دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنا شەتتەگى جۇرگەن قانداستاردىڭ وكپەسى قارا قازانداي
تالعات ماماشيەۆ باسقاراتىن دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنا شەتتەگى جۇرگەن قانداستاردىڭ وكپەسى قارا قازانداي. اتالعان ۇيىمعا ون جىلداي باسشىلىق ەتەتىن ماماشيەۆ مىرزا مەملەكەت باسشىسىنان دا ءسوز ەستىدى، قوعام دا سىن ايتتى، قانداستار دا رەنجىدى. ال كۇنى كەشە كوشى- قون ماسەلەسى ايتىلعان ۇكىمەت وتىرىسىندا بۇل ۇيىمنىڭ بار- جوعى دا ءسوز بولدى.
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىقتىڭ جەر ءجۇزىن جايلاعان قازاقتار تۋرالى اۋقىمدى جۇمىستار جاساپ، شارۋا تىندىرۋدا. الايدا كوپشىلىك تالعات اسىل ۇلىنىڭ ەۆروپا قالالارىنا ءجيى بارعىشتاپ، كىشى قۇرىلتايلاردى تەك سوندا وتكىزەتىنىنە رەنجۋلى.
ءومىرجان ءابدىحالىق، جۋرناليست:
قاعاز جۇزىندە ەسەپتىك جۇمىستار اتقارىپ قايتادى. بۇل جەردە ەۆروپادا قۇرىلتاي وتكىزۋگە سونشالىقتى قانداي قاجەتتىلىك بار؟ قانداي وزەكتى ماسەلەلەر بار؟
قازاقيلىق قايماعىن ساقتاپ وتىرعان قىتايداعى، موڭعولياداعى، وزبەك جەرىندەگى اعايىنداردىڭ ماسەلەسى دە شەت قالماۋ كەرەك دەيدى قوعام وكىلدەرى. ال تۇرمىسى ىلگەرى يەۆروپالىق تۋىستارىمىزدىڭ رۋحاني دۇنيەسىن قاناعاتتاندىرۋ ءوز الدىنا بولەك ماسەلە. انادولى جەرىندە 30 جىلدان بەرى جەمىستى ەڭبەك ەتىپ جاتقان قازاق- تۇرىك قورى ءتۇرلى شارالارعا مۇرىندىق بولىپ ءجۇر. جىل باسىندا كىشى قۇرىلتاي وتكىزۋدى جوسپارلاعان قور قاۋىمداستىققا ساۋىن ايتىپتى. ناتيجەسىندە.. .
فازىل توپلى، تۇركياداعى قازاق- تۇرىك قوعامىنىڭ باسشىسى:
بىزگە قانداي كومەگىڭىز بولادى دەگەندە، سەندەرگە 2500 دوللار بەرەيىن دەپتى. ونى مەن مىنا جەردەگى جولداستارىما ايتىپ ەدىم، ولار قارسى كەلدى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، ەلباسى 2011 - جىلى، 25-26 - مامىر كۇنى استانادا وتكەن قۇرىلتايدا شەتەلدە كىشى قۇرىلتايلاردىڭ وتكىزىلۋىن قۇپتاپ، وعان «سامۇرىق- قازىنا» ۇلتتىق ءال- اۋقات قورى قولداۋ كورسەتسىن دەپ تاپسىرعان.
فازىل توپلىنىڭ ايتۋىنشا، بيىل بەرليندە وتكەن كىشى قۇرىلتايعا - 8600 ەۆرو، 2013 - جىلى پاريجدە ۇيىمداستىرىلعان كىشى قۇرىلتايعا 7000, ال 2012 - جىلى دانيا قازاقتارى وتكىزگەن كىشى قۇرىلتايعا 7500 ەۆرو قارجىلاي قولداۋ كورسەتىپتى. ال تۇركيا قازاقتارىنا 2500 دوللاردى قاناعات تۇتىڭدار دەگەن سىڭاي تانىتقان. سونىمەن تۇركيادا ءبىر مەزگىلدە، ءبىر قالادا ەكى بىردەي جيىن ءوتتى. ءبىرى - قاۋىمداستىقتىڭ وتكىزگەن كىشى قۇرىلتايى، ەكىنشىسى - تۇركيا قازاقتارىنىڭ باسقوسۋى.
ءابدىۋاقاپ قارا، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى:
قاۋىمداستىقتىڭ ميسسياسى ءبولىپ- جارۋ ەمەس، بىرىكتىرۋ، باسىن قوسۋ بولۋ كەرەك ەدى. وكىنىشكە وراي ولاي بولعان جوق. بۇل تۇركيا قازاقتارىنىڭ كوڭىلىنە قاياۋ ءتۇسىردى.
ورازا ايتتىڭ ءۇش كۇندىك دەمالىسىنا ورايلاستىرىلعان مەرەكەدە توي تويلاپ، كوڭىل كوتەرۋدەن بولەك، تۇركيالىق قازاقتاردىڭ رۋحاني ومىرىنە دە كوڭىل ءبولىنىپتى. قانداستار ونداعى ءتىل ماسەلەسىنە قاتتى الاڭداۋلى.
زەفەر سەلۆي، تۇركياداعى قازاق- تۇرىك قورى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى:
بالالارىمىز تۇرىك مەكتەبىندە وقيدى. ءبىز انا ءتىلىمىزدى اكە- شەشەمىزدەن ۇيرەندىك. مىنا جەردە وقۋ جوق، توقۋ جوق. مەكتەپ جوق قازاقشا اشىلعان. كەلەشەكتە بالالارىمىزدىڭ جاعدايى نە بولادى؟
ءدال وسى ماسەلەنى قۇرىلتايعا قاتىسۋشىلار قاۋىمداستىق باسشىسىنا دا ايتىپ، مەكتەپ اشۋ، ءتىل ۇيرەتۋ جايىن العا تارتقان ەدى. ولارعا زەكي جونەلگەن تالعات مىرزا «بوس سوزبەن باستى اۋىرتپاڭدار» دەگەن سىڭاي تانىتىپتى.
تالعات ماماشەۆ، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى:
جاڭاعى مەكتەپ اشايىق دەگەن ساندالباي اڭگىمە، رەنجىمە ماعان. مەن مەكتەپ اشقاندا، ەرتەڭ بالانى قايدان الاسىڭ؟ سانىن قالاي تولتىراسىڭ؟ ونى ويلاي كەرەك كىشكەنە.
ەسەسىنە، ەلدەن الىپ بارعان ەڭ ۇلكەن بازارلىعىم دەپ، بۇگىندە كەڭ تانىمالدىققا يە بولعان «ەلەكتروندى كيىز ءۇيدىڭ» جارناماسىن جاقسىلاپ جاريا ەتكەن.
تالعات ماماشەۆ، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى:
بۇدان بىلاي كەرەك بولسا، اۋىلدارىڭىزعا سالەم ايتىپ بارىڭىزدار. مىناداي كىشكەنتاي دۇنيە ءار قايسىلارىڭنىڭ تورىڭدە تۇرۋ كەرەك. 50 دوللاردان ەشكىم بايلىعىنان ايىرىلىپ قالمايدى.
قۇرىلتايدا بۇدان ماڭىزدى ماسەلەلەر دە كوتەرىلسە ءجون ەدى. الايدا «ويىنشىق» توڭىرەگىندە اڭگىمە قوزعاپ قايتقان قاۋىمداستىق كەلەسى جيىنعا ات باسىن بۇرماپتى. ەكىگە جارىلعان تۇركيا قازاقتارى العاشىندا قاي جيىنعا بارارىن بىلمەي دال بولعان. كوپشىلىگى «ەر جانىبەكتىڭ 300 جىلدىعىن» تۋ ەتكەن جيىندى قۇپ كورسە كەرەك.
ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى:
بۇل قازاق كوشىنە دەگەن كوزقاراستاردى، ونىڭ باسقاسىنا ۇلكەن كولەڭكە تۇسىرەدى. ۇيات نارسە. مەنىڭ ويىمشا، جيىرما جىلدىڭ ىشىندە وسى قازاق كوشىمەن كەلىپ، قازاق جەرىندە ءوسىپ- ءونىپ، وركەندەگەن، قازاق كوشىنىڭ ماسەلەسىن ايقىن ازاماتتاردىڭ سول ۇيىمعا باسشىلىق جاسايتىن كەزى كەلگەن سياقتى.
كەشەگى ۇكىمەت وتىرىسى نۇرى سونگەن «نۇرلى كوشتىڭ» تامىرىنا قان جۇگىرتەردەي ءۇمىت وتىن قايتا جاقتى. الىستاعى اعايىننىڭ اتاجۇرتقا اعىلۋىنا جاعداي جاساۋ تاپسىرىلدى. ال قاۋىمداستىق قۇرىلتاي وتكىزۋگە قۇمبىل ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كوشى ەلگە بەت تۇزەۋى ەكىتالاي. اتاجۇرتتى اڭساپ وتىرعان قانداستار قىتاي مەن موڭعوليادا، وزبەكستاندا.
«31-ارنا»