بۇكىل ەۋروپاعا تاۋەلسىزدىگىمىزدى راديو ارقىلى جاريالاعان كىم ەدى؟

استانا. قازاقپارات - ازاتتىقتىڭ اق تاڭى اتقاندا الاقايلاپ قۋانعان قازاقتىڭ كوڭىلى بوساعاندا، شەتتەگى اعايىندا شەت قالماعانى بەلگىلى. تالاي تاۋقىمەتتى جىلداردى باستان كەشكەن قانداستارىمىزدىڭ جيىرما بەس جىل بۇرىنعى شاتتىعىن حاسان ورالتاي بۇكىل ەۋروپاعا ازاتتىق راديوسىنىڭ ەفيرىنەن جەتكىزدى.

سول كۇندەردىڭ جاڭعىرىعى ءالى دە ەلدىڭ جادىندا.

قادىرلى حاسان؛

«ازات ەۋروپا» مەن «ازاتتىق» راديوسىنىڭ قىزمەتكەرى رەتىندە اتقارعان قىزمەتىڭىز ءۇشىن قايىرىمدى ءبىر ەل اتىنان راحمەت ايتامىن. «ازات ەۋروپا» مەن «ازاتتىق» راديولارى شىعىس ەۋروپا مەن بۇرىنعى سوۆەت وداعىندا دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ دامۋىندا شەشۋشى ءرول اتقاردى جانە ءسىز ونىڭ ماقساتىنا جەتۋ ىسىنە ءتۇرلى جاقتان قۇندى ۇلەس قوستىڭىز. ءسىزدىڭ ادال قىزمەتىڭىز بەن جاعدايدى الەم الداعى جىلدار بويى دا ەستە ساقتايدى.

تاماشا ارەكەت-ىستەرىڭىز ءۇشىن راحمەت.

شىنايى ادالدىقپەن،

بيلل كلينتون

العاشىندا «ازاتتىق» راديوسى ميۋنحەن قالاسىنىڭ قازىرگى 1972-جىلعى حالىقارالىق وليمپيا قۇرىلىسى سالىنعان، بۇرىنعى اۋەجايى عيماراتىندا، كەيىن Arabelleastr دەگى ارابەللا قوناق ءۇيىنىڭ جانىنداعى عيماراتتا، «ازات ەۋروپا» راديوسىنان بولە جەردە تۇردى 1975-جىلعا دەيىن. وندا تەك «ازاتتىق» راديوسىنىڭ وزىندە ىستەيتىندەردىڭ جالپى سانى، شەت ەلدەردەگى تىلشىلەرىن قوسقاندا مىڭعا جۋىق كىسى دەلىنەتىن. ول كەزدە «ازاتتىق» راديوسىنىڭ قۇرامىندا، جيىرماعا تارتا رەداكسيا-ءبولىم بار-دى. اتاپ ايتقاندا، سول كەزدەگى ك س ر و-نىڭ 16 رەسپۋبليكاسىنىڭ جانە كازكازياداعى قاراشاي، بالقار، ادىگە، ىڭعۇش سياقتى شاعىن حالىقتا تىلىندە پروگراما بەرەتىن بولىمدەر جانە ۇيعىرشا ءبولىم بار بولاتىن. كەيىن وعان « ازات اۋعانستان» ءبولىمى كەلىپ قوسىلدى. ونىڭ ءبارى ميۋنحەن قالاسىنىڭ «Englische Garten» دەگى ۇلكەن عيماراتىنا شوعىرلاندى.

 قازاقستاننىڭ ءوز تاۋەلسىزدىگىن

جاريالاعاندىعىن حابارلاۋ

باقىتىنا يە بولدىم

«ازات ەۋروپا» مەن «ازاتتىق» راديولارىنىڭ ميۋنحەن قالاسىنىڭ «Englische Garten» دەگى ۇلكەن عيماراتى بەينە ءبىر كىشىگىرىم بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى ىسپەتتى ەدى. ول كەزدەردە كوممۋنيستىك زۇلىم-زومبىلىق پەن وتارشىلىق-قاناۋ استىنداعى ۇلكەندى-كىشىلى بارلىق حالىقتاردىڭ وكىلى، سونداي-اق امەريكالىق باسشىلار مەن باتىس ەۋروپالىق ەلدەردەن الىنعان مامان- زەرتتەۋشىلەردەن تۇراتىن 40 تان استام ۇلتتىڭ وكىلى سوندا جينالعان، سوندا ىستەيتىن.

ءيا! سول «كىشى-گىرىم ب ۇ ۇ» دا 28 جىلعا جۋىق «ەلىماي-لاپ» ءومىر وتكىزدىم. جوعارىدا دا ايتىلعانىنداي، «ازاتتىق» راديوسى قازاق ءبولىمنىڭ كۇندەلىك پروگرام-باعدارلاماسى «ەلىماي» لاعان مۋزىكامەن اشىلاتىن. سول 28 جىلعا جۋىق مەرزىمدە تالاي كىسىلەرمەن تانىستىم. كەيبىرەۋلەرىنەن «قۇدايدىڭ جاراتقان ەكى اياقتىسى...» دەپ جيىركەندىم. قاي ەلدەن بولماسىن ۇلتتىق ساناسى بارلار، شاماسى كەلگەنىنشە، كوممۋنيستىك زومبىلىق استىنداعى ءوز حالقىنىڭ جوعىن جوقتاپ، مۇڭىن-مۇڭداۋمەن شۇعىلداندى. ال قۇلقىننىڭ قۇلى، تەك ءوز باسىنىڭ عانا قامىن ويلايتىن، ۇلتتىق سان-سەزىمنەن ءناسىبىن الماعاندار بولسا، ءتۇرلى سىلتاۋلار تاۋىپ، قايداعىنى تاقىستىققا سالىپ، «ايتەۋىر جالاقىنى الىپ جۇرە بەرۋمەن ءومىر وتكىزدى. وندايلار، ءتىپتى ەلدىڭ وزەگى سول دەگەندى دە ونشا ۇقپايتىن.

مەن ءوزىم قۇرانداعى «لا تاحناتۇ مير-ءراحماتۇللاھ» (اللانىڭ راحمەتىمەن ءۇمىت ۇزىلمەيدى) دەگەن اياتقا رياسىز سەندىم، «ءبىر كۇن كەلەدى، سول كۇنى، حالقىمىز ورىس پەن قىتايدىڭ وتارشىلدىق وزبىرلىعىنان دا، كوممۋنيستىك زۇلىم-زومبىلىقتان دا قۇتىلادى» - دەپ ويلادىم. شىنىن ايتايىن، ءبىراق ونى مەن ءوز ومىرىمدە كورەمىن دەپ دامەلەنبەيمىن.

ك س ر و-نىڭ ءتۇرلى جاقتارىندا قايتا قۇرۋ پروتسەسى كەڭ ەتەك جايىپ، بۇرىن ايتىلمايتىندار ايتىلىپ، «اقتاڭداقتار» اشىلىپ جاتقاندا، قازاقستاندا اشىق كوزگە تۇسكەن «جاسقانشاقتىق» الەم الەۋمەتشىلىگى نازارىنان تىس قالماۋدا ەدى. ونى «جەلتوقسان وقيعالارى كەزىندەگى زومبىلىقتىڭ زاردابى» ياعني سوندا كورگەن وزبىرلىقتان جاسىعاندىق رەتىندە دە باعالايتىنبىز.

سونىمەن بىرگە سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ قازاق باسشىلارىنىڭ كەي باتىل ايتىلعان سوزدەرى، ماسەلەن، قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ باستىعى رەتىندە نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ماسكەۋدە جاساعان كەي مالىمدەمەلەرى ەرەكشە نازار اۋدارعان-دى.

ال ەكىنشى جاعىنان، ول كىسىنىڭ كولبيننىڭ ورنىنا پارتيا باس حاتشىسى، كەيىن پرەزيدەنت بولعان سوڭ، العاشىندا قازاقستاننىڭ «ەگەمەندىگىن»، كەيىن تولىق تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋ ىسىندەگى تارتىنشاقتىعى ءبىزدى ۇرەيلەندىرىپ، «اكەم-اۋ ىرگەدەگى شاعىن ەلدەر دە تولىق تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعاندا قازاقستان نەگە جاسقانۋدا؟» - دەگىزىپ جىگەرىمىزدى قۇم قىلعان-دى. ويتكەنى ك س ر و-نىڭ بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالارىنان ۇلتتىق تاۋەلسىزدىگىن جاريالاماعان جالعىز عانا قازاقستان قالعان كەز بولدى.

سول ءۇشىن دە 16.12.1991 دۇيسەنبى كۇنى راديودا جۇمىس كۇنى بولماۋىنا قاراماستان، تاڭەرتەڭ ەرتە «ازاتتىق» راديوسىنا باردىم. سول كۇنى قازاقستاننىڭ جوعارعى كەڭەسى جينالىپ، تاۋەلسىزدىكتى بەرىپ، «ازاتتىق» راديوسى قازاق ءبولىمىنىڭ ونداعى تىلشىلەرىنەن قيال سابدىلاعا (ەكىنشى ءتىلشىمىز باتىرحان دارىمبەت بۇل كەزدە ميۋنحەندە جانىمدا بولاتىن)

- جوعارعى كەڭەستىڭ جينالىسىنا بار. ەگەر جوعارعى كەڭەس قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاسا، دەرەۋ حابارلا. كەشىگىپ قالساڭ، ۇيگە تەلەفون بەر...» دەپ تاپسىردىم.

قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندەگى كەيبىرەۋلەر، ءتىپتى، «ازاتتىق» راديوسىندا ىستەيتىن ەكى كەرى تارتپا دا، «قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاسا قان توگىس بولادى» دەگەن سياقتى تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىر- قۇرمەتى مەن ءمان-ماڭىزىن بىلمەۋدەن تۋىنداعان ساۋەگويلىك جاساپ، «قازاقستانعا 1990-جىلدىڭ قازان ايىندا جاريالانعان ەگەمەندىك جەتەدى...» دەۋدە ەدى.

الماتى ۋاقىتى بويىنشا كەشكى ساعات سەگىزدە، (ميۋنحەن ۋاقىتى بويىنشا 15.00 دە) قيال سابدالى الماتىدان تەلەفون بەرىپ

«اعا، ءسۇيىنشى! قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى جاريالاندى. 270 دەپۋتات تاۋەلسىزدىك جاريالانسىن دەگەندى قوستادى. 13 دەپۋتات قارسى داۋىس بەردى. 2 دەپۋتات قالىس قالدى. 3 كىسى داۋىسقا قاتىسپادى...» دەدى.

مودەرەتور: «ازاتتىق راديوسىنان سويلەپ تۇرمىز. ەندى، قازاقستان تاۋەلسىزگىن جاريالادى دەگەن تۇسىنىكتەمە نازار اۋداڭىزدار. ميكروفون الدىندا - حاسان ورالتاي.

قۇرمەتتى راديو تىڭداۋشىلار!

