قازاق حاندارى مەن رەسەي پاتشايىمدارى الماسقان سيرەك حاتتار جاريا بولدى

استانا. قازاقپارات - قازاق حاندارىنىڭ رەسەي پاتشايىمدارىمەن الماسقان حاتتارى جاريا ەتىلدى. وسىعان دەيىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن حاتتاردىڭ كوشىرمەسىن استانانىڭ قالالىق مۇراعاتى جارىققا شىعارىپ وتىر.

 جازبالار ومبى، ورىنبور، قازان قالالارىنان تابىلدى، - دەپ حابارلايدى Tengrinews.kz ءتىلشىسى.

 سۋرەتتە ەكاتەرينا الەكسەيەۆنانىڭ 1777 - جىلدىڭ 22 - جەلتوقساننان بەرگى حاتتارى كورسەتىلگەن.

 «بۇل - پاتشايىمنىڭ ورتا جۇزدەگى زاڭ تۋرالى بۇيرىعى. بۇل جەردە ول احۋالعا كوڭىلى تولاتىنىن جانە ابىلاي حاندى بۇكىل قازاق حالقىنىڭ ەمەس، ورتا ءجۇزدىڭ حانى دەپ تانيتىنىن جازادى»، - دەدى استانا مەملەكەتتىك مۇراعاتىنىڭ جاريالانىم جانە قۇجاتتاردى پايدالانۋ ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى باقىتجان اقتايلاق تىلشىلەردى قازاق حاندىعىنىڭ 550  جىلدىعىنا ارنالعان كورمەمەن تانىستىرۋ ۇستىندە.

 مەملەكەتتىك مۇراعات وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، مۇندا قازاقتىڭ ۇلى حاندارىنىڭ ءىسى جايلى تاياۋداعى شەتەلدەردە تابىلعان سيرەك كەزدەسەتىن قۇجاتتار ۇسىنىلعان. اتاپ ايتقاندا، ءابىلقايىر حاننىڭ رەسەي پاتشايىمى اننا يوانوۆنامەن جانە ابىلاي حاننىڭ ەكاتەرينا ۆەليكايامەن الماسقان حاتتارى بار.

 

«بۇل قۇجاتتا ابىلاي حاننىڭ ەكاتەرينا پاتشايىمنىڭ كەلىسىمىنسىز ءوزىن حان دەپ اتاعانى ايتىلادى. سول كەزدە نۇرالى حان پاتشايىمنىڭ رۇقساتىمەن عانا كىشى ءجۇزدىڭ حانى اتانعان ەدى. ياعني ابىلاي حان ءوزىن- ءوزى حان سايلاعان جانە مۇندا پاتشايىمنىڭ بۇعان كەلىسپەيتىنى ءارى ابىلاي حانعا پاتشايىممەن قالاي سويلەسۋ كەرەك ەكەنىن ايتۋ ءۇشىن كاپيتان ماتۆەيەۆتى جىبەرگەنى جازىلعان. بۇل ابىلاي حاننىڭ ساياسات جۇرگىزۋدە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە تاۋەلسىز بولعانىن بىلدىرەدى»، - دەيدى قالالىق مۇراعاتتىڭ وكىلى.

 باقىتجان اقتايلاق كوپتەگەن قۇجاتتىڭ تابىلعانىن ايتادى، ءبىراق كورمەگە ەڭ قىزىقتىلارى مەن ءماتىنى تۇسىنىكتى جازىلعاندارى قويىلدى. كونە سلاۆيان تىلىندە جازىلعاندارى تۇسىنىكتى بولسا، ءابىلقايىر حاننىڭ اراب تىلىندە جازىلعان مىنا ءبىر حاتىن ءتۇسىنۋ ازىرشە مۇمكىن ەمەس.

 

«بۇل قۇجاتتاردىڭ ىشىندە مەن ءۇشىن قىزىق بولعانى - ابىلاي حاننىڭ حاتى، حاتتا ول پارسىعا، قىتايعا جىبەرەتىن ەلشىلەرىنىڭ بارار جەرىنە قانداي دا ءبىر كەدەرگىسىز جەتەتىنىن، ال پەتەربۋرگكە جىبەرەتىن ەلشىلەرىنىڭ ورىنبوردا توقتايتىنى جانە بۇل كەدەرگىلەردىڭ ولارعا پەتەربۋرگكە جەتكىزبەيتىنىن جازعان. ابىلاي حان بىلاي دەيدى: «مەن انت قابىلدادىم عوي، نەلىكتەن رەسەي يمپەرياسىمەن ارادا مۇنداي ماسەلەلەر تۋىنداپ وتىر؟»، - دەيدى قالالىق مۇراعاتتىڭ وكىلى.

قۇجاتتاردىڭ اراسىندا ابىلاي حاننىڭ پاتشا بيلىگىنە بەرگەن انتى بار، وندا ول رەسەي يمپەرياسىنىڭ بيلىگىن مويىندايتىن جازادى، ەسەسىنە كومەك رەتىندە ونەركاسىپ پەن قارۋ- جاراق سۇرايدى.

 

 «ال مۇندا ابىلاي حاننىڭ ءولىمى جايلى ايتىلادى. ولاردىڭ مالىمەتىنشە، ابىلاي حان تاشكەنتتە قايتىس بولدى. تاعى ءبىر بولجامداردا وعان قاستاندىق جاسالعانى ايتىلادى، ءبىراق مۇندا ازىرشە بەلگىسىز ەكەنى جانە ءبارىن انىقتاۋ قاجەت ەكەنى جازىلعان»، - دەدى مۇراعات قىزمەتكەرى.

قۇجاتتاردىڭ ءبىر بولىگى e-history.kz پورتالىنا جاريالاۋ ءۇشىن تاريحشىلارعا بەرىلدى، ءبىراق مۇراعاتتا زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن ماتەريالدار ءالى بار.

Tengrinews.kz