قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىن زەردەلەۋدە اۋىزشا دەرەكتەردى زەرتتەۋدىڭ ماڭىزى زور - ساراپشى

الماتى. قازاقپارات - قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىن زەردەلەۋدە اۋىزشا دەرەكتەردى زەرتتەۋدىڭ ماڭىزى زور.

وسىنداي پىكىرىمەن ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنىڭ ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى تاريحناما، دەرەكتانۋ جانە زاماناۋي ادىستەمە ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى گۇلبانۋ جۇگەنبايەۆا ءبولىستى.

«بيىلعى 2015 - جىل تاريحىمىزدا ايتۋلى داتالاردى حالىق زەردەسىندە جاڭعىرتۋ جىلى بوپ قالادى. ونىڭ ىشىندەگى ەڭ ماعىنالى، قۇندىسى رەتىندە قازاق حاندىعىنا 550 جىل تولۋىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك.

ساقتار، عۇندار كەزىنەن باستاپ دالالىقتاردىڭ كوشپەندىلىك ينستيتۋتى بولعان. ءبىراق، ەۋروپالىق وتىرىقشى مەملەكەتتەردەي بولماعانمەن، بارلىق مەملەكەت قۇرۋعا قاجەتتى ينستيتۋتتاردىڭ بولعانى دالەلدەنگەن. ول - فاكتى.

سونىڭ ىشىندە قازاق اتاۋىمەن تاريح ساحناسىنا شىققان قازاق حاندىعى بولاتىن. قۇرىلۋىنا كەلسەك، 1456-1465 بولعانمەن، ەكى نۇسقا دا وزىنشە دالەلدەنگەن. شىندىعى قايسىسى، ونى وتاندىق تاريحناما زەرتتەۋشىلەرىنىڭ جۇمىسىمەن ايقىندالادى. بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە توقتالاتىن ۋاقىت الدا دەپ ويلايمىن»، - دەدى ول.

ماماننىڭ ايتۋىنشا، قازاق حاندىعى تاريحىن بۇگىنگە دەيىن فاكتولوگيالىق تۇرعىدان زەرتتەپ كەلدىك. بۇگىندە وتاندىق عالىمدارعا تاريحي زەرتتەۋدى تىڭ تۇرعىدان باسقا اسپەكتىدە جالعاستىرۋ قاجەتتىگى تۋىپ وتىر.

«كوبىنە ساياسي تۇرعىدان، شەتەلدىك عالىمداردىڭ زەرتتەۋلەرىنە كوپ كوڭىل بولدىك. پارسى تىلىندە جازىلعان مۇحامەد حايدار ءدۋلاتيدىڭ «تاريح- ي- راشيدي» ەڭبەگى حاندىق قۇرىلعاننان كەيىن 80 جىلدان كەيىن پايدا بولعان. قازاق حاندىعى تۋرالى شەتەلدىك دەرەكتەمەلەر الدىڭعى ورىنعا شىعىپ كەتتى. بۇگىنگى كۇنى ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قازاق حاندىعى تۋرالى قانداي قاراستىرىلماعان، تاسادا قالعان دەرەكتەردى شىعارامىز دەگەن ماسەلە تۋىندايدى. وسى تۇستا اۋىزشا تاريحي دەرەكتەردىڭ ماڭىزى ارتا تۇسەدى. قازاق حالقىنىڭ جادىندا ساقتالعان ەتنونيمدەر، قاناتتى سوزدەرگە قۇرىلعان كۆينتەسسەنسيا تۇرىندەگى ۇراندار «الاش الاش بولعاندا، الاشا حان بولعاندا»، «الاشقا ۇران سالارمىن»، «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى، ەسىم حاننىڭ ەسكى جولى»، «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما»، «كۇلتوبەنىڭ باسىندا كۇندە كەڭەس» دەگەن ءۇش عاسىرلىق تاريحىمىزدان سىر شەرتەدى. بۇلاردىڭ شيفرىن انىقتاۋ - بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە»، - دەدى ول.

وسى باعىتتا اۋىز ادەبيەتى مەن مۇرالارىن زەرتتەيتىن عىلىمداردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن توعىستىرۋ كەرەك، دەپ سانايدى مامان.

«وتاندىق فولكلورتانۋ، جازبا دەرەكتانۋ، ەتنولوگيا عىلىمدارىنىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن ءپانارالىق ءادىستى پايدالانۋ ارقىلى قورىتساق جەرگىلىكتى دەرەكتەر حالقىمىزدىڭ تاريحىن، قازاق حاندىعى تاريحىن زەرتتەۋدى ناقتى عىلىمي جولعا تۇسىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەدى گۇلبانۋ سالاماددين قىزى.

اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي