شاڭدى جورىق نەمەسە قالماقتاردىڭ اقىرعى كوشى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ەسىم حاننىڭ داۋىرىندە ويراتتاردىڭ جەڭىلىس تاپقان ءبىر بولىگى كوپشىلىكتەن ءبولىنىپ، باتىسقا قاراي قونىس اۋداردى. نەگىزىنەن، تورعاۋىت رۋىنان تۇراتىن وسى ءبىر جاۋجۇرەك ۇلىس نوعاي ورداسىن تالقانداپ، حالقىن تۋعان جەرىنەن تىقسىردى.

وزدەرى ەدىلدىڭ جاعاسىنا ورنىقتى. وسىلايشا، XVII عاسىردىڭ ورتاسىندا قازاق ورداسىنىڭ تىلىندا تاعى ءبىر قالماق حاندىعى قۇرىلدى.

ءبىر جارىم عاسىر بويى قالماق حاندىعى اينالاسىنداعى تۇركى حالىقتارىنا، ءتىپتى شىعىس ەۋروپانىڭ مۇسىلمان قاۋىمداستىعىن قاتىستى جاۋگەرلىك ساياسات ۇستاندى.

ول نوعايلارلاردى تولىعىمەن تارقاتىپ جىبەردى، باشقۇرتتاردى تۋعان ەلىنەن شەتتەتتى، داعىستان مەن قابارداعا شاپقىنشىلىقتار جاسادى. قىرىم حانىنا جانە وسمان يمپەرياسىنا قارسى سوعىستارعا قاتىستى، بارلىق ۋاقىتتا رەسەيدىڭ جازالاۋشى وتريادى قىزمەتىن اتقاردى. قالماق حاندىعىنىڭ شىعىستاعى كورشىسى - قازاق ورداسىمەن قارىم- قاتىناسى كۇردەلى ەدى. ءبىراق 1635 -جىلى جايىق بويىندا سالقام جاڭگىردەن ويسىراي جەڭىلگەننەن كەيىن ءبىراز ۋاقىت تىنىشتالىپ قالعان. الايدا ۇلىس دۋربۋن- ويراتتىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى الىستاعى جوڭعاريامەن بايلانىس ورناتىپ، ارا- تۇرا بۇرىنعى قيقار مىنەزىن بايقاتىپ قوياتىن.

اقىرى XVIIІ عاسىردىڭ ورتاسىندا جوڭعاريا تولىعىمەن تالقاندالدى. ەدىل قالماقتارى دا ساباسىنا ءتۇستى. ءبىراق ولار جاپادان- جالعىز قالعاندىقتان نەمەسە قازاقتاردىڭ اۋىر سوققىسىنا ەسەڭگىرەگەندىكتەن ەمەس، رەسەيدىڭ وتارلىق قىسپاعى بۇرىنعىداي كۇشەيە تۇسكەندىكتەن ۇنسىزدىك ساقتادى.

پاتشالىق ۇكىمەتتىڭ بۇل باعىتتاعى جاۋىز ساياساتىنىڭ بەتپەردەسىن اشاتىن باعدارلامالىق قۇجاتتاردىڭ بىرىندە مىناداي ۇستانىم كورسەتىلگەن: «ەگەر قالماقتار بىزگە قانداي دا ءبىر قارسىلىق كورسەتەتىن بولسا، ولارعا قازاقتاردى ايداپ سالۋ قاجەت، كەرىسىنشە قازاقتار جاعىمسىز قاتىناس بايقاتسا، ول جەرگە قالماقتار مەن باشقۇرتتاردى باعىتتاعان دۇرىس. قالماقتار، باشقۇرتتار مەن قازاقتاردى تەك وسىلاي، ءوزارا قاستىقتا ۇستاۋ كەرەك».