بۇدان الدىن دا حابارلاعانىنداي، وسى جەلتوقساننىڭ ون التىسى دۇيسەنبى كۇنى، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى بۇكىل قازاقستان جۇرتشىلىعىنا قۇتتى بولسىن! اسىرەسە ۇزاق عاسىرلاردان بەرى پاتشالىق رەسەيدىڭ، سونداي-اق سوۆەتتىك يمپەريانىڭ وتارشىلدىق- قاناۋشى، ءتىپتى مۇلدەم قىرعىنداپ جويىپ جىبەرۋ ساياساتىنىڭ قۇربانى بولعان، انا ءتىلى مەن ۇلتتىق تاريحى، ۇلتتىق ادەت-عۇرپى مەن ءدىنى ادەيى وگەيلەتىپ، تۇبەگەيلى تۇردە ورىستانۋ كەلىسىم شارتتاردا ەرەكشە اتاپ كورسەتىلگەن فاكتى.

ال ءبىر ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋىنا قارسى شىعۋ وعان كەدەرگىلىك جاساۋ بولسا، بارىپ تۇرعان وتارشىلدىق-قاناۋشىلىق، ادام قۇقىعى جانە وزگە حالىقارالىق كەلىسىمدەردى تاپتاۋشىلىق بولىپ سانالاتىنى دا تالاسسىز شىندىق. دەمەك، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋى، ادام قۇقىعى جانە باسقا دا تالاي حالىقارالىق كەلىسىم شارتتارعا ساي زاڭدى، ءتىپىتى، كەنجە قالىپ جاڭا عانا جۇزگە اسىرىلعان قۇبىلىس.

قازاقستان قايسىبىر افريكالىق ەلدەر ىسپەتتى تۇڭعىش رەت تاۋەلسىز ەل بولىپ وتىرعان جوق. قازاق ەلى بۇرىن دا دەربەس تاۋەلسىز ەل بولىپ ءومىر سۇرگەن. اتاپ ايتقاندا، تاۋەلسىزدىگىن جاڭا عانا جاريالاعان تاۋەلسىز قازاقستانعا سىرتقى ساياسات تۇرعىسىنان ۇلگى-ونەگە بولارلىق ايگىلى ابىلاي ديپلوماتياسى بار. ابىلاي حاننىڭ قازاق ەلىنىڭ ەكى جاقتاعى ىرگەلى كورشىلەرمەن دە بەرىك بايلانىم قۇرۋدى نىساناعا العانىنا تاريح كۋا. ابىلاي حان نەگىزىن قالاعان قازاق ەلىنىڭ بايىرعى سىرتقى ساياسات شارالار بەلگىلەۋدىڭ قاجەتتىگىن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قازىرگى پاراساتتى باسشىلارى بارشادان جاقسى تۇسىنەرى دە داۋسىز.

قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى. قايتالاپ ايتامىز، عاسىرلاردان بەرى، ەزىلگەن، قانالعان، ميلليونداپ قىرعىندالعان قازاق حالقى ءۇشىن قۇتتى بولسىن! تەك تاۋەلسىزدىك جاريالادىق دەۋمەن ءىس بىتپەيتىنى، باتىل قادامدار جاسالىپ، بارلىق ەلدەر جاريالاعان قازىرگى باسشىلارىنىڭ انىق اڭعاراتىنىنا سەنىمىز زور. ىستەرىنە ءسات تىلەيمىز.

17.12.1991 سەيسەنبى كۇنى ازاتتىق راديوسى قازاق بولىمىندە ءوز شامامىزعا قاراي ءبىر قابىلداۋ وتكىزىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن قۇتتىقتادىق. سول كۇنى الماتىداعى ءتىلشىمىز قيال سابدالى، الماتىدا رەسپۋبليكا الاڭىندا وتكىزىلگەن 1986-جىلعى جەلتوقسان وقيعالارى جونىندەگى جينالىستا سويلەگەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ، ولجاس سۇلەيمەنوۆ، مۇحتار شاحانوۆتىڭ سوزدەرىن ءوز داۋىستارىنان بەردى. ولار وندا، الاڭدا تۇرىپ «كەشە قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن ەڭ الدىمەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى رەسمي تۇردە تانىدى» دەپ حابارلادى. قانداي باقىت! قانداي ۇلكەن قۋانىش!

Baq.kz