جۇت جەتى اعايىندى - باسپا سوزگە شولۋ
قازاقتىڭ «جۇت جەتى اعايىندى» دەگەن سوزىندە دە گاپ بار ەكەنى انىق. ويتكەنى، جەر شارىنىڭ ءبىراز وڭىرلەرىنە اۋىر سالماعىن ءتوندىرىپ تۇرعان داعدارىس ەلدەردەگى الەۋمەتتىك احۋالدىڭ تومەندەپ، قوعامنىڭ مازاسىزدانۋىنا الىپ كەلۋدە.
وعان قوسا، داعدارىسقا تۇسكەن وڭىرلەردە تابيعات اپاتتارى دا جيىلەپ بارادى، دەپ جازادى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى بۇگىنگى سانىنداعى «جۇت جەتى اعايىندى» دەگەن ماقالاسىندا.
باسىلىمنىڭ اتاپ وتۋىنشە، Royal Bank of Scotland (RBS) بريتان بانكى 2019 - جىلعا تامان مولشەرمەن العاندا 14 مىڭ ادامدى نەمەسە ينۆەستيتسيالىق بانكتىك ءبولىمىنىڭ 80 پايىزىن جۇمىستان قىسقارتۋى مۇمكىن، دەپ حابارلايدى Financial Times گازەتى وسى وقيعادان حابارى بار ەكى دەرەك كوزىنە سۇيەنە وتىرىپ.
باسىلىمنىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاندا، قازىرگى ۋاقىتتا RBS- تىڭ ينۆەستيتسيالىق بانكتىڭ بولىمشەلەرىندە 18 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيدى. قىسقارتۋعا جاتقىزىلاتىن ادامداردىڭ ناقتى سانىن گازەتكە بولۋى مۇمكىن وقيعانى جەتكىزگەن كوزدەر ناقتى ايتا الماعان. ءبىراق ءاربىر بەس قىزمەتكەردىڭ تورتەۋى قىسقارۋى مۇمكىن دەگەن دەرەكتەر كەلتىرگەن.
سونىمەن قاتار، گازەتتىڭ جازۋىنشا، بەلگيا استاناسى - بريۋسسەل قالاسىندا ءداستۇرلى تاكسي بەلگىلەرى بار جۇزدەگەن اۆتوكولىك ەرەۋىل شەرۋىن ۇيىمداستىرىپ، وسى قالاداعى ەۋرووداق مەكەمەلەرىنە كىرەتىن كىرەبەرىستەردى جاۋىپ تاستادى.
ارناۋلى ليتسەنزيا بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى ەل استاناسىنا Uber قىزمەتىن ەنگىزۋگە دەگەن قارسىلىقتارىن وسىلايشا تانىتتى. Uber قىزمەتىن ادەتتە اۋەسقوي جۇرگىزۋشىلەر كورسەتەدى. ولاردىڭ رولىندە وتىرعانداردىڭ ءوز قىزمەتتەرى بار.
ال تاكسيست قىزمەتىمەن ولار قولدارى بوس كەزىندە قوسىمشا تابىس تابۋ ءۇشىن شۇعىلدانادى. كوبىنەسە جەكە ادامداردىڭ شاقىرتۋى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. بۇل كولىك قىزمەتىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى ولاردى موبيلدىك ۇستەمەلەر ارقىلى شاقىرىپ الۋعا بولادى.
تاكسيستەردىڭ ايتۋىنشا، بۇل قىزمەت امەريكالىقتار ويلاپ تاپقان جاۋاپسىز يدەيالاردىڭ ءبىرى. «ماسەلەن، ءسىز Uber جۇيەسىن پايدالانۋدى ءجون كوردىڭىز دەيىك. ءبىراق ولاردا بىزدەردەگى سەكىلدى ساقتاندىرۋ شارالارى جوق قوي. ەگەر جول ۇستىندە كولىك اۋدارىلىپ اپاتقا ۇشىراسا، جولاۋشى مەن جۇرگىزۋشى جاراقات السا، ولاردىڭ شىعىنىن كىم تولەپ بەرەدى؟ كولىكتى كىم قالپىنا كەلتىرەدى؟ دەمەك، Uber قىزمەتى ءالى تولىق قالىپتاسپاعان، جەتە ويلاستىرىلماعان ءىس. ۇكىمەتتىڭ بۇل قىزمەتتى نە ءۇشىن قولدايتىندىعىن تۇسىنبەدىك.