1861 - جىلى قالماقيادا حان بيلىگى جويىلىپ، يگەرىلگەن ەدىل جاعاسىنا رەسەيدەن جەر اۋعاندار كەلىپ، اناعۇرلىم قۇنارلى جەرلەردى، جايىلىمدار مەن ايدىندارىن تارتىپ الا باستادى. قازاقتاردىڭ مالى مەن ادامدارىن الىپ كەتۋ، توناۋ، كۇش كورسەتۋ جاعدايلارى جيىلەپ كەتتى. جەرگىلىكتى حالىقتى كۇشپەن شوقىندىرۋ باستالدى. تاپ وسى كەزەڭدە قالماق حالقىنىڭ ساناسىندا شىعىسقا - اتا- بابا جەرى جوڭعارياعا ورالۋ ارمانى تۋدى. «ويراتتاردى قىرىپ- جويعاننان كەيىن بابالار جەرى قاڭىراپ، يەسىز قالدى» دەگەن سىبىس تاراپ كەتتى.

حالىق كوسەمدەرى ۋباچي مەن ۆەرەن تايشى رۋلاستارىنا بارلىق ەدىل قالماقتارىنىڭ جوڭعارياعا ورالۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ۇلى كوشكە اتتانۋعا ۇگىتتەدى. كۇندەلىكتى تىرلىكتىڭ تاۋقىمەتىنەن قاجىپ، بۇلىڭعىر بولاشاققا ءۇمىت ارتقان قالماق حالقى 1770 - جىلى كۇزدە ۇلى كوشكە بەل بۋدى.

قونىس اۋدارۋ قاڭتار ايىنىڭ باسىنا بەلگىلەندى. قالماقتاردىڭ نەگىزگى بولىگىن قۇراعان تورعاۋىتتار ەدىلدىڭ سول جاعالاۋىندا، ياعني، شىعىس بولىگىندە ەدى. دۋربۋتتار مەن حوشاۋتتار وڭ جاعالاۋدى مەكەندەدى. قونىس اۋدارۋ تۋرالى استىرتىن اڭگىمەلەر باستالعاندا قالماقتار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن وزەننىڭ سول جاعاسىنا وتە باستادى. قالعاندارى جاسىرىن دابىلدى كۇتتى. الايدا بەلگىلەنگەن 5 - قاڭتار كۇنى قاتتى اياز بولدى. ەدىلدىڭ مۇزى جارىلىپ، سىزاتتاردان سۋ شىقتى. ناتيجەسىندە 11198 وتباسى وزەننەن وتە الماعاندىقتان كوشكە قوسىلا المادى. ولار رەسەيدىڭ اۋماعىندا ماڭگى قالدى.

ال، دەر كەزىندە وزەننەن ءوتىپ، بارلىق مال- جانىمەن جوڭعارياعا بەت العانداردىڭ سانى 30909 وتباسىن قۇرادى. بۇل شامامەن 170-180 مىڭ ادام. 40 مىڭ سايلاۋىت شەرىگى بولدى. قالماق كوشى قازاقيا تەرريتورياسىنان وتۋگە ءماجبۇر ەدى. باسقا جول جوق.

ەدىل قالماقتارىنىڭ كوشىپ كەتكەن تۋرالى حابار العان رەسەي ۇكىمەتى ولاردى قالايدا قايتارۋدى كوزدەدى. الايدا، ورىستار قۋعىندى ۇيىمداستىرىپ جۇرگەندە، جەدەل قوزعالعان قالماقتار جولىندا كەزىككەن جەكەلەگەن اسكەري جاساقتاردى جويىپ، قازاق جەرىنە دەندەپ ەندى. جايىق اتتى كازاكتارى قاۋىپتى جورىقتان باس تارتتى. گەنەرال تراۋبەنبەرگتىڭ اسكەرى جارتى جولدان قايتىپ ورالدى. سەلدەي قوزعالعان قالماقتار جولىندا كەزىككەن بىرنەشە قازاق اۋىلىن قىرىپ- جويىپ، از ۋاقىتقا جەمنىڭ جاعاسىنا دامىلدادى. ولار ىرعىز ارقىلى ءوتىپ، سارى ارقانىڭ بويىمەن ءجۇرىپ، جەتىسۋ ارقىلى جوڭعارياعا جەتۋدى كوزدەدى.

قالماقتار تاياپ قالعانىن ەستىگەن كىشى ءجۇزدىڭ حانى نۇرالى اسكەرىن شۇعىل دايىنداپ، ولاردىڭ الدىنان شىقتى. ءبىرىنشى شايقاس جەمنىڭ بويىندا ءوتتى. ۋباچي جەڭىلىسكە ۇشارادى. ول شەگىنىپ بارا جاتىپ نۇرالىعا جازعان بىتىمگە كەلۋ تۋرالى حاتىندا ورىستاردان اتا- بابا جەرىنە قاشۋعا ءماجبۇر ەكەندىگىن، سوندىقتان قانتوگىستى توقتاتۋىن سۇرايتىنىن ايتقان. نۇرالى جاۋاپ حاتىندا قازاق جەرىن بوساتىپ، كەرى قايتۋدى تالاپ ەتتى.

اقتابان شۇبىرىندى زامانىنان بەرى ارادا نەبارى ەلۋ جىل ءوتتى. جوڭعارلاردىڭ وسى ءبىر جانتۇرشىگەرلىك شاپقىنشىلىعىن كورگەندەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ كوزى ءتىرى ەدى. جوڭعاريامەن سوعىستىڭ اياقتالعانىنا ءبىر مۇشەلدەن استام عانا ۋاقىت ءوتتى. سوندىقتان قالماقتارمەن شايقاسۋعا قازاقتاردى ۇگىتتەۋدىڭ قاجەتى شامالى. «قالماقتار تاياپ قالدى» دەگەن دابىل قاعىلسا بولعانى، قازاقتار جالما- جال اتقا وتىراتىن.

قالماقتار زارەدەي زيان تيگىزبەيمىز دەپ سەندىرگەنىمەن، كوپتەگەن جايلاۋ مەن قىستاقتاردى تاپتاپ، قازاق تەرريتورياسىنان وتەتىندىگى، وسى ءبىر قاھارلى شەرۋدىڭ كوپتەگەن قاقتىعىستىڭ، شەكسىز قانتوگىستىڭ سەبەپكەرى بولاتىنى كۇمان تۋدىرمادى.

جىلى ورىندارىن تاستاي كوشكەن قالماقتار كەرى قايتۋدى قالامادى. سوندىقتان ۋباچي نۇرالى حاننىڭ تالابىن جاۋاپسىز قالدىردى. قالماق كوشى مۇعالجاردى اينالىپ، قازاقتار تىعىز قونىستانعان ايماقتاردى مۇمكىندىگىنشە اينالىپ وتۋگە تىرىستى. ولار العان باعىتتارىمەن جىلجي بەردى.

قاشقىندار كوكتەمدەگى سۋ تاسقىنى كەزىندە قامىستان سال جاساپ، تورعايدان ازەر ءوتتى. جىلقىلار مەن مالدار ارىپ- اشىدى. ادامدار دا قاتتى قالجىرادى. ەندى «اقتابان شۇبىرىندى» سياقتى قاسىرەت قالماقتاردىڭ ءوز باسىنا ءتۇستى. قارالى كوشتىڭ سوڭىندا ءالى قۇرىپ، جان تاپسىرعان جانداردىڭ سانى ارتا ءتۇستى. باستىسى، شەرۋ نەعۇرلىم قاشىقتاعان سايىن قاندى قاقتىعىستار دا سوعۇرلىم جيىلەپ كەتتى. قازاقتار كوشتىڭ باعىتىن ءجىتى باقىلادى. كەيدە جاۋعا قاپتالدان باس سالىپ، مىڭ سانداپ قىردى. ءبۇتىن اۋىلدى الدارىنا سالىپ، وراسان ولجانى تارتىپ الاتىن. ارينە، قالماق كوشىن قورعانسىز نەمەسە دارمەنسىز كەرۋەن دەپ ەلەستەتۋ اعاتتىق بولار.

