتامىزداعى الىس- جاقىن كورشىلەرىمىزبەن ءوزارا تاۋەلدىلىگىمىز تۋرالى بىلىگىمىزدى ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋدى ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. مىڭداعان جىلدار ءوزارا قارىم- قاتىناستاعى، 7 مىڭ كيلومەترگە سوزىلىپ جاتقان رەسمي ورتاق شەكارامىز بار رەسەيدەن تولىق تاۋەلسىز بولا الامىز با؟ نەمەسە قىتايدان؟ سونداي- اق، قىرعىز، وزبەك، تۇركىمەن، ازەربايجاننان؟ قازىر دە، ەشقاشان دا بولا المايمىز!
ازىرشە ءبىزدى بىرىكتىرىپ ۇستاپ تۇرعان ءتورتىنشى ءجۇز - رەسپۋبليكامىزدىڭ كوپ ۇلتتان قۇرالعان حالقى. قازاق حالقىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ ءۇشىن دە ءتورتىنشى ءجۇزدى ساقتاۋ كەرەك.
تاعى دا كوسىپ ايتارىم: قازاقتار تۇگىلى، 17 ميلليون حالىقتىڭ يەلىگىندەگى مۇنايى، مەتالى، التىنى، كۇمىسى، ۋرانى، كومىرى - مەندەلەيەۆ تابليتساسىنىڭ بار بايلىعىنا تۇنىپ تۇرعان 2 ميلليون 700 مىڭ شارشى كيلومەتر ايماققا قوسا جۇزدەگەن ميلليون گەكتار قۇنارلى ەگىس القاپتارى مەن جايىلىمدىق جەرلەرى بار مەملەكەتىمىزگە دە كورشىلەرىنەن تولىق تاۋەلسىز بولۋعا بولمايدى.
اۋىلدا وسكەندەردىڭ ساناسىندا اتالاستىق، رۋلىق ۇعىم دامىعان. استاناعا (استانا نەمەسە الماتى) كەلگەن جاستاردا جۇزدىك تۇسىنىك پايدا بولادى. ۋاقىت وتە وسى سولقىلداق تانىم ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرا باستايدى. ويتكەنى، قالادا اۋىلدان كەلگەندەردى ءبىر اتانىڭ، رۋدىڭ نەمەسە ءجۇزدىڭ وكىلى دەپ ەمەس، قازاق دەپ قابىلدايدى.
مۇنداي قارىم- قاتىناس ادامعا ونىڭ الدىمەن قازاق، سودان كەيىن بارىپ قانا ءبىر اتانىڭ، رۋدىڭ، ءجۇزدىڭ وكىلى ەكەنىن ۇعىندىرادى. "مامبەتتىڭ" ۇلتتىق سانا- سەزىمى وسىنداي كۇردەلى جولدارمەن داميدى. "شالاقازاقتىڭ" ۇلگىسى قاراپايىم.
اۋىلدا وسكەندەردىڭ ساناسىندا اتالاستىق، رۋلىق ۇعىم دامىعان. استاناعا (استانا نەمەسە الماتى) كەلگەن جاستاردا جۇزدىك تۇسىنىك پايدا بولادى.
مەن الماتىدا تۋدىم. ورىس، ۇيعىر، وزبەك جانە دە باسقا ۇلىستاردىڭ اراسىندا ءوستىم. ءبىزدىڭ شاڭىراقتا ەشكىم دە قاي رۋدىڭ، قاي اتاسىنان تارايتىنىن ەسىندە ۇستامايتىن. قازاق ەكەنىمىزدى عانا بىلەتىنبىز. جانە اينالامىزداعى بوتەندەر ءجيى- ءجيى ەسكەرتىپ قوياتىن. كەيدە بىزدەرگە، بالالارعا قاتتى ەسكەرتەتىنى سونداي، ۇنەمى جۇدىرىعىمىز ءتۇيۋلى تاس- ءتۇيىن جۇرەتىنبىز.
اۋىلدىقتارعا قاراعاندا، قالالىق قازاقتاردىڭ ۇلتتىق سانا- سەزىمى ەرتەرەك دامىدى.
انىعىراق ايتقاندا، بوتەن ورتا ءبىزدى وتانشىلدىققا ماجبۇرلەدى. ءوز حالقىممەن ماقتانعىم كەلدى.
اشىعىن ايتقاندا، ءبىزدى قۇتقاراتىن - رەسەيمەن تاريحي قالىپتاسقان دوستىعىمىز! ناعىز قازاق وتانشىلدارى وسىنى مويىنداۋى ءتيىس، ال بۇل دوستىقتى بۇزۋعا تىرىساتىندار - شىندىعىندا قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىنا قارسى ارەكەت جاساپ جۇرگەندەر.
NUR. KZ