قازاقتىڭ سالەم بەرۋ ءداستۇرى
انانىڭ اق سۇتىمەن، اكەنىڭ قانىمەن بويىمىزعا سىڭگەن سالت-ءداستۇرىمىزدىڭ عاسىردان-عاسىرعا ۇرپاقتار كوشىمەن بىرگە ىلەسىپ، ءوز قۇندىلىعىن جوعالتپاي كەلە جاتقانى دا تەگىن ەمەس.
قازاقتىڭ سالەم بەرۋ ءداستۇرىن تولىققاندى زەرتتەگەن شىنجاڭداعى قانداسىمىز «شىنجاڭ قوعامدىق عىلىمى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى ياسىن قۇمار ۇلىنىڭ ماتەريالىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
حالقىمىزدىڭ تاريحى، سالت-ءداستۇرى، مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنە مەملەكەت تاراپىنان ۇنەمى قولداۋ كورسەتىلىپ وتىرادى.
اتاپ ايتار بولساق، «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى حالىقتىڭ ۇلكەن مادەني مۇراسىن، ونىڭ ىشىندە زاماناۋي ۇلتتىق مادەنيەت، فولكلور جانە سالت-داستۇرلەرىن، ۇلتتىق تاريح ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزى بار تاريحي-مادەني جانە ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن قالپىنا كەلتىرۋ، ۇلتتىق ادەبيەت پەن جازبانىڭ عاسىرلار بويىنداعى تاجىريبەسىن جالپىلاۋعا، سالت-ءداستۇرىمىزدىڭ بۇگىنگى زامانعا لايىق ءوز ورنىن تابۋىنا ۇلەس قوستى.
ەلباسىمىزدىڭ بيىلعى جىلعى جولداۋىندا دا بۇل ماسەلە نازاردان تىس قالعان جوق. مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ەتنوستاردىڭ مادەنيەتى مەن سالت- داستۇرلەرىنىڭ ەركىن دامۋى ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاسالدى. مۇنىڭ ءوزى ەلىمىزدە تۇراتىن بارشا ۇلت وكىلدەرىن تاتۋلىق پەن ىنتىماقتاستىق اياسىندا ءومىر سۇرۋگە شاقىرسا كەرەك.
حالقىمىز اماندىق سۇراۋعا، سالەم بەرۋگە ەرەكشە ءمان بەرگەن. سول سەبەپتەن اتا-انا بالانى جاسىنان ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋگە باۋلىعان. امانداسۋدىڭ، سالەم ايتۋدىڭ استارىندا ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن ىستىق ىقىلاسى، قۇرمەتى، سىيلاستىعى جاتىر. ءار ءسوزدى سالەمدەسۋدەن باستايتىن حالقىمىزدىڭ وسى ءبىر جاقسى قاسيەتى كوپشىلىكتى تاتۋلىققا، سىپايىلىققا، مادەنيەتتىلىك پەن پاراساتتىلىققا ۇندەيدى.
قۇران كارىمدە: "ەگەر سىزدەرگە بىرەۋ امانداسسا، سالەمىن ودان دا اسىرا نە ءدال سولاي قابىل الىڭىزدار" دەلىنگەن ەكەن. بۇل دا امانداسۋدىڭ ادامگەرشىلىك ساتىسىنىڭ ءبىر بيىگى ەكەنىن كورسەتسە كەرەك. امانداسۋ سالت-داستۇرىمىزدە ەرەكشە ورىن الادى.
جاسى كىشىنىڭ ۇلكەنگە، اتتى ادامنىڭ جاياۋعا، كەلە جاتقان ادامنىڭ وتىرعان كىسىگە امانداساتىنى ەجەلدەن كەلە جاتقان سالتىمىز. بۇل ماقالانى جازۋداعى ماقساتىم - سالەمدەسۋ، الىستاعى اعايىنعا سالەم ايتۋ، ايەل ادامنىڭ امانداسۋ ادەپتىلىكتەرى، قازاقتىڭ ۇلكەنگە جول بەرۋ سالتى جايلى وي قوزعاي وتىرىپ، قازاقتىڭ وسىنداي تاماشا سالت-داستۇرلەرى بارىن، ادام بالاسىنىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن سىي-قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى ەكەنىن كوپشىلىك وقىرمانعا جەتكىزە ءبىلۋ.
ادامدار بىرىمەن-ءبىرى كەزىككەندە جىلى شىراي ءبىلدىرىپ، امان-سالەم جاساپ، سىي-قۇرمەت تانىتادى، مۇنىڭ ءوزى ادامزاتقا ورتاق قاسيەت. امانداسۋدىڭ جالپى ەكى ءتۇرلى ءتاسىلى بار: ونىڭ ءبىرى، اۋىزشا اماندىق سۇراسۋ، ەندى ءبىرى، قول الىسۋ، قۇشاقتاسۋ، بەتىنە بەتىن تيگىزۋ، ءسۇيۋ ارقىلى بەينەلەۋ. ادامزات ەڭ ارعى زامانداردا بىرىمەن-ءبىرى جولىققاندا قولىندا قارۋى جوق، قاستىقسىز، ادال ەكەنىن ايگىلەۋ ءۇشىن الاقانىن جايىپ، قولىن كورسەتىپ، قارسى جاعىمەن جاۋاپتاساتىن بولعان.
مۇنداي ادەتتەر ءىشىنارا قازىرگە دەيىن بايىرعى قالپىن ساقتاعان ۇلتتاردا بار. ماماندار وسى ادەتتى قازىرگى ادامدار امانداسۋىنىڭ ارعى توركىنى دەسەدى. امانداسۋ ادەتى بارلىق حالىقتا بار بولعانىمەن، ءار ۇلتتىڭ امانداسۋ سالتى وزگەشە بولادى. ءبىزدىڭ ارعى اتا-بابالارىمىزدىڭ ەرتەدەگى امان-سالەم جاساۋ سالتى جاراتىلىسقا، توتەمگە، يەگە، كيەگە، تاڭىرگە تابىنۋمەن دە بايلانىسىپ جاتاتىنى بەلگىلى.
8-عاسىردان باستاپ يسلام ءدىنىن قابىلداعاننان كەيىنگى جەردە امان-سالەم جاساۋ ءتاسىلى وزگەردى. قازاقتىڭ جالپى امان-سالەمىندە «اسسالاۋماعالايكۇم!»، «ۋاعالەيكۋماسسالام!»، «شۇكىرلىك» دەگەن امانداسۋ تەرميندەرى قابىلداندى.
دەسە دە، امانداسۋ جولدارى نەگىزىنەن ءوزىنىڭ بۇرىنعى قالپىن ساقتاپ قالدى. «اسسالاۋماعالايكۇم!» دەپ سالەم بەرگەندە باسىن ءسال ەڭكەيتكەنى بولماسا، كوبىندە، وڭ قولىن سول جاق كوكىرەگىنە قوياتىن ادەتى جوق دەرلىك. قازاق سالتىندا امان-سالەم مىناداي جولدارمەن ورىندالادى:
كەزدەسە قالعان ەكى ادام ءبىرىن - ءبىرى تانىسىن - تانىماسىن سالەمدەسەدى. اۋەلى «اسسالاۋماعالايكۇم!»، «ۋاعالەيكۋماسسالام!»، كەيىن، كوبىندە، دەنساۋلىق، ەل-جۇرتتىڭ، تۋىس-تۋعاننىڭ، وتباسىنىڭ، مال-جاننىڭ اماندىعى، ەلدىڭ تىنىشتىعى سۇرالادى.
قارسى جاق سالەم الىپ «اللاعا شۇكىرلىك»، «امانشىلىق» دەپ بارىپ قارسى جاعىنان قايتارىپ اماندىق سۇرايدى. اماندىق سۇراسقاندا، قانداي اۋىر حال، ناشار جاعداي بولسا دا، جاماندىقتى ايتپايدى، ساۋلىقتى، «شۇكىرلىكتى» ايتادى.
بىرەۋلەردىڭ ارتىنان قاتتى جۇرىسپەن كەلىپ، وزىپ كەتۋگە تۋرا كەلگەندە ءتىل قاتىسىپ، امان-سالەم، ءجون سۇراسقاننان كەيىن اسىعىس ەكەندىكتەرىن ايتىپ، رازىلىق الىپ وزىپ كەتە بارادى.
قازاقتا ادەتتە جولاۋشى (جولشى) ءۇيدىڭ ىرگەسىن باسىپ (ۇيگە تىم جاقىن) جۇرمەيدى، ىرگەگە كەلسە، اتتان تۇسەدى نەمەسە ات ۇستىنەن سالەم بەرەدى. ادەتتە ءۇيدىڭ ىرگەسىنە اتتى ادام كەلگەندە ءۇي يەسى تىسقا شىعىپ، قوناقپەن سالەمدەسەدى.
بەلدەۋگە كەلىپ قوناق ءتۇسىپ جاتقاندا، ۇيدەن ادام شىعىپ، كەلگەن قوناقتارمەن سالەمدەسەدى. جاسى ۇلكەن ادامدار مەن ايەلدەردىڭ الدىنان اتىن ۇستاپ، اتتان سۇيەپ ءتۇسىرىپ، ەسىك اشىپ ۇيگە ەنگىزەدى.
ءبىر ادام كوپ ادامعا، جاسى كىشى جاسى ۇلكەنگە، اتتى ادام جاياۋ ادامعا، كەلە جاتقان ادام وتىرعان ادامعا سالەم بەرەدى. امانداسۋ تارتىبىندە، اتتى ادامدار تۇزدە جولىققاندا، جاسى كىشى جاسى ۇلكەن ادامعا سالەم بەرەدى. مۇندايدا اتتان تۇسپەسە دە، سالەم بەرگەندە قول الىسسا دا، الىسپاسا دا بولادى. يەندە جۇرگەن جاستاردىڭ جانىنان قاريا ادام نە جاسى ۇلكەن ادام جاناپ ءوتىپ بارا جاتسا، وندا جاستار قارياعا، جاسى ۇلكەن ادامعا ادەيى بۇرىلىپ بارىپ، سالەم بەرەدى. ءۇي سىرتىنا تاياپ كەلگەن ۇلكەن ادامعا اتتان ءتۇسىرىپ العالى تۇرعان جاسى كىشى ادام بۇرىن سالەم بەرەدى. سىرتتان كىرگەن ادام جاسى ۇلكەن - كىشى بولسىن، ءۇي ىشىندە وتىرعاندارعا ءوزى بۇرىن سالەم بەرەدى. ءۇي تولى ادام وتىرعاندا، ۇيدە وتىرعانداردىڭ ەڭ ۇلكەنىنەن باستاپ كىشىسىنە دەيىن الما - كەزەك قول بەرىپ، امانداسىپ شىعادى، ونان كەيىن ءۇي يەسى اقساقال مەن كەلگەن قوناق اماندىق - ساۋلىق سۇراسادى.
ءۇي تولى ادامعا بىردەن قول بەرىپ امانداسپاي-اق، جالپىعا «اسسالاۋماعالايكۇم!» دەپ سالەم بەرەتىن ادەت تە بار.
كەزدەسپەگەلى كوپ جىل بولعان تۇرعىلاس، زامانداس، قۇرداس، اعايىن-تۋىس ادامدار قاۋىشىپ امانداسادى. قاۋىشىپ امانداسۋ (كەۋدە ءتۇيىستىرىپ) ءۇشىن، اۋەلى قوس قولداپ امانداسىپ، سونان سوڭ قۇشاقتارىن ايقارا جايىپ، ءبىر - بىرىنە ءتوس قاعىپ، وڭعا ءبىر، سولعا ءبىر كەۋدە توعىستىرىپ، سونان سوڭ ەكەۋى دە ارتقا ءبىر تابان شەگىنىسىپ، قولدارىن الاقان ايىرماستان تاعى سوعىسىپ، قوس قولداپ امانداسادى.
بۇلايشا امانداسۋ ەر ازاماتتار ءۇشىن ەڭ قۇرمەتتى سانالادى. جاستار جاي عانا قول الىسىپ، يىق قاعىسىپ تا امانداسادى. قىز بالالار ءبىر-بىرىنە قۇشاقتاسىپ، بەتىنە - بەتىن تيگىزىپ نەمەسە جاي قول الىسىپ سالەمدەسەدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق داستۇرىندە كەلىندەر اتا-ەنەسى، قايىن اعالارى نەمەسە ۇلكەن كىسىلەر وتىرعان ۇيگە كىرگەندە، سول تىزەسىن ءسال بۇگىپ، ءۇش رەت باسىن ءيىپ، يبالىق سالەم جاساپ، يشاراتپەن امانداسادى. مۇنىڭ ءوزى قازاقتىڭ ەڭ تاماشا مورالدىق قاسيەتى بولىپ تابىلادى.
قازاقتىڭ اۋىل ادامدارى ۇزاق ساپاردان كەلگەن كىسىگە جيىلىپ كەلىپ امانداسادى نەمەسە الىس ساپارعا اتتانعالى جاتقان ادامعا جيىلىپ بارىپ، «جول بولسىن!» دەپ تىلەك ايتادى. «التى جاسار بالا جول ءجۇرىپ كەلسە، الپىستاعى شال بارىپ امانداسادى» دەگەن ماتەل سونىڭ ايعاعى. قۇربى - قۇرداس قاريالاردىڭ ءبىرىن - ءبىرى ادەيى ىزدەپ بارىپ سالەمدەسۋى - حالقىمىزدىڭ باۋىرمالدىق ءداستۇرىنىڭ تاعى ءبىر بەلگىسى.
جاستار اۋىل ارالاپ ءجۇرىپ جاسى ۇلكەن قاريانىڭ ۇيىنە باس سۇعىپ، امانداسپاي كەتسە، سول ازامات «ۇلكەندى سىيلاۋدى بىلمەيتىن نادان ەكەن»، «امانداسۋعا دا جارامادى»، «جەتەسىز» دەگەن سوگىسكە قالادى.
ەرتەدەگى قازاقتىڭ ۇزاق جولدان كەلگەن جولاۋشىلارى جولداعى ۇلكەن اۋىلدارعا سوعىپ، ونداعى ۇلكەن كىسىلەرگە سالەم بەرە كەتەتىنى مىندەتكە اينالعان.
قازاق سالتىندا جاستاردىڭ وزىنەن ۇلكەنگە سالەم بەرۋى، اسىرەسە اق ساقالدى اتالار مەن اق سامايلى اجەلەرگە ادەيى ىزدەپ بارىپ سالەم بەرۋى ەرەكشە يناباتتىلىق سانالادى. مۇندايدا قاريالار ەڭسەسى كوتەرىلىپ، ءبىر جاساپ قالادى، سالەم بەرگەلى كەلگەن جاسقا باتا - ىقىلاسىن جاۋدىرادى.
ل. ف. بالليۋزەك سوناۋ 19-عاسىردىڭ سوڭىندا قازاقتىڭ سالەمدەسۋ ءداستۇرى تۋرالى مىناداي دەرەك جازادى: سۇلتان اۋلەتىنەن شىققان بارلىق ادامداردى كورگەن كەزدە جانە ولاردان كەتىپ بارا جاتقاندا، سونداي-اق ولار بىرەۋگە جىلى ءسوز ايتقان كەزدە، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ولارعا: «امانسىز با، سىزگە قۇرمەت بىلدىرەمىن، ساۋ بولىڭىز، راقىم ەتىڭىز، سىزدەن وتىنەمىن، قايىرىمدىلىق جاساڭىز، راحمەت، العىس بىلدىرەمىن!» جانە ت. س. س. دەۋ قاجەت بولاتىن جەردىڭ بارىندە ولارعا «الديار - قۇداي جار بولسىن!» دەگەن ءسوزدى ايتۋ. سۇلتان ءوز كەزەگىندە سالەمدەسكەن ادامدارعا «ۋاعالەيكۋماسسالام!» دەگەن سوزبەن جاۋاپ قايتارۋعا ءتيىس. سۇلتان تۇقىمىنا جاتپايتىن قازاقتار ءبىر-بىرىمەن امانداسقاندا «اسسالاۋماعالايكۇم!» جانە «ۋاعالۋكۋماسسالام!» دەگەن سوزدەردى قولدانادى، ونىڭ العاشقىسىن جاسى كىشىلەر ءارقاشان دا ءبىرىنشى بولىپ جاسى ۇلكەندەرگە ايتادى دا، ۇلكەندەر «ۋاعالەيكۋماسسالام!» دەپ جاۋاپ بەرەدى. وسى سوزدەردى ءبىر-بىرىنە ايتقاننان كەيىن ءارقاشاندا مال- جاننىڭ اماندىعىن جاسى ۇلكەن قازاق جاسى كىشىسىنەن مىندەتتى تۇردە: «مال-جانىڭ، بالا-شاعاڭ امان با؟» دەگەن سوزدەرمەن سۇرايدى. بۇعان جاسى كىشى قازاقتىڭ تاراپىنان ايتىلاتىن جاۋاپ: «قۇدايعا شۇكىر، ءوز مال-جانىڭىز دا امان-ەسەن بە؟». وسىلاي سالەمدەسىپ، مال-جاننىڭ اماندىعىن سۇراۋ ءتىپتى مۇلدە بەيتانىس، ءبىر-بىرىمەن العاش جۇزدەسىپ تۇرعان قازاقتاردىڭ اراسىندا دا مىندەتتى بولىپ تابىلادى.
ەرلەردىڭ اراسىندا امانداسقاندا ايتىلاتىن سوزدەر ايەلدەرگە قاتىستى قولدانىلمايدى، سونداي-اق ولاردى ايەلدەر ءبىر-بىرىمەن امانداسقاندا دا قولدانبايدى. ولارمەن سالەمدەسكەندە دەنساۋلىعى تۋرالى سۇراۋمەن عانا شەكتەلەدى. تەك سۇلتاننىڭ ايەلدەرىمەن امانداسقاندا عانا سۇلتانعا ايتىلاتىن سوزدەر قولدانىلادى. تۇرمىستاعى ايەلدەر ەر ادامدارمەن امانداسقاندا ءبىر تىزەرلەپ وتىرىپ، كويلەگىنىڭ جەڭىمەن وڭ جاق بەتىن جوعارىدان تومەن ءبىر سيپاپ وتەدى، بۇعان جاۋاپ رەتىندە ەر ادامدار باسىن ءسال عانا ءيىپ، ايەلگە «كوپ جاسا!» دەگەن سوزدەرمەن ۇزاق عۇمىر تىلەۋگە ءتيىس. «قازاقتار ءبىر-بىرىمەن كەزدەسكەندە قارسى الىپ، امانداسۋى ولاردىڭ الەۋمەتتىك تەگىمەن، بايلىعىمەن جانە كوڭىلى جاقىندىعىمەن انىقتالادى. حان نەمەسە ءىرى سۇلتاندارعا تومەنگى تاپتاعى ادام ەكى قولىن كەۋدەسىنە قويىپ جانە تومەن قاراي يىلمەسە ولارعا جاقىنداي المايدى، ال ەگەر ول قايىرىم رەتىندە وعان قولىن سوزسا، وندا ول ءبىر تىزەرلەپ جەرگە وتىرىپ، ونىڭ قولىن ەكى قولىمەن قىسادى. ورتا قولدى ادام ءوزىنىڭ امىرشىسىنە قولىن كەۋدەسىنە قىسپاي، ءبىراق باسىن ءيىپ كەلەدى.
حان نەمەسە كۇشتى ءامىرشى، ءوزىنىڭ قاراۋىنداعىلاردىڭ سالەمىنە ونىڭ يىعىنا قولىن قويىپ، سىيلاستىعى بولسا، قولىن قىسىپ جانە قۇشاق ايقاستىرىپ جاۋاپ بەرەدى. ەگەر قازاق جولدا بەلگىلى نەمەسە باي ادامدى جولىقتىرىپ قالسا، اتتان ءتۇسىپ جانە ونىڭ ءبىر قولىن ۇستاپ، ءوزى قوس قولداپ امانداسادى، ەگەر حاندى كەزىكتىرسە، وندا جولدا توقتاپ تۇرۋى كەرەك جانە ونىڭ ءوتىپ كەتۋىن كۇتۋى كەرەك ءارى باسىن ءيىپ، قولىن كەۋدەسىنە قويىپ، داۋىستاپ سالەم بەرۋى كەرەك.
دارەجەسى تەڭ، ءبىراق جاقىن تانىس ەمەس ادامدار ءبىر- ءبىرىنىڭ ءبىر قولىن الىپ قانا امانداسادى؛ ال تانىستار ءبىر-بىرىنە ەكى قولىن بەرەدى جانە سونان سوڭ، ەكى جاققا الما- كەزەك يىق تىرەستىرىپ، قۇشاقتاسادى نەمەسە كەرىسىنشە ءبىر-ءبىرىن كەۋدەلەرىنە قىسىپ قۇشاقتايدى.
ايەلدەر دە كەزدەسكەندە جالپى قابىلدانعان ادەتتى ساقتاۋلارى ءتيىس. الەۋمەتتىك جاعدايلارى تەڭ ايەلدەر كەزىككەندە قول الىسپايدى، ەش ۋاقىتتا سۇيىسپەيدى، تەك ءبىرى ەكىنشىسىنە جاي عانا يىلەدى؛ ءبىراق حانشا نەمەسە بەلگىلى سۇلتان ايەلىن كەزدەستىرگەندە جانارىن تومەن ءتۇسىرىپ جانە ءيىلىپ، بەتىن قولىمەن سيپاپ سالەمدەسۋى كەرەك. جاس ايەل جاسى ۇلكەن تۋىستارىنىڭ الدىندا ءبىر تىزەسىن بۇگىپ، ءيىلىپ سالەم جاسايدى.
بوستاۋ ءامىرشى مەن بيلىگى جوق سۇلتاندار سىرتىنان بولسا دا ىزەتتىلىك كورسەتۋ ءوز دارەجەسىندە بولماعانىمەن، ءامىرى كۇشتىلەر الدىندا ىزەتتىلىك شارالارى قاتاڭ ساقتالادى.
ەگەر رۋباسشىسى سىيلى نەمەسە قۇرمەتتى بولسا، بارلىعى وعان اقىل-كەڭەس الۋعا كەلەدى. بارىمتا نەمەسە باسقا ءبىر جورىققا اتتانار الدىندا ودان جول، باعىت سۇراي كەلەدى. سوڭعى جاعدايدا جىلقى نەمەسە ءتۇسى باسقا اق مالدى قۇرباندىققا شالىپ الىپ كەلىپ، ونىڭ كەڭەسىنە كەلىسەتىندىگىن ايتادى، كەي كەزدە دۇعا وقىلادى.
ەگەر اق ءتۇستى مال بولماسا، دەنەسىنىڭ ءبىر جەرىندە، اسىرەسە ماڭدايىندا اق بەلگىسى بار مالدى تاڭدايدى، سودان كەيىن ونىڭ ەتىن جەيدى. سالەم ايتۋ - قازاقتىڭ تاماشا ءداستۇرىنىڭ ءبىرى. ول قازاقتىڭ قوعامدىق قارىم-قاتىناسىنا ساي، الىستا جۇرگەن ادامداردىڭ بىرىنە ءبىرىنىڭ كوڭىل كۇيىن، ساعىنىش سەزىمىن، ءبىرىن - ءبىرى ۇمىتپاعانىن، ەلەپ - ەسكەرگەنىن، امان - ەسەن ەكەنىن بىلدىرەتىن حابارلاسۋ ءتاسىلى. ەرتە زاماندا دالا كوشپەلىلەرى امان-سالەمدى، حال - جاعدايدى الىستاعى جاقىن ادامدارىنا سالەم ايتۋ جولىمەن جەتكىزىپ وتىرعان.
قازاق ۇعىمىنداعى «سالەم ايتۋ» انشەيىن جاي ءسوز ەمەس، ونىڭ ەرتە زامانداعى ءمان-ماڭىزى ەرەكشە زور بولعان. قازاقتا ءبىر ادام جولاۋشى جۇرەر بولعاندا، اتتاناردا اۋىل - ايماعى جينالىپ، «جول بولسىن!» ايتىپ اتتاندىرادى.
وسى جولاۋشى ارقىلى جولاۋشى باراتىن جەردەگى جاقىن ادامدارىنا سالەمدەمە جولدايدى، سالەم ايتادى. بۇل سالەمدى جولاۋشى ەلەۋسىز قالدىرمايدى، ەسىندە مىقتاپ ساقتايدى، ونى جەتكىزۋدى "امانات" دەپ بىلەدى، ايتىلعان سالەم ۇمىت قالسا، قارىز بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
كەزىككەن ادامدارعا كەزىككەن جەرىندە، كەزىكپەگەن ادامداردى ارنايى ىزدەپ بارىپ سالەمدى جەتكىزەدى. الىستان جولدانعان سالەمدى ەستىگەن ادام دا سالەم جولداۋشىنىڭ ساعىنىشىن، كوڭىل كۇيىن سالەمىنەن سەزىپ، اماندىعىن سالەمىنەن بىلەدى. سالەم قابىلداۋشى سالەم اكەلگەن قوناققا العىس - راحمەتىن ايتادى، ءجونى كەلگەندە، ۇيىنە شاقىرىپ، ءدام تاتقىزىپ، قوناعاسى بەرىپ قايتارادى. سالەم تاپسىرىپ الۋشى كەلگەن جولاۋشى قايتاردا ودان قايتا سالەم ايتىپ، ءجونى كەلسە سالەمدەمە بەرىپ جىبەرەدى.
Baq.kz