ەۋروپالىق ساياساتكەرلەر قازاقستاننىڭ جاڭا ەكونوميكالىق ستراتەگياسىن جوعارى باعالادى

استانا. قازاقپارات - ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ بريۋسسەلدەگى جۇمىس ساپارى بارىسىندا ساياساتكەرلەرمەن جانە ساراپشىلارمەن قازاقستان مەن ەۋروپالىق وداق ىنتىماقتاستىعىنىڭ كوكەيتەستى ماسەلەلەرىن تالقىلادى.

بۇل تۋرالى ق ر س ءى م باسپا ءسوز قىزمەتىنەن حابارلادى.

ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياسي مەكەمەسى باسشىسىنىڭ كەزدەسۋلەرى بارىسىندا بەدەلدى ەۋروپالىق ساياساتكەرلەر ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جاريا ەتكەن قازاقستاننىڭ جاڭا ەكونوميكالىق «نۇرلى جول - بولاشاققا باستار جول» اتتى حالىققا جولداۋىنا جوعارى باعا بەردى.

ەۋروپانىڭ ايگىلى تۇلعالارى، ونىڭ ىشىندە بولگاريا، پولشا، سەربيا، سلوۆەنيا جانە چەحيا ەكس- پرەزيدەنتتەرى گ. پىرۆانوۆ، ا. كۆاسنيەۆسكي، ب. تاديچ، د. تۋرك پەن ۆ. كلاۋس جانە نورۆەگيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى ك. بونديەۆيكپەن كەزدەسۋلەر حالىقارالىق قاتىناستار بويىنشا ەۋرازيالىق كەڭەستىڭ (ح ق ە ك) تۇساۋكەسەرى كەزىندە ورىن الدى. اتالعان تۇلعالار حابەك كونسۋلتاتيۆتى كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى بولىپ تابىلادى.

ورتالىق ازياداعى ماسەلەردى زەرتتەۋگە ارنالعان جاڭا ءۇن قاتىسۋ الاڭىنىڭ شتاب-پاتەرى بريۋسسەلدە ورنالاسىپ، ايماق پەن ەۋرووداق اراسىنداعى بايلانىستاردى نىعايتۋ جانە بەلسەندى تۇردە ءبىلىم جانە تاجىريبە الماسۋدى كوزدەيدى.

اۆستريانىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى جانە ە و-نىڭ سىرتقى بايلانىس قىزمەتىنىڭ ەكس-جەتەكشىسى بەنيتا فەررەرو-ۆالدنەر ح ق ە ك كونسۋلتاتيۆتى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، «Wiki Bilim» قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى، «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەگى راۋان كەنجەحان ۇلى جاڭا قۇرىلىمنىڭ ديرەكتورى بولدى، ال ە. ىدىرىسوۆ، ح ق ە ك-تىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى بولىپ سايلاندى.

جاڭا قۇرىلىمنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ءسوز سويلەگەن ە. ىدىرىسوۆ، «كەڭەستى قۇرۋ - وتە ورىندى قادام، ويتكەنى ناق بۇگىن ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى مادەني جانە پسيحولوگيالىق الشاقتىقتى ەڭسەرۋ قاجەت» دەگەن سەنىمىن ءبىلدىردى.

«ەۋرووداقتىڭ تورىندە قىزمەت اتقاراتىن وسى ۇيىمنىڭ ارقاسىندا بىزدەرگە ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى گەوگرافيالىق، مادەني جانە پسيحولوگيالىق توسقاۋىلداردى ەڭسەرۋ جانە قۇرلىقتارىمىز اراسىندا بەرىك كوپىر سالۋ وڭايعا سوعادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى قازاقستاندىق س ءى م باسشىسى. ول جاقىن ارادا ق ر مەن ە و اراسىنداعى كەڭەيتىلگەن ارىپتەستىك تۋرالى كەلىسىم بويىنشا كەلىسسوزدەردىڭ ءساتتى اياقتالۋى ەۋرووداق پەن ايماق اراسىنداعى قاتىناستارداعى جاڭا كەزەڭنىڭ اشىلۋىن مەڭزەدى.

«بۇل كەزەڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى تۇراقتى دامۋعا جول اشاتىن بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋ بويىنشا جۇمىسپەن تولىقتىرىلۋى مۇمكىن».

ە. ىدىرىسوۆ ءوز سوزىندە اتاپ وتكەندەي، «نۇرلى جول» ستراتەگياسى - الەمدەگى ەكونوميكا مەن ساياساتتىڭ تۇراقسىز كەزەڭىندەگى قازاقستاننىڭ نىق جانە ءتيىمدى دامۋىنىڭ ايناسى، بۇل وسى اۋىر كەزەڭدى ەلىمىزگە بەدەلمەن وتۋگە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنىڭ ماقساتتارىنا جەتۋ جولىنداعى نىعايا تۇسۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرەدى».

يتاليانىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ف. فراتتيني اتاپ وتكەندەي، «قازاقستان مادەنيەتارالىق، وركەنيەتارالىق ءۇن قاتىسۋ ماسەلەلەرىن العا تارتۋدا، يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ ماسەلەلەرىندە ورتالىق ازيادا وتە ماڭىزدى رولگە يە، سوندىقتان دا ەۋروپالىق وداقتىڭ قازاقستانمەن بارىنشا ءتيىمدى بايلانىستار ورناتۋى وتە ماڭىزدى.

پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوز ەلىنىڭ عانا تۇراقتى ءارى قارقىندى دامۋىنا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بارلىق ءوڭىردىڭ دامۋىنا اسا ماڭىزدى ۇلەس قوسىپ كەلەدى. وسىلايشا، قازاقستاننىڭ ترانزيتتىك الەۋەتىنىڭ دامۋى ەكونوميكا جاعىنان عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ادامزاتتىڭ بايلانىستارىنىڭ دامۋى جاعىنان دا ماڭىزعا يە جانە الداعى ۋاقىتتا دا سولاي بولىپ قالا بەرمەك».

ب. فەررەرو-ۆالدنەردىڭ پىكىرىنشە، ق ر مەن ە و اراسىنداعى كەڭەيتىلگەن ارىپتەستىك پەن ىنتىماقتاستىق جونىندەگى جاڭا كەلىسىم بويىنشا كەلىسسوزدەردىڭ اياقتالۋى «قارىم-قاتىناستى جاڭا ساپالى دەڭگەيگە شىعارۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى. قازاقستان ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندە ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى، جانە قازىرگى تاڭدا جاڭا دامۋ تراەكتورياسىنا شىعىپ كەلەدى».

ال ا. كۆاسنيەۆسكيدىڭ ويى بويىنشا، «قازاقستان - الەمدەگى كوپتەگەن ادامدار ءۇشىن ەندى تەررا ينكوگنيتا (بەلگىسىز جەر) بولىپ تابىلمايتىن ەل، كەرىسىنشە، ايماقتىق جانە جاھاندىق دەڭگەيدەگى ماڭىزدى ءىرى ويىنشى بولىپ سانالادى. قازاقستاننىڭ بەلسەندى ۇستانىمى مەن اتسالىسۋى ناتيجەسىندە ءبىز قاۋىپسىزدىكتىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرىن، ونىڭ ىشىندە ۋكرايناداعى جاعدايعا بايلانىستى رەسەي مەن باتىس اراسىنداعى كۇردەلى قاتىناستاردى شەشە الامىز دەپ ءۇمىت ارتامىز».

ح ك ە ك تۇساۋكەسەرىنە ەۋروپالىق ساياسي جانە اكادەميالىق توپتاردىڭ كورنەكتى وكىلدەرى قاتىسىپ، قازاقستان مەن ورتالىق ازيادا بولىپ جاتقان ۇدەرىستەرگە ءوز ەلدەرىندەگى ءوسىپ كەلە جاتقان قىزىعۋشىلىقتاردى اتاپ ءوتتى. اتالعانداردان بولەك، ح ك ە ك كونسۋلتاتيۆتى كەڭەسىنە يتاليا مەن سەربيانىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى ا. مارتينو، ف. فراتيني مەن ۆ. ەرەميچ، ۇلىبريتانيا پارلامەنتىنىڭ مۇشەلەرى پ. ليللي مەن لورد لامونت، قازاقستاندىق تانىمال اقىن و. سۇلەيمەنوۆ جانە باسقالارى كىردى. ءىس-شاراعا ە ق ى ۇ باس حاتشىسى ل. زاننەر، لوندون، بريۋسسەل، بەرليننىڭ ساراپتامالىق ورتالىقتارىنىڭ جەتەكشىلەرى قاتىستى.

ح ك ە ك رەسمي تانىستىرىلىمى قارساڭىندا بريتاندىق بەلگىلى كومپانيا Ipsos Mori ازىرلەگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن جانە قازاقستاندىقتاردىڭ قوعامدىق كوڭىل- كۇيىنە باعىتتالعان زەرتتەۋلەرىن جاريا ەتتى.

سۇرالعان ازاماتتاردىڭ 83 پايىز سوڭعى ون جىل ىشىندە قازاقستاندا ءومىر ءسۇرۋ جاعدايى ايتارلىقتاي جاقسارعانىن اتاپ وتكەندەرى ەڭ نەگىزگى ناتيجەلەردىڭ ءبىرى بولدى. وسىلايشا، قازاقستانمەن بايلانىستىراتىن وزگەشەلىكتەر ىشىندە «قوناق جايلىلىق» (% 47)، «تۇراقتىلىق» (% 39)، «بەيبىتسۇيگىشتىك» (% 37) جانە «جەتىستىك» (% 32) بولدى.

ە. ىدىرىسوۆ ساپار اياسىندا ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى نەمىس سىرتقى ساياسي قوعامى بولىپ تابىلعان «ەۋروپالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ: ەۋروپالىق جانە ورتالىق- ازيالىق پوست-اۋعاندىق ستراتەگيا» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنسيادا ءسوز سويلەدى.

ە. ىدىرىسوۆ اۋعانستاننان ورتالىق ازيا ەلدەرىنە تاسىمالداناتىن ناركوترافيك ايماقتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ نەگىزگى قاتەرى بولىپ بولىپ وتىرعانىن ايتىپ ءوتتى. «ناركوترافيك ماسەلەسىن تۇبەگەيلى جويمايىنشا ەكونوميكانىڭ دامۋىن قايتا ورناتۋ مەن زاڭ ۇستەمدىلىگى مەن تۇراقتى دامۋدى قامتاماسىز ەتۋ قيىنعا سوعادى»، - دەدى ول.

سونداي-اق ە. ىدىرىسوۆ ەۋروپالىق ارىپتەستەرىن قازاقستان اۋعانستانداعى بەيبىت ءومىردى الەۋمەتتىك جانە ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى، قايتارىمسىز گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ ارقىلى قايتا ورناتۋ بويىنشا ءوز ىقپالىن جالعاستىرا بەرەتىنىنە سەندىردى.

سونىمەن قاتار، ساپار بارىسىندا ە. ىدىرىسوۆ «رەيتەر» اگەنتتىگىنە سۇحبات بەرىپ، «نۇرلى جول» ستراتەگياسى اياسىندا قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى، ەلىمىزدىڭ ە و مەن رەسەيمەن ءوزارا ىنتىماقتاستىعى، سونىمەن قوسا ۋكرايناداعى جاعدايعا كوزقاراسى تاقىرىپتارىن تالقىعا سالدى.

ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ بريۋسسەلگە ساپارى ەۋروپالىق ارىپتەستەرمەن «نۇرلى جول» ستراتەگياسى اياسىندا ماڭىزى ارتا تۇسكەن قازاقستان مەن ەو اراسىنداعى قارىم-قاتىناس ماسەلەلەرى بويىنشا ۇستانىمداردى تاعى ءبىر رەت ايقىنداپ الۋعا، سونداي-اق ايماقتىق قاۋىپسىزدىك پەن ورتالىق ازيانىڭ تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرىن، ناركوترافيكپەن كۇرەسۋ، حالىقارالىق كواليتسيا اسكەرىن اۋعانستاننان شىعارعاننان كەيىنگى تۇراقتىلىق ماسەلەلەرىن تالقىعا سالۋعا مۇمكىندىك بەردى.

اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى