بالالار باتىرلار جىرىن نەگە بىلمەيدى؟
ول حالىق ءومىرىنىڭ تۇتاس ءبىر ءداۋىرىن جان-جاقتى قامتي وتىرىپ، سول تاريحي كەزەڭدەگى باتىرلاردىڭ سىرتقى جاۋلارعا قارسى ەرلىك كۇرەسىن، ەل ىشىندەگى الەۋمەتتىك قايشىلىقتار مەن تارتىستاردى بەينەلەيدى.
ءبىر قاراعاندا، «مۇنىڭ بارلىعى بۇگىنگى ۇرپاققا نە ءۇشىن كەرەك؟» دەگەن ساۋال تۋىندايدى. ويتكەنى اقپاراتى مول زاماندا باتىرلار جىرى مەن ەپوستاردى وقىپ وتىرۋ ۋاقىت الاتىن سەكىلدى. شىن مانىندە بۇلاي ەمەس.
باتىرلار جىرى - تاريحتىڭ ءبىر بولىگى، جاستاردى وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىن تاماشا ءىلىم. ورىس زەرتتەۋشىلەر (ب. ا. رىباكوۆ، ر. س. ليپەتس، ت. ب.) جانە كەيبىر قازاق عالىمدارى (الكەي مارعۇلان، اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆ، ت. ب.) ەپوستىق جىرلارداعى تاريحي وقيعالار مەن تاريحي تۇلعالارعا سۇيەنە وتىرىپ، جىر مەن تاريحتىڭ جاقىندىعىن تىلگە تيەك ەتكەن.
باتىرلار جىرى - ەڭ الدىمەن كوركەم شىعارما.
«ول ءوزىنىڭ جانرلىق نىساناسىنا قاراي شىندىقتى وزىنشە قورىتىپ، ونى ءوزىنىڭ كوركەمدىك وزگەشەلىگىنە قاراي ءورىپ وتىراتىنى داۋسىز. «ەپوستىق جىرلار ادامزات قوعامىنىڭ تاريحي دامۋ ۇردىستەرىمەن بىرگە جاساپ كەلەدى. ەپوستىق جىرلاردى ىشتەي سارالاپ، جانرلىق بەلگىسىنە، شىعۋ داۋىرىنە قاراي توپتاستىرىپ وتىرۋ عىلىمنىڭ جەتكەن دەڭگەيىن تانىتادى. قازاق ەپوسىن پايدا بولعان داۋىرىنە قاراي توپتاستىرۋ ۇلگىسىن شوقان ءۋاليحانوۆ، گ. ن. پوتانين، ۆ. رادلوۆ، ءا. ديۆايەۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ زەرتتەۋلەرىنىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنىپ مارعۇلان ۇسىنعان بولاتىن. ول ەپوستى بەس سالاعا بولسە، كەيىننەن قوڭىراتبايەۆ ەپوستى ون سالاعا بولەدى» دەيدى عالىمدار.
بىزگە بۇل جەردە كەرەگى - ەپوستاردى جاستار تاربيەسىنە بايلانىستى قولدانۋ. ماسەلەن، كورشى قىرعىز ەلىندە ەكى بالانىڭ ءبىرى ماناس جىرىن جاتقا ايتادى. ەلىمىزدە وسىنداي ەلگەزەك بالالار بار ما؟ جۇرتتى ويعا قالدىراتىن سۇراق.
ايتالىق، «قوبىلاندى»، «الپامىس» جىرلارىن جاتقا ايتىپ، ەلدى قايران قالدىرعان بالانى وسى كۇنگە دەيىن كورمەپپىز. قىزىق وقيعاعا قىزىقپايتىن بالا جوق. سوندىقتان مەكتەپتە ادەبيەت ساباقتارىندا باتىرلار جىرى مەن ەپوستاردى وقىتۋدىڭ تىڭ ءتاسىلىن تابۋ كەرەك شىعار.
مىسالى، «قوبىلاندى» جىرىنداعى قۇرتقا - باتىرعا ات تاڭداپ، بولاشاقتا قانداي قيىندىق بولارىن الدىن الا بولجاپ وتىراتىن كورەگەن ادام. مۇمكىن وسىنداي كورەگەندىگىمەن، باتىرلىعىمەن باسقالارعا ۇلگى بولعان كەيىپكەرلەردى مۋلتفيلمگە اينالدىرىپ، بالالاردى جىر جاتتاۋعا قىزىقتىرىپ تا كورۋ كەرەك شىعار.
«باتىر - بۇزىلعان جاعدايدى قالپىنا كەلتىرۋشى تۇلعا. ول جاۋدى جەڭىپ، ادىلەتتىلىكتى اسقاقتاتىپ، العاشقى مامىراجاي ءداۋىردى قايتا ورناتادى. وقيعا ءوزىنىڭ باستالعان جەرىندە اياقتالادى. جاي عانا ەمەس، تويمەن اياقتالادى. سەبەبى حالىق ۇعىمىندا جاماندىقتى جاقسىلىق، جاۋىزدىقتى قايىرىمدىلىق، زورلىقتى ادىلدىك جەڭۋ - باتىردىڭ ەرلىگىمەن بولاتىن ءىس. ول كەزەڭ - ايرىقشا قاھارماندىق ءداۋىر، باتىرلار زامانى. توي - سول جاقسىلىق اتاۋلىنىڭ جەڭىس مەيرامى» دەيدى زەرتتەۋشىلەر.
شۇكىر، بىزدە ەپوستار دا، باتىرلار جىرى دا جەتكىلىكتى. ولاردىڭ بارلىعىن كىتاپحانالاردا شاڭ باسىپ تۇرعانىن دا جاسىرۋعا بولماس. سوندىقتان ءاربىر شىعارمانى ەل يگىلىگىنە اينالدىرۋدىڭ امال- ارەكەتى كەرەك- اق.
ەپوس ءومىردىڭ ۇساق-تۇيەگىن تاپتىشتەمەيتىن، قانداي قۇبىلىستىڭ دا قاسيەتىن تازا، تابيعي ولشەممەن تارازىعا سالاتىن تالعامپاز دا اسقاق ونەر. سونىڭ ىشىندە ءوزىم زەرتتەپ جۇرگەن «شورا باتىر» تاريحي دەرەكتىلىگىمەن، مازمۇنىنىڭ تەرەڭدىگىمەن، كوركەمدىگىمەن، سيۋجەتتىك جەلىسىنىڭ تارتىمدىلىعىمەن، قۇرىلىمىنىڭ شىمىرلىعىمەن، وبرازدارىنىڭ جارقىندىعىمەن ءتىلدىڭ شۇرايلىعىمەن وقشاۋ تۇراتىن، شوقتىعى بيىك تۋىندى.
«شورا باتىردىڭ» ءوزى تەكتەس كوپ شىعارمالاردان زەرتتەۋ نىسانى رەتىندەگى ارتىقشىلىعى قاي تۇستا دەگەندە، ەڭ الدىمەن ونىڭ تۋۋىنا سەبەپ بولعان تاريحي وقيعالاردىڭ، تاريحي ءداۋىردىڭ انىقتىعىن ايتپاعى بەلگىلى. وسىنداي قۇندى مۇرالاردى بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ دا ءبىلىپ، جاتقا ايتا ءبىلۋى - بولاشاق ءۇشىن كەرەك.
ساندۋعاش كادىرحانوۆا، ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە م. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ماگيسترانتى