بابالار ءسوزى: كىرسىز- اي، ءمىنسىز - قۇداي - الدەبەك ءبي
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى» ، «قازاق حاندارى» ، «ەجەلگى قالالار تاريحى» ، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانىپ وتىرادى.
***
سىزدىق تورەنى حان سايلايتىن بولعاندا، كىشى جۇزدەن الدەبەك ءبي كەلمەي، سونى توسقان ەكەن. الدەبەك كەلسە، ءبىر اياعى اقساق، ءبىر كوزى سوقىر، سيىقسىز ادام ەكەن. سوندا سىزدىق تورە باسىن كوتەرمەي ەكى قولى تاس توبەسىندە جاتقان بەتىمەن: «الدەبەگىڭ وسى ما؟ سوقىر، اقساق» ، - دەپتى. سوندا تۇرەگەپ تۇرعان بەتىمەن ويلانباستان شارۋادان شىققان الدەبەك ءبيدىڭ سىزدىق تورەگە ايتقانى:
- كوزدىڭ سوقىر بولماعى باس قىرسىعى،
اياق اقساق بولماعى ءوز قىرسىعى،
تورەنىڭ تاكاپپار بولماعى ەل قىرسىعى.
ءسوز سويلەسىن باتپانداي،
سۇيەكتەن سۇڭگىپ وتكەندەي.
توسەكتە جاتىپ سويلەسىن،
كوت سۇيەگىڭ وسكەندەي.
كىرسىز- اي،
ءمىنسىز- قۇداي،
سەنىڭ ءتۇبىڭ سارت ەدى،
شەشەڭ قالماق ەدى،
سونان تۋعان سەن ءبىر سۇمىراي.
اسىما، تورە، اسىما،
اسىنعانىڭ وسى ما؟
اسىنعانىڭ جەتەر باسىڭا،
مەنىڭ ءسوزىم ءسوز بولار
ەندىگى قالعان جاسىڭا، - دەپ تاياقتى جەرگە ءۇش ۇرىپ ءجۇرىپ كەتىپتى. ءسويتىپ، شارۋالار الدەبەكتى قولداپ، سىزدىق حان بولا الماي قالىپتى.