تورە كوگەدايحان
كوگەدايدىڭ شەشەسى تۇمار حانىم قىرعىز قىزى ەكەن، ابىلپەيىز قازاق - قىرعىزدىڭ بىتىمىنە بارعاندا، ەل ارا بىتىمگە العان ايەلى دەسەدى.
سول كەزدە ابىلپەيىز ءتۇس كورىپ، تۇسىندە ءبىر اي كەلىپ، قوينىنا ەنگەن ەكەن، ۇزاماي تۇمار حانىم بوسانىپ، سول تۇسىنە بولا «اسپانداعى ايىم بولسىن» دەپ دۇنيەگە كەلگەن بالاسىنا كوگەداي دەپ ات قويعان ەكەن.
كەرەي ەلى حاندىققا بالاسىن سۇراپ بارعاندا ابىلپەيىز وسى ءتۇسىن ايتىپ، «بولايىن دەپ تۇرعان بالام ەدى، حان ەكى سويلەمەس، الىڭىزدار» دەپ تۇمار حانىممەن قوسىپ بەرگەن ەكەن. سول كوگەداي كەرەي ەلىنە كەلىپ تورە بولىپ، 1790 - جىلى (چيانلۇڭنىڭ 5 - جىلى) بەيجيڭگە بارىپ چيانلۇڭ حانىمەن كەزدەسىپ، گۇڭ مانسابىن اكەلىپ، كەرەيدىڭ بيلىك جۇيەسىن وڭشاعان. 1820 - جىلدارى (كەيدە 1824 - جىلى دەيدى) نايماندار جاعىنان سويىلعا جازىم بولىپ، كوز جۇمعان. 39 -جىل ەل بيلەدى، سۇيەگى قازىرگى قازاقستاننىڭ زايسان اۋدانىنىڭ كوگەداي اۋىلىندا.
جانتورى، بايقان، شۇباش، حانكەلدى، بارلىباي، مامان، شەگەتاي، تاۋسارى - بۇلار تۇگەلدەي سول كەزدە كەرەيدىڭ ءار رۋىنىڭ ەل باستاعان بيلەرى بولعان. بۇلار كەرەيدىڭ التاي وڭىرىنە كەلۋىنەن باستاپ، كەلەلى، ءىرى ىستەردىڭ بارلىعىنