قورىلدا دا قاۋىپ بار
سوندىقتان كارىستەردىڭ اراسىندا قورىلعا قارسى قۇرالدار ۇلكەن سۇرانىسقا يە. قورىل جاعىنان ەكىنشى ورىندا امەريكالىقتار تۇر. ا ق ش تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا قورىلداقتاردىڭ كوپ بولۋ سەبەبى سەمىزدىك كەڭ جايىلعان.
ال تولىق ادامداردىڭ قورىلعا بەيىم بولاتىنى بەلگىلى. جالپى، ادامدار قورىلعا اسا ءمان بەرە بەرمەيدى. دەگەنمەن، دارىگەرلەر ادام قاتتى قورىلدايتىن بولسا، دەنساۋلىعى اسا جاقسى ەمەس دەپ تۇجىرىمدايدى. ماسەلەن، تايۆاندىق عالىمدار اسا قاتتى قورىل مەن وكپە اۋرۋىنىڭ اسقىنۋىنىڭ اراسىندا تىعىز بايلانىس بار دەپ سانايدى.
تايۆان پۋلمونولوگيا كلينيكاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى اپنوە قانشالىقتى ايقىن بىلىنسە، پنيەۆمونيانىڭ دامۋى سونشالىقتى جوعارى دەگەن تۇجىرىمعا كەلىپتى. پۋلمونولوگ-دارىگەلەر قاتتى قورىلدايتىن ەرىكتىلەردىڭ تۇنگى اپنوەسىنىڭ سەبەبى مەن سالدارىن زەرتتەگەن.
ساراپتامالاردىڭ قورىتىندىسى قاتتى قورىلدايتىن ادامداردا پنيەۆمونيا دەرتىنىڭ اسقىنۋ قاتەرى جوعارى ەكەندىگىن كورسەتكەن. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، قاتتى قورىل كەزىندە جوعارى تىنىس الۋ جولدارى بىتەلىپ، وكپەگە وتتەگى جەتكىلىكتى مولشەردە جەتپەيدى. وتتەگىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن اسپيراتسيا داميدى، ياعي، دەمدى ىشكە تارتۋ بۇزىلادى.
دەگەنمەن، قاتتى قورىلدىڭ كەسىرىنەن پنيەۆمونيا دامىعان جانداردىڭ كوپشىلىگى قارت كىسىلەر بولعان. ال امەريكالىق عالىمدار بولسا، قاتتى قورىل كەزىندە ۇيقى قۇرەتامىرىنىڭ جۇمىسى بۇزىلاتىندىقتان، ميداعى قان اينالىمى دۇرىس جۇرمەيدى دەپ تۇجىرىمدايدى.
سوندىقتان ۇيقى اپنوەسىنان زارداپ شەگەتىن ادامداردىڭ ۇيقى كەزىندە جۇرەك تالماسى ۇستاپ قالۋ قاۋپى جوعارى. ۇيىقتاپ جاتقاندا اعزاعا وتتەگىنىڭ تولىقتاي جەتپەۋىنىڭ سالدارىنان ءتىپتى قاتەرلى ىسىك دامىپ كەتۋى مۇمكىن. «ەۆروسمي» اقپاراتتىق-ساراپتامالىق گازەتىنىڭ جازۋىنشا، ا ق ش-تىڭ وگايو شتاتى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماماندارى قاتتى قورىلدايتىن جانە تىنىس الۋى بۇزىلعان ادامداردا ونكولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ دامۋ قاۋپى 5 ەسە جوعارى بولاتىنىن انىقتاعان. اۋا جەتىسپەۋشىلىگى وبىر جاسۋشالارىنىنىڭ دامۋىنا بىردەن-ءبىر سەبەپ. مۇنداي بايلانىستى ولار 20 جىل بويى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە انىقتاپ وتىر.
مەديتسينادا «رونحوپاتيا» اتالاتىن قۇبىلىس ستاتيستيكا بويىنشا، ايەلدەردىڭ - 24، ەركەكتەردىڭ 40 پايىزىندا كەزدەسەدى ەكەن. ال بالالاردىڭ 10-12 پايىزى كىشكەنتايىنان قورىلدايدى. قورىل دەم العان كەزدە اۋا قارقىنى اسەرىنەن جوعارى تىنىس الۋ جولدارىنىڭ جۇمساق تىندەرىندە ءدىرىلدىڭ پايدا بولۋىنان تۋىندايدى. بارلىق جاسقا ءتان بولعانىمەن، كوبىنەسە جاسى ۇلكەن جانداردا كەزدەسەدى. بۇل ۋاقىت وتە كەلە ادامنىڭ تىنىس الۋ جولدارىنداعى بۇلشىق ەتتەرى بوساپ، يىلگىشتىگىن جوعالتاتىنىمەن بايلانىستى.
ۇيقى كەزىندە بىرنەشە سەكۋند تىنىس الۋدىڭ قيىنداۋى، قاتەرلى ىسىك قانا ەمەس، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋى، سۋسامىر، سەمىزدىكتىڭ دامۋىنا اكەپ سوعادى. سوندىقتان ونى ەلەمەي جۇرە بەرۋگە بولمايدى. كوبىنەسە ەر-ازاماتتار قورىلدايتىندىقتان، ادامنىڭ شارشاعانىنا بالاپ جاتامىز. راسىندا، قاتتى شارشاعان نەمەسە ىڭعايسىز جاتقان ادام قورىلعا باسۋى مۇمكىن.
قورىلدىڭ دا سوزىلمالى جانە جەدەل اسقىنعان تۇرلەرى بولادى ەكەن. ەگەر ادام ۇزاق جىلدار ۇيقى كەزىندە قورىلدايتىن بولسا، وندا سوزىلمالى رونحوپاتياعا شالدىققان. وعان تىنىس جولدارىنىڭ تارلىعى، كومەكەي بەزىنىڭ ءىسۋى اسەر ەتەدى. ادامدار تۇنگى قورىلعا جەڭىل-جەلپى قارايتىندىقتان، بۇل پروبلەمادان ارىلۋعا ۇگىتتەۋ وڭاي ەمەس. ويتكەنى ولارعا ءوز قورىلى ەش كەدەرگى كەلتىرمەيدى.
رەسەيلىك پرەفەسسور سەرگەي ريازانسيەۆتىڭ ايتۋىنشا، قورىلدىڭ نەگىزى ءۇش سەبەبى بار. بىرىنشىدەن مۇرىننىڭ بىتەلۋى. مۇنداي كەزدە ادام اۋزىمەن دەمالىپ، جۇمساق تاڭداي تەربەلۋىنەن دىبىس شىعادى. ەكىنشى سەبەبى - سەمىزدىك. ماي ديافراگمانى باسادى دا، قورىل باستالادى. ءۇشىنشى سەبەپ ورتالىق جۇيكە جۇيەسى جۇمىسىنىڭ بۇزىلۋىمەن بايلانىستى. تۋرا وسى جاعدايدا تىنىس الۋدىڭ توقتاۋى، ياعني، ۇيقى اپنوەسى سيندرومى تۋرالى ايتىلادى. مۇنداي جاعدايدا قورىل ادامنىڭ تىنىس الۋى بىرنەشە سەكۋندقا ءۇزىلۋىنىڭ سالدارىنا پايدا بولادى. كومىرقىشقىل گازىنىڭ كولەمى ارتىپ، وتتەگى جەتىسپەگەنگە دەيىن تىنىس الۋ توقتايدى. سودان كەيىن ادام بىردەن دەم الىپ، اقىرىن دەمىن شىعارادى. ودان كەيىن تاعى ىركىلىس. ال جۇرەگى ناشار ادامدار وسىنداي كەزدە قايتادان دەم الا الماي قالۋى دا مۇمكىن.
وعان قوسا، ىشىمدىك ءىشۋ، شىلىم شەگۋ دە قورىلدىڭ پايدا بولۋىنا اسەر ەتەدى. ويتكەنى نيكوتين كومەيدىڭ شىرىشتى قاباتىن قابىندىرىپ، جۇتقىنشاقتىڭ قابىرعالارىن تارىلتادى. ال ىشىمدىك بارلىق بۇلشىق ەتتەردى بوساتاتىندىقتان، تىنىس الۋ جولدارى دا بوساڭسىپ، قورىلى قاتتى شىعادى.
قورىلدىڭ قاۋىپتىلىگى سول، ادامنىڭ تۇندە ۇيقىسى قانباي، كۇندىز ۇيقىسىرايدى. ۇيقىسى قانباعان جان ۇنەمى شارشاپ، قاجىپ جۇرەدى. تىنىس الۋ توقتايتىن قورىل ولىمگە اكەپ سوعۋى مۇمكىن. ۇيىقتاپ جاتقان ادام جۇرەگىنىڭ توقتاپ قالۋى وسى تۇنگى ءاپنوەنىڭ سالدارىنان بولادى.
ال ودان قالاي قۇتىلۋعا بولادى؟ جالپى، قورىلدى ەمدەۋ ونىڭ سەبەبىنە بايلانىستى.
ەڭ ءبىرىنشى، مۇرىن بىتەلۋىنەن ارىلىپ، ەركىن دەمالۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. مۇرىن شەمىرشەكتەرى قيسايسا دا تىنىس الۋ قيىنداپ، ۇيقى كەزىندە قورىل پايدا بولادى. سوندىقتان قيسايعان مۇرىندى قالپىنا كەلتىرۋ قاجەت.
سونداي-اق قورىلدان ارىلتاتىن ارنايى جاتتىعۋلار دا بار. ۇلكەندەر ءۇشىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ اسا ماڭىزدى. ارتىق سالماق قوسپاي، جاتاردا تاماقتى از ءىشىپ، شىلىم مەن ىشىمدىكتەن باس تارتۋ دا قورىلدان تولىقتاي ارىلماسا دا، ونىڭ باسەڭسىتۋگە اسەر ەتەدى. بيىك جاستىق جاستانىپ جاتۋ سەكىلدى ادەتتەن دە ارىلىڭىز. مۇنىڭ بارلىعى كومەكتەسپەگەن جاعدايدا، ادامدار ارنايى قۇرالداردىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى. مۇنداي قۇرالدار ارزان تۇرمايدى. كەيبىرىنىڭ قۇنى 2 مىڭ دوللارعا دەيىن جەتەدى. قورىلدى ەمدەۋدىڭ ءۇشىنشى ءتاسىلى - حيرۋرگيالىق ءتاسىل.
ارنايى وتا جاسالىپ، تىنىس الۋ كەزىندە دىبىس شىعاراتىن تىلشە مەن جۇمساق تاڭدايدىڭ ءبىر بولىگىن الىپ تاستايدى. الايدا مۇنداي وتا ۇيقى كەزىندە جۇرەك توقتاپ قالۋىنان ساقتامايدى. سوندىقتان اپنوەدەن ارىلۋدىڭ ناقتى ەمى بولماعاندىقتان، ەمدەۋ وڭاي ەمەس. قورىلدىڭ جەڭىل تۇرىندە ونى جاقسى جاستىق جانە ىڭعايلى جاتىسپەن باسەڭدەتۋگە بولادى. ءبىر جاق قىرىنان جاتقان ادام اسا قورىلدامايدى. وسىلاي جاتقان كەزدە ارقا ومىرتقالارى ۇزارىپ، تىنىس الۋ دا جەڭىلدەيدى.
ۋاقتىلى ءارى تىنىش ۇيقى ادام دەنساۋلىعىنا جاقسى اسەر ەتەتىنى بەلگىلى. ءتىپتى ماماندار از جانە مازاسىز ۇيقىنىڭ اسەرىنە ادام ءومىرى قىسقاراتىنىن ايتادى. سوندىقتان ۇيقى كەزىندە قاتتى قورىلعا باسساڭىز، ۋاقىت وزدىرماي، دارىگەرگە كىرىپ شىققان ابزال.
دەرەك پەن دايەك
كەيبىر ادامداردىڭ قاتتى قورىلدايتىنى سونشالىق، 69 دەتسيبەلدەن اسىپ، كەن بالعانىڭ دىبىسىنا تەڭ بولادى؛
پسيحولوگتاردىڭ پايىمداۋىنشا، اجىراسقان ەرلى-زايىپتىلاردىڭ 6 پايىزىنىڭ ءدام-تۇزىنىڭ جاراسپاۋىنا جۇبايىنىڭ قاتتى قورىلداۋى سەبەپ بولادى ەكەن؛
ال ەكەۋى دە قاتتى قورىلدايتىن جانداردىڭ وتباسى بەرىك بولادى، ويتكەنى ولار ءبىر-ءبىرىنىڭ قورىلىن ەستىمەيدى؛
نەگىزى ەر- ازاماتتار 40-45 جاستان، ال ايەلدەر 50 جاستان اسقان شاعىندا قورىلداي باستايدى. دەگەنمەن، كەيىنگى كەزدە جاستار اراسىندا دا تارالىپ بارادى؛
كەيبىر زەرتتەۋلەر جەردە قورىلدايتىن عاشىركەرلەردىڭ كوسموستا تىنىش ۇيىقتايتىنىن كورسەتكەن. ويتكەنى گراۆيتاتسيا اپنوە سيندرومىنىڭ پايدا بولۋىنا قاتتى اسەر ەتەدى.
دايىنداعان ءۇ. باكەلەكوۆا
«ايقىن»