اتىراۋدا ەرتەدەگى سارمات كوسەمىنە ەسكەرتكىش ورناتىلدى
1999 - جىلى بەلگىلى تاريحشى- ارحەولوگ زەينوللا ساماشيەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن اتىراۋ وبلىسىندا جۇزەگە اسىرىلعان ەكسپەديتسيا قازاق تاريحى ءۇشىن باعا جەتپەس بايلىققا كەنەلدى. قويناۋى تاريحقا تولى ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ جالعاسى سانالاتىن ارالتوبە قورعانىنان التىن ادامنىڭ مۇردەسى تابىلدى.
قارۋ-جاراعى مەن ۇستانعان بۇيىمدارى تۇگەلدەي التىنمەن اپتالىپ، جەرلەنگەن مۇردە ءجاي اسكەر ەمەس، رۋ باسى نەمەسە، تايپا جەتكىشىسى دەۋگە تولىق نەگىز بار. بۇل - وسى وڭىردەن بۇعان دەيىن تابىلعان Ⅺ عاسىرعا جاتاتىن وعىزدار قالاسىنان دا ەرتە سارمات، ءداۋىرىنىڭ زاڭدى جادىگەرى، - دەيدى ماماندار.
- مۇنىڭ ءبىزدىڭ ۇرپاق ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزى بار عوي، دەيدى ولكەتانۋشى- تاريحشى امانعالي ءامىرجانوۆ.
- بىرىنشىدەن. بولاشاققا دەگەن ۇرپاقتىڭ سەنىم ارتتىرادى. سەبەبى ءبىزدىڭ وتكەنىمىز وسىنداي دەگەن ۇلكەن ۇعىم ءبىزدى العا جەتەلەيدى. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ عالىمدارىمىز، ارحەولوگ-عالىمدارمىز وسى ماسەلەگە جەتە كوڭىل ءبولىپ، جان-جاقتى جۇمىس جۇرگىزسە، ءبىز تالاي تاريحقا كۋا بولامىز.
وسىنداي باعا جەتپەس جادىگەردى كوپشىلىككە تانىمال ەتۋ ماقساتىندا اۋدان ورتالىعىنداعى الاڭنان «التىن ادامعا» ارنالعان ەسكەرتكىش بوي كوتەردى. بيىكتىگى 5 مەتردەن اساتىن الىپ ەسكەرتكىشتىڭ اۆتورى - قازاقستانعا بەلگىلى ءمۇسىنشى سەرىك ماتەنيازوۆ.
- 3 ايدىڭ ۇستىندە ۋاقىت كەتتى، وسىنىڭ جاسالۋىنا. ماتەريالى تەمىر- بەتون. وبلىستاعى مۇراجايلاردىڭ جادىگەرلەرى... سولاردى بارىپ قاراپ، اشەكەيلەردى، سول كەزدىڭ كيىم ۇلگىلەرىن، بارلىعىن ساقتاۋعا تىرىستىم، - دەيدى ءمۇسىنشى، «التىن ادام» ەسكەرتكىشىنىڭ اۆتورى سەرىك ماتەنيازوۆ.
«التىن ادام» تابىلعان اۋدان تۇرعىندارى بۇگىن ولكەنىڭ ەجەلگى تاريحىنىڭ جاڭا پاراعىن اشقانداي اسەر الدى. اسىرەسە مەكتەپ وقۋشىلارى مەن جاستاردىڭ قۋانىشىندا شەك جوق جوق.
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن مۇنايلى ءوڭىر تاريحي وقيعا رەتىندە اتالىپ وتۋگە قىزۋ دايىندىق ۇستىندە. ونىڭ سەبەبى دە جوق ەمەس. ۇلى جىبەك جولىنىڭ كىندىك قالاسى، قازاق حاندىعىنىڭ تال بەسىگى سانالاتىن سارايشىق قالاسى اتىراۋ وبلىسىندا ورنالاسقان.
ودان وزگە تۋعان حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قوقان حاندىعى مەن ورىس وتارشىلارىنا قارسى بوي كوتەرگەن تالاي قاندى قىرعىننىڭ كۋاسى بولعان تاريحي ورىندار اتالعان ايماقتا جەتىپ ارتىلادى. وسىنى ەسكەرگەن جەرگىلىكتى بيلىك بابالار ەرلىگىنە تاعىزىم رەتىندە ءتۇرلى شارالاردى جوسپارلاپ وتىر.
- «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنا سايكەس اتقارىلىپ جاتقان شارالار. اتقارۋشى بيلىكتىڭ جەرگىلىكتى جەردە وسى تاريحي قۇندىلىقتاردى تانىتىپ، حالىققا جەتكىزۋ ودان تاعىلىمدىق- تانىمدىلىق اسەر الۋ ءوسىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاق ءۇشىن وتە ماڭىزدى ماسەلە دەپ ەسەپتەيمىن، - دەيدى جىلىوي اۋدانىنىڭ اكىمى ماقسىم ءىزباسوۆ.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قولداۋىمەن قولعا الىنعان «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا اتىراۋدا كوپتەگەن يگى ىستەر قولعا الىندى. تاريحي دەرەكتەر جيناقتالدى. دەرەكتەر نەگىزىندە وبلىستىڭ، كەيىن جىلىوي اۋدانىنىڭ جىلناماسى جاساقتالدى. ەندى كەلەر جىلى ارنايى ەكسپەديتسيا قۇرىلىپ، Ⅺ عاسىردا بوي كوتەرگەن وعىزدار قالاسىنىڭ تاريحىنا نازار اۋداراتىن بولادى.