قالماقتار قىرىم مەن كاۆكازداعى سوعىستاردا ابدەن شىنىققان، جاقسى قارۋلانعان ءارى سوعىس قيمىلدارىن جۇرگىزۋگە ماشىقتانعان. كوشپەلى قالماق ۇلىسىنا وسى ءبىر وراسان جولدى مازاسىزدانباي ءجۇرىپ ءوتۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى قيىندىق تۋدىردى. بۇعان قوسا، بارار باعىتتىڭ قاي جەرى ەكەندىگى باسى اشىق ماسەلە.

1773 - جىلعى 26 - قاڭتاردا قازاق تۇتقىنىنان قاشقان ەدىل قالماعى مىناداي ماعلۇمات قالدىرعان: «...بالقاش كولىنە جەتكەنىمىزدە اتىمىزدىڭ اياعى سىنىپ، قازاقتاردىڭ قولىنا تۇستىك. مەنى سيبان كەرەي بولىسىنىڭ قازاعى قوجانازار ءساتتىباي يەلەندى. جاعدايىم جامان بولدى. قوجانازار مەنەن ايەلىن قىزعانىپ، ۇرىپ- سوقتى، قورلىق كورسەتتى. سودان سوڭ، ەرىكسىز قاشىپ شىعىپ، ورىس بەكىنىسىنە كەلدىم. مەن بۇرىن رەسەيدىڭ ازاماتى بولعانمىن...»

1773 - جىلعى 26 - اقپان. قازاق تۇتقىنىنان قاشقان ەدىل قالماعى دارازى شارىتوۆتىڭ ايتقاندارىنان: «1771 - جىلى مامىر ايىندا... بالقاش كولىنە جەتكەنىمىزدە قازاقتاردىڭ قولىنا تۇستىك. مەنى كەرەي بولىسىنىڭ قازاعى سەگىزباي الىپ كەتتى».

وسى تۇستا ابىلاي سۇلتانعا قىتاي پاتشاسى ەلشى جىبەرىپ، قولىنداعى قالماقتاردى بوساتىپ، قىتاي جاعىنا بەرۋدى سۇراپتى. وعان ابىلاي سۇلتان: «مەنىڭ قولىمدا ءبىراز ەدىل قالماقتارى بار ەكەنى راس. ولاردىڭ كوبى كارى، اۋرۋ، بالا- شاعا، ءال- قۋاتسىز ادامدار. باسقالارىن قازاقتار ءبولىپ- ءبولىپ الىپ كەتكەن. جانە دە بۇرىنعى كەزدە قالماقتار قازاقتارعا كوپ جاۋلىق كورسەتىپ، قازاقتاردى قىرعان، تالاپ- توناعان. سوندىقتان، قازاقتار بۇل قالماقتاردى وڭايلىقپەن بەرمەيدى» دەپ جاۋاپ بەرىپتى.

ناۋرىزدان جازدىڭ ورتا شەنىنە دەيىن، ءتورت ايعا جۋىق ۋاقىت قالماقتار ايالداماستان جىلجي بەردى. ولار قازاق جاساقتارىنىڭ ۇزدىكسىز شابۋىلدارىن ازەر تويتارىس بەرىپ وتىردى. ماۋسىمنىڭ سوڭىنا سارى ارقانى قيالاپ كەسىپ ءوتىپ، بالقاشقا تايادى. وسى اراداعى مويىنتى ءوزىنىنىڭ بويىندا دامىلدادى.

وسى ساتتە ابىلاي حان باستاعان قازاقتاردىڭ ۇلكەن قولى دۇشپاندى قورشاۋعا الدى. قازاق ساربازدارىنىڭ جالپى سانى ەلۋ مىڭدى قۇرادى. جەكەلەگەن جاساقتاردى نۇرالى حان، ءادىل حان مەن ورىس سۇلتان باسقاردى. قازاقتار وسىعان دەيىن جاۋ كوشىن بىرتىندەپ تيتىقتاتسا، ەندى تولىعىمەن تالقانداۋدى جوسپارلادى.

