بابالار ءسوزى: قارىس اقىلدان سۇيەم قايرات ارتىق - ناۋشا باتىر
جوبانىڭ نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانىپ وتىرادى.
***
ناۋشا كىشكەنتايىنان بىرگە ويناپ، تاي- قۇلىنداي تەبىسكەن قۇرداسى، ءارى اتالاسى شەركەش ءبي ەكەۋى بوكەيلىكتى تاستاپ، جايىقتىڭ شىعىس بەتىندەگى اتا قونىستارىنا كوشەدى. بۇل شامامەن ⅩⅨ عاسىردىڭ جيىرما جەتى، وتىزىنشى جىلدارى بولسا كەرەك. وعان سەبەپ شەركەش ءبي جاڭگىرمەن پاتشاعا بارىپ، قايتىپ كەلە جاتقاندا ۋفادا قالعان اتاسى نۇرالىنىڭ باسىنا زيارات ەتەدى. سول كەزدە حان كۇرسىنىپ: «ە، بابام- اي، سەنىڭ ەلدەن جىراق، ەستەكتەر ەلىندە جاپادان جالعىز جاتقانىڭ قارعاداي شۋلاعان قارا قازاق، ونىڭ سودىر- سويقانى سىرىمنان عوي. شىركىن، سونىڭ كەگى قايتكەندە قايتار؟ !» - دەگەن ەكەن.
مۇنى ەستىپ تۇرعان شەركەش ءبي تىنىش وتىرا الماي: - حان يەم، ەلدە الا الماعان كەگىڭىز ايدالادا قاڭعىرىپ اشتان ولگەن اتاڭىزدىڭ باسىنا كەلگەندە ەسىڭىزگە ءتۇسىپ وتىر ما، بۇل نە دەگەنىڭىز؟ - دەپ قالادى. حان دا قاراپ قالماي جاۋاپ قايتارادى. اقىرى ارادا كەراعار ءسوز، كيكىلجىڭ كوڭىل پايدا بولادى. اتالعان اڭگىمە ەلگە جەتەدى، ناۋشا ەستيدى. سول كەزدە ول: - جوق، بۇل حان ايتاتىن ءسوز ەمەس. ءاسىلى ەسىمىز باردا ەل تاۋىپ، ىرگەمىزدى اۋلاق سالايىق، - دەيدى دە، ءجۇز شامالى وتباسىن كوشكە قوندىرادى. ەسكى قالا تۇسىنان ءوتىپ بارا جاتقاندا، ارتتارىنان بەرىشتىڭ سادىبەك پەن بەكماعامبەت باستاعان حان اسكەرى قۋىپ جەتەدى. ماقسات- كوشتى كەيىن قايتارىپ، جىلى ورىندى سۋىتپاۋ. بۇل جاڭگىر بەرگەن تاپسىرما ەكەن. حان اسكەرىنىڭ قاراسى كورىنگەندە ناۋشا باتىر الدىنان جالعىز شىعىپ: - ءاي، سادىبەك، ەل بولساڭ، ەلدىگىڭدى ايت، جاۋمىن دەسەڭ، ءوزىڭ ءبىل، جاۋلاسام. ءبىراق شيتتەي قاتىن- بالالاردى قورقىتىپ، اقىماقتان با، اقىلعا سال، توقتا!- دەيدى. سوندا سادىبەك: - قايتساڭ- ەلمىن، قارايلاماساڭ- جاۋمىن، - دەيدى دە، كوشكە قاراي ات قويىپ، شابا جونەلەدى. ناۋشا باتىر ءوزىن باتىر عانا ەمەس، ادام قۇرلى كورمەگەن قارسىلاسىنا قاتتى اشۋلانعان كۇيى: - سادىبەك، مىنا شولاق نايزانىڭ ۇشى ءالى كۇنگە مۇسىلمان اتاۋلىعا قادالىپ كورگەن جوق ەدى. ءاسىلى اقىلعا كەپ، كەيىن قايتقانىڭ ءجون بولار، - دەپ ەكى- ءۇش رەت ەسكەرتەدى. ءبىراق قۇلاق اسقان سادىبەك جوق، قايتا بۇرىنعىدان بەتەر ەكىلەنىپ، شابىسىن ۇدەتە تۇسەدى. قارسى اتىلعان ناۋشا باتىر سادىبەكتى ايدەمگە اپارماي، قارا قۇستاي قالباڭداتىپ، ساپتان شىعارادى.
كەلەسى جەكپە- جەكتە بەكماعامبەت جەر قۇشادى. ءسويتىپ، ءسۇت پىسىرىمدە حان اسكەرىن باستاپ كەلگەن قاھارلى قوس نايزاگەردىڭ سۇيەگى سول قازتوبە دەپ اتالاتىن جەردە قالادى. باستاۋشىلارىنان ايىرىلعان باسقالاردا نە امال، از- ءماز شايقاستان سوڭ، ەكى جاق جارىلىپ، جوندەرىنە كەتەدى. ناۋشا ادامدارىن تۇگەندەسە، ءۇش كىسى جوق، سويتسە، حان اسكەرى ۇستاپ الىپ كەتىپتى.
- قارىس اقىلدان سۇيەم قايرات ارتىق، تەز ارادا حان اسكەرىن قايتا شاۋىپ، ادامدارىمىزدى قايتارايىق، - دەسە، شەركەش: - ءبىزدىڭ ءىسىمىز ءادىل، سوڭىنان ءبارىن زاڭ جولىمەن داۋلاپ، قۋىپ الامىز. كەرەك بولسا، ولاردىڭ جازاسىن قوسا الادى، - دەپ ەرىك بەرمەيدى.
ەرتەسىنە ناۋشا ارتىنان پاتشا اسكەرى قايتا قۋىپ جەتىپ، شايقاس باستالادى. بۇل جولى دا ول جاۋ جاعىنىڭ ون ادامىن شەيىت قىلادى. ءبارى ءبىر باتىر بەتىن قايتارا المايتىنىن انىق سەزگەن قارسىلاستار قىلىشتارىن قىنابىنا ساپ، كەيىن قايتادى.
ارادا ءبىراز كۇن وتكەندە، ناۋشا باستاعان ۇلى كوشتى جايىق اۋزىندا تاعى ءبىر توپ قارسى الادى. بۇل جاڭگىر حاننىڭ وتىنىشىمەن ورىنبور شەكارا اسكەرى باسشىلىعى جىبەرگەن جايىق بويىنداعى قازاقتار ەكەن. الىستان كوز سالىپ قاراعان باتىر جاڭا توپتىڭ بۇرىنعىلارعا قاراعاندا قيمىلى مەن قارۋىنىڭ بولەكتىگىن كورىپ، ءوزىم دەگەن از عانا جىگىتتەرىمەن ۇرىستى باستاپ كەتەدى. بوراپ تۇرعان وق استىندا ارلى- بەرلى ويقاستاپ جۇرگەن باتىرعا ەش قيانات كەلمەيدى. ەسەسىنە مۇنىڭ شولاق نايزاسىنان جەر قاۋىپ جاتقان جاۋ كوپ. اقىرى يمپەريالىق ورىس پاتشاسىنىڭ اسكەرلەرى باستارىن الا قاشادى. كەيىننەن ولاردان بىرەۋلەر: «ءبارىڭ ءجۇرىپ ءبىر ناۋشاعا الدەرىڭ كەلمەگەنى نەلەرىڭ؟ » - دەگەندە الگى اۋمەسەرلەر: «بىزگە ءبىر ناۋشا ءجۇز ناۋشا بوپ جانىمىزدى قويماي جۋساتتى ەمەس پە؟ ءتىپتى قايسىسىن ولتىرەرىمىزدى بىلمەي قينالدىق» دەگەن ەكەن.
ءسويتىپ، ءۇش بىردەي قالىڭ قولدان امان وتكەن ناۋشا كوشى جايىقتى دا ەسەن- ساۋ كەشىپ شىعىپ، تۋعان جەرلەرىنە تابان تىرەپتى، ەسكى جۇرتپەن قاۋىشىپتى.