ەلباسىنىڭ ۇلىتاۋداعى ايتقان قاداۋ-قاداۋ ماسەلەلەرى كوكەيىمىزدەن شىقتى - ەڭبەك ارداگەرى ي. اعىتاي
بۇل ەل كۇتكەن ءسوز ەدى، - دەيدى قوستايلىق ەڭبەك ارداگەرى يبراگيم اعىتاي «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان پىكىرىندە.
ويتكەنى، زامان وڭالىپ، ەلدىڭ الەۋمەتتىك تۇرمىسى جاقسارعان سايىن ادامدار مەملەكەتىمىزدىڭ، ەلدىڭ بولاشاعى تۋرالى ويلاۋى ءتيىس. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ايتقانداي، ەكونوميكا دامىماي ەشتەڭە بولمايدى. وتكەن ۋاقىتتارمەن سالىستىرعاندا بۇگىنگى تۇرمىس جاعدايىمىز جاقسى دەپ، اۋىز تولتىرىپ ايتا الامىز. ەش نارسەدەن تارىعىپ وتىرعانىمىز جوق.
ءبىراق ءار قازاقستاندىق قارىن مەن قارا باستىڭ عانا قامىن ويلاپ كەتسە نە بولادى؟ بايلىقتىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، مەيماناسى تولىپ كەتەتىندەر دە جوق ەمەس. ءار كىسىنىڭ ماتەريالدىق بايلىعى مەن كوكىرەگىنە جيعان رۋحاني دۇنيەسى تەڭ بولعاندا عانا، ونى داۋلەتتى جان دەپ تانۋعا بولاتىن شىعار. حالقىمىزدىڭ باي ءداستۇرى مەن ءتىلىنىڭ ورىستەۋى، ءدىنىمىزدىڭ اياق استى بولماۋى - بار داۋلەتتىڭ باسى ەكەنىن بىلەتىندەر عانا باي ادام.
ءيا، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ قاسيەتتى ۇلىتاۋ جەرىندە وتىرىپ ايتقان اڭگىمەسىن مۇقيات تىڭدادىم. تۋعان جەردىڭ قاسيەتى - تاريحىمىزدا، اتامەكەندى جايلاعان، ۇرپاقتارىنا وسىنشا جەردى قالدىرعان باتىر، دانا اتالارىمىزدا جاتىر.
روزا رىمبايەۆا شىرقايتىن «اتامەكەن» ءانىن جۇرەگىم شىمىرلاپ وتىرىپ تىڭدايمىن. راسىندا، «مىنا دالادا كىمدەردىڭ ءىزى قالدى، سونى ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز بە؟» دەگەن وي شىرمايدى. مىسالى، تورعاي دالاسىنىڭ تاريحىن تۇگەندەۋ ءۇشىن تۇتاس عۇمىر كەرەك. باتىرلار، اقىندار، شەشەندەر، انشىلەر مەن كۇيشىلەر ۇلان-بايتاق دالانى شارلادى.
بۇرىن تورعايدا قۇيماقۇلاق، كەۋدەسى التىن ساندىق اكەلەرىمىز اينالاسىن سىلتىدەي تىندىرىپ اڭگىمە ايتاتىن. شەجىرە شەرتەتىن قارتتارىمىز بولۋشى ەدى. حالقىمىزدىڭ تاريحىندا سولار ارقىلى جەتكەن قۇندى دەرەكتەر دە از ەمەس. تورعايدان شىققان باتىرلاردى، اقىنداردى، بالۋانداردى، ونەرپازداردى دارىپتەيتىن ءداستۇر ءبىزدىڭ وڭىردە ءالى كۇنگە دەيىن ۇزىلمەي كەلە جاتقانىنا شۇكىرشىلىك ەتەمىن. كىشكەنتاي عانا تورعاي كەنتىندە بەس-التى مۋزەيدىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرۋى وسى ءسوزىمنىڭ دالەلى بولسا كەرەك. ەلباسى ۇلىتاۋداعى سۇحباتىندا تۋعان جەر تاريحىن ناسيحاتتاۋعا كوڭىل ءبولدى. دالامىزدىڭ قويناۋى تۇنعان تاريح. ونى ۇمىتساق تامىرىمىزدىڭ سولعانى دەپ بىلگەن ءجون بولار. ەلباسى وسىعان اباي بولۋعا شاقىردى.
نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ ءدىن مەن ءتىل جونىندەگى اڭگىمەسى - ەل كۇتكەن ءسوز ەدى. بۇگىن دۇنيەنىڭ بارلىعى الاقاندا بولىپ تۇرعان زاماندا ءتىلدى ساقتاۋ ءۇشىن دە، جاھاندانۋدىڭ يىرىمىنە ءتۇسىپ كەتپەۋ ءۇشىن دە، جۇرتتان قالماۋ ءۇشىن دە ءتىل ءبىلۋ كەرەك. عىلىمى، ءبىلىمى دامىعان ەل تىلدەرىن بىلگەننەن بالالارىمىز كەم بولمايدى. انا تىلگە قۇرمەتى بار وتباسىندا بالا قازاق ءتىلىن بىلمەي قالمايدى. قازىر قوستانايدا قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەر جەتەدى. مەملەكەتتىك تىلدەگى وقۋ باعدارلامالارىمەن وقۋلىقتاردى جەتىلدىرە تۇسسە ەكەن دەگەن تىلەك بار. انا تىلىندە ءتىلى شىققان بالانىڭ كەيىن تەگەۋرىنى دە مىقتى بولادى. ويتكەنى، ول انا ءتىلىن بىلگەن سوڭ، حالقىنىڭ ءداستۇرىن دە، مىنەزىن دە، ءدىلىن دە بويىنا ءسىڭىرىپ وسەدى.
ءدىن - نازىك ماسەلە. ءدىن دەسە، قاشان دا ادامگەرشىلىك، يماندىلىق ۇعىمى بىرگە ايتىلادى. تاربيەسى ءمۇلت كەتكەن جاستار وزگە اعىمنىڭ جەتەگىنە ەردى. سوندىقتان، وتباسىنداعى بالا تاربيەسى استە بوساڭسىماۋى ءتيىس. بۇعان مەكتەپ، قوعامدىق ۇيىمدار قوسىلادى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ۇلىتاۋداعى ايتقان قاداۋ-قاداۋ ماسەلەلەرى كوكەيىمىزدەن شىقتى. بۇل ەل كۇتكەن ءسوز ەدى. ويتكەنى، وندا ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ بارلىعى دا بۇگىنگى قوعامدا وتكىر قويىلىپ وتىر. ونى قاپەردەن شىعارساق، ەل تاۋەلسىزدىگىنە سىزات تۇسەدى. سونى اركەز ەستەن شىعارمايىق.