ۇلكەن قاۋىپتىڭ تونگەنىن تۇسىنگەن قالماق بيلەۋشىلەرى ابىلاي حانعا ارنايى ەلشىلەر توبىن اتتاندىردى. ولاردىڭ ساپىندا قالماقتاردىڭ جەتى سىيلى ەلشىسى بار. بايىرعى سالت بويىنشا قالماق ەلشىلەرى حان ورداسىنان جەتپەي ءتۇسىپ، ابىلايعا جاياۋ كەلدى. «اللاجار!» - دەدى ولار حانعا. - سىزگە ۋباچي مەن ۆەرەننىڭ سالەمىن الا كەلدىك. قازاقتار مەن قالماقتار - ەجەلدەن تۋىس حالىق، بىزگە ارى قاراي سوعىسۋ - ماعىناسىز تىرلىك. تاتۋلاسۋدى ۇسىنامىز. سىزگە اق ءۇي تىگىپ، لايىقتى سىي- سياپات جاسايمىز جانە ءسىزدىڭ بودانىڭىز بولامىز. ءبىزدىڭ باسقا بارار جەرىمىز جوق، بىزگە كوشىپ- قوناتىن جەر بەرىڭىز، سوسىن بۇكىل قالماق حالقى ءسىزدىڭ بيلىگىڭىزدەگى ءبىر ۇلىسىڭىز بولادى. ەجەلگى تۋىستىق جورالعىنى قالپىنا كەلتىرۋدى ۇسىنامىز» دەيدى.

قالماق ەلشىلەرىنىڭ ۇسىنىسىن تالقىلاۋعا ابىلاي حان اسكەري كەڭەس شاقىردى. بىزگە جەتكەن ۇزىك- سوزىق مالىمەتتەرگە قاراعاندا، جيىلعانداردىڭ پىكىرى ەكىگە جارىلعان. ابىلاي ەلشىلەردىڭ ۇسىنىسىن قابىلداۋدى قۇپ كوردى. قولباسشىلاردىڭ ءبىرازى قالماقتارمەن ىمىراعا كەلۋدى قالامادى. ولار «قالماقتار ۋىسىمىزدا تۇرعاندا، تۇپكىلىكتى جويۋ مۇمكىندىگىن پايدالانۋ كەرەك» دەپ مالىمدەدى. جوڭعارلار مەن قىتايلارمەن كۇرەستە اتى اڭىزعا اينالعان بايان باتىر: «ۋباچي مەن ۆەرەن ورىستاردى دا، قىتايلاردى دا تاقىرعا وتىرعىزىپ كەتكەن، سەنى دە الداپ سوعادى، حان تاقسىر»، - دەدى ءوز سوزىندە.

حالىق اڭىزدارى مەن سوڭعى زەرتتەۋلەر ابىلاي قالماقتاردىڭ سىي- سياپاتىنا قىزىعىپ، الداۋىنا ءتۇستى دەگەن پىكىردى ۇستانادى. اقيقاتىندا، ابىلاي حاننىڭ ساياساتى اناعۇرلىم تەرەڭ. قازاق ورداسى مەن قۇدىرەتتى قىتاي يمپەرياسىنىڭ اراسىندا ەرتەڭگى كۇنى شىعىستاعى تابيعي قالقان قىزمەتىن اتقاراتىن تاۋەلسىز، دەربەس جوڭعار مەملەكەتىن ساقتاپ قالۋ كەرەك دەپ سانادى.

ەگەر بۇرىن جوڭعاريانى تالقانداۋعا بار كۇشىن سالسا، ەندى جاعدايدىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى وعان كومەك بەردى. 1756 - جىلى شىعىس تۇركىستانعا ەكى ءجۇز مىڭدىق ءشۇرشىت اسكەرى باسىپ كىرگەندە داباچي قوڭتايشىنىڭ جاساعىندا قازاقتار دا بولدى. ولار قالماق بيلەۋشىسىن سوڭىنا دەيىن قولدادى.

ءامىرسانانىڭ ءمانجۇر ەزگىسىنە قارسى ۇلت- ازاتتىق كۇرەسىندە قازاق ساربازدارى ەرجۇرەكتىگىمەن كوزگە ءتۇستى. تۇتقىنعا تۇسكەن الاش ساربازى حازىق- شارىننىڭ (قازاق- سارى) قالماقتاردىڭ اراسىندا تۋىپ- وسكەن ۇلى ويرات حالقىنىڭ باتىرىنا اينالدى. جەكەلەگەن قازاق جاساقتارى جوڭعاريادا قالعان ءمانجۇر گارنيزوندارىن جويۋعا بەلسەندى اتسالىستى. وسى ۋاقىتتان باستاپ ابىلاي مەن ءامىرسانا يىق تىرەستىرە قيمىلدادى. ءشۇرشىت اسكەرى جوڭعاريانى تالقانداپ، قازاقستانعا باسا كوكتەپ كىرگەندە ابىلايدىڭ جاۋعا قارسى شابۋىلدارىنا ءوز جەرىنەن تىقسىرىلعان قالماق جاساقتارى قاتىستى. ياعني، كەشەگى قاس دۇشپان ورتاق قاۋىپ تونگەندە ءبىر- بىرىنە دەپ كەزىندە كومەك قولىن سوزا ءبىلدى.

جوڭعار قالماقتارىنىڭ ءمانجۇر- چيڭ يمپەرياسىنا قارسى ەرلىك كۇرەسى قازاقتارعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت تىنىستاۋعا، جاڭا تاكتيكا تابۋعا، اسكەري جانە ساياسي تاجىريبە جيناقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى.

ەندى ەدىلدىڭ قاشقىن قالماقتارىمەن تاتۋلاسۋ، ولاردى قازاق بوداندىعىنا قابىلداۋ نەمەسە، تىم قۇرىعاندا جوڭعارياعا وتۋىنە كەدەرگى جاساماۋ ماسەلەسى تۋعاندا، ابىلاي ەجەلگى كەكتى ەسىنە المادى. بايلىققا دا قىزىقپادى. بار بولعانى، الاشتىڭ ماقسات- مۇددەسى، بولاشاعى تۋرالى تولعاندى. ەدىلدەن شىققان كوپ قالماقتىڭ ازى قالدى. ەگەر ولار جوڭعاريادا تامىر جايسا، قازاقتارعا قاۋىپ توندىرەدى. نەمەسە، كەرىسىنشە قازاقتار مەن قىتايدىڭ اراسىنداعى ەلەۋسىز بولسا دا ەلگە اينالادى.

قالماقتاردى بوداندىققا قابىلداۋ ماسەلەسى دە نەگىزسىز ەمەس. ابىلايدىڭ سىرتقى كەلبەتى قازاقتاردى ۇقساس حالىقتى ەل اراسىنا ەنگىزىپ، قازاقتارعا بىرتىندەپ ءسىڭىسىپ كەتۋىن قالاعان بولۋى مۇمكىن. حان قانتوگىسسىز كەلىسىمگە كەلۋ ءۇشىن وسى ءبىر قوس دايەكتى تالقىلاۋعا سالدى. ءبىراق قالماقتارمەن توعىز ۇرپاق اۋىسقانشا سوعىسقان وكىلدەرى حان پىكىرىمەن كەلىسپەدى. كەڭەس ۇزاققا سوزىلعان سىڭايلى. ءۇش كۇندىك ءۇزىلىس جاريالاندى. سوڭعى كۇنى تۇتقىندارمەن الماسىپ، ماسەلەنى تولىق شەشۋ جوسپارلاندى.