ال ءبىزدىڭ ساقتاندىرۋ بەلدەۋىمىز بار. ونىڭ قۇنى ماعان 3500 ەۋروعا ءتۇسىپ وتىر. سوندىقتان ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدى پايدالانۋشىلار دا ساقتاندىرىلادى. ءبىز ولاردىڭ بارلىق شىعىندارىن وتەپ بەرەمىز»، دەيدى ولار.
تاكسيستەردىڭ ەرەۋىل شارالارىنىڭ ەتەك العاندىعى سونداي، ولارعا قولداۋ ءبىلدىرۋ ءۇشىن كورشى ەلدەردەن دە ارىپتەستەرى كەلىپتى. ال Uber قىزمەتىنىڭ وپەراتورى بولسا، وزدەرىن قورعاۋعا تىرىسىپ باعۋدا. ولار بيىلعى جىلدىڭ وزىندە ەۋروپالىق قالالاردا 50 مىڭ جۇمىس ورنىن اشاتىندىقتارىن ايتادى. سەبەبى، ولارمەن ارىپتەستىك قاتىناسقا تۇسكىسى كەلەتىن ازاماتتار كوپ كورىنەدى. ءسويتىپ، بەلگيا استاناسىندا كاسىپقوي تاكسيست پەن اۋەسقوي تاكسيست اراسىنداعى تارتىس قازىردىڭ وزىندە باستالىپ كەتتى. اقىرى نەمەن تىناتىنى بەلگىسىز.
***
قازاقستانداعى پرەزيدەنتتىك لاۋازىمنان ۇمىتكەرلەردىڭ سانى 14 كە جەتتى، دەپ جازادى «ايقىن» باسىلىمى.
«ءبىراق ادامنىڭ ارمان- قالاۋى ونىڭ تۇلعالىق قابىلەت- قارىمىمەن، ءبىلىمى جانە بىلىكتىلىگىمەن ۇيلەسىم تاۋىپ، سوعان سايكەس كەلسە، ورىندى بولار ەدى. وسى ورايدا ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا «لايىقسىز» بولۋى سەبەپتى، پرەزيدەنتتىككە ءوزىن- ءوزى ۇسىنۋشىلاردىڭ بىرنەشەۋىن كانديدات رەتىندە تىركەۋدەن باس تارتۋعا تۋرا كەلىپ وتىر»، - دەلىنگەن «تاعدىرلى تاڭداۋ تەك لايىقتىلاردى تالاپ ەتەدى» اتتى ماقالادا.
دۇيسەنبى كۇنى و س ك قابىرعاسىندا بىرنەشە جيىن- وتىرىستار ءوتتى. ولاردا ەلىمىزدە پرەزيدەنتتىڭ مەرزىمىنەن بۇرىنعى سايلاۋى ناۋقانىنىڭ ءوتۋ بارىسى تۋرالى ەگجەي- تەگجەيلى مالىمەتتەر جاريا بولدى.
«سونىمەن، 2-9 - ناۋرىز ارالىعىنداعى كەزەڭدە ورتسايلاۋكومعا «2015 - جىلعى 26 - ساۋىرگە تاعايىندالعان ق ر پرەزيدەنتىنىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋىنا» قاتىسۋ تۋرالى بارلىعى 14 ادامنان ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن. ونىڭ 13 ى - ءوزىن- ءوزى ۇسىنعاندار. بۇلار: سىرعابايەۆ اسقار جوراباي ۇلى، الداجانوۆ سافيوللا قالاباي ۇلى، قويشيەۆا ليمانا، ابدىكارىموۆ باقىت تولەگەن ۇلى، مىرزاشوۆ سۋحراب امينجان ۇلى، ۇكتەشبايەۆ ەسەنبەك جاپار ۇلى، جۇنيسبەكوۆ ياكوبجان، جۇمان قايرات توقتار ۇلى، سەرعازين ەرجان مەرەكە ۇلى، مايشەۆ قايرات الەمباي ۇلى، قايساروۆ ءۋاليحان ءابىش ۇلى، ەستەمەسوۆ باحتيار وكسىكباي ۇلى جانە تۋراگەلديەۆ قانات سباش ۇلى. بۇلاردىڭ سىرتىندا «قازاقستان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسى» ءوز كانديداتى رەتىندە سىزدىقوۆ تۇرعىن ىسقاق ۇلىن ۇسىندى»، - دەلىنگەن ماقالادا.
«ايقىن» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قارساڭىندا ەلىمىزدىڭ 1357 ازاماتى باسپانالى بولادى.
«بايتەرەك» ۇ ب ح» ا ق باسقارما ءتوراعاسى قۋاندىق بيشىمبايەۆتىڭ بايانداۋىنشا، اتالمىش حولدينگ 20 - ناۋرىز كۇنى «نۇرلى جول» باعدارلاماسى اياسىندا تۇرعىندارعا جاڭا پاتەرلەردىڭ كىلتتەرىن تاپسىرادى.
«وسى ماقساتتا استانا قالاسىندا جالپى كولەمى 7,5 مىڭ شارشىمەتردى قۇرايتىن 86 پاتەر ساتىپ الىندى. الماتىدا جالپى كولەمى 37 مىڭ شارشىمەتر 708 پاتەرلى جانە جالپى كولەمى 6,5 مىڭ شارشىمەتر 95 پاتەرلى دايىن 2 نىسان ساتىپ الىندى. كوكشەتاۋ قالاسىندا دايىن تۇرعىن ۇيدەن جالپى كولەمى 19,5 مىڭ شارشىمەتر 337 پاتەر قولدانىسقا الىندى. سەمەيدە جالپى كولەمى 5 مىڭ شارشىمەتر 120 پاتەر، ونىڭ ىشىندە 60 پاتەر ناۋرىز ايىندا، ال قالعان 60 پاتەر ءساۋىر ايىندا تۇرعىندارعا تاپسىرىلماق.
قوستاناي قالاسىندا جالپى كولەمى 750 شارشىمەتر 11 پاتەر ساتىپ الىنعان. جالپى العاندا، تەك ناۋرىز ايىندا جالپى كولەمى 76,5 مىڭ شارشىمەترگە تەڭ 1357 پاتەر تۇرعىنداردىڭ يگىلىگىنە بەرىلەدى» دەدى باسقارما ءتوراعاسى. ونىڭ سوزىنشە، بيىل 9 مىڭ ادام ارەندالىق پاتەرگە قول جەتكىزەدى. بۇل ءۇشىن ناقتى جوسپار جاسالعان»، - دەلىنگەن ماتەريالدا. تولىعىراق، «نۇرلى جول»: 1357 ادام باسپانالى بولادى» اتتى ماقالادان وقي الاسىزدار.
***
اقتاۋدا «جەدەل جاردەم» كولىگىنىڭ جۇرگىزۋشىسى 16 جاستاعى ءجاسوسپىرىمدى سوعىپ كەتىپ، وقيعا ورنىنان ءىزىن سۋىتقان، دەپ جازادى «ەكسپرەسس- ك» گازەتى «بۋدەم لەچيت يلي پۋست جيۆەت؟» دەگەن ماقالاسىندا.
باسىلىمنىڭ اتاپ وتۋىنشە، بوزبالا امان قالعان، ال جۇرگىزۋشى بىرنەشە ساعاتتان كەيىن قولعا تۇسكەن. زارداپ شەككەن ءجاسوسپىرىم بىرنەشە جاراقاتتارمەن اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن. ەم- دوم العاننان كەيىن وعان ۇيىنە قايتۋعا رۇقسات بەرىلگەن.
ال 27 جاستاعى جۇرگىزۋشى جاساعان ىسىنە وكىنىش ءبىلدىرىپ، ەشقايدا شىقپاۋ تۋرالى قولحات جازىپ بەرگەن.
اۆتور: ءابۋ-اسقار مەكەش ۇلى