ۋباچي ءاۋ باستان قۋلىققا كوشكەن بولۋى كەرەك نەمەسە ۇزىلىستەن كەيىن بىتىمگە كەلۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن ءبىلدى. ول وقيعانىڭ الدىن وراپ كەتتى. ءۇشىنشى كۇنى قالماقتار ءتۇن ىشىندە قازاقتاردى شابۋىلداي باستايدى. اۋىر سوققىنىڭ ناتيجەسىندە ولار قورشاۋدى بۇزىپ شىقتى. ءبىراق ۋبيچي مەن سەرەننىڭ وسى شەشىمىن دۇرىس دەۋ - اعاتتىق. وسىدان كەيىن كەلىسىمگە كەلۋدىڭ بارلىق جولى كەسىلدى.

1771 - جىلى شىلدەدە بولعان مويىنتىداعى شايقاستان سوڭ «شاڭدى جورىق» دەپ اتالاتىن وقيعالار تىزبەگىنىڭ ەڭ سوڭعى قورىتىندى كەزەڭى ءوتتى. تۇتقيىلدان بولعان تۇنگى شابۋىلدان ەسىن جيعان قازاقتار تاڭ اتا ساپقا تۇردى. ەندى قالماقتارمەن سوعىس ۇزاققا سوزىلعان جورىقتارعا اينالدى. قازاق جاساقتارى جاۋدىڭ قىر سوڭىنا ءتۇستى. ولاردى كۇندىز- ءتۇنى تيتىقتاتىپ، سوعىس كۇشىن بىرتىندەپ جويدى. قالماقتار بالقاشتى باتىس جاقتاعى تۇشى سۋلى جاعىنان اينالىپ ءوتىپ، ىلەنىڭ بويىمەن كوتەرىلىپ، جوڭعارياعا جەتۋدى جوسپارلادى.

الايدا قازاقتار ولاردى سۋعا جاقىنداتپادى. شولدەن قاتالاپ ءارى ۇزدىكسىز شايقاستاردا جارالانعان قالماقتار ازاپ ولىممەن قىرىلدى. كۇن سايىن جۇزدەپ، مىڭداپ تۇتقىنعا ءتۇستى. تەك، اناعۇرلىم تاباندى، جاقسى قارۋلانعان توبى عانا سوڭىندا شاڭدى ءىز قالدىرىپ، قاستەك، قاسقالەڭ، كەگەن، نارىنقول ارقىلى ءوتىپ، ازەر دەگەندە جوڭعارياعا جەتتى.

مويىنتىداعى تۇنگى ابىر- سابىر كەزىندە قالماقتاردى ۇلكەن توبى ءبولىنىپ، بايقاتپاي سىتىلىپ كەتكەن بولىپ شىقتى. تانجۋ تايشى باسقارعان بۇل توپ بالقاشتىڭ سولتۇستىك جاعاسىمەن جىلجىپ وتىردى. ولارعا ءبىراز ۋاقىت ەشكىم تيىسپەدى. كوشتەگىلەر از دا بولسا الدەنىپ الدى. الايدا قازاقتار اياگوز، لەپسى مەن قاراتالدى كەسىپ ءوتىپ، ىلەگە جەتكەن بۇل توپتى كوپ ۇزاماي قۋىپ جەتتى. اياۋسىز قىرىپ- جويۋدىڭ ناتيجەسىندە قالماقتاردىڭ وننان ءبىرى عانا امان قالدى. ولار ىلەمەن جوعارى قاراي قاشىپ، قىتاي شەكاراسىنا جەتتى.

ءبىراق وسىنشاما قاندى ساپار شەگىپ، ادام توزگىسىز ازاپقا باتقان ءتىرى قالعان قالماقتار اڭساپ جەتكەن جوڭعاريادا قۇشاق جايا قارسى العان ەشكىم بولمادى...

دايىنداعان رۇستەم نۇركەن

www.namys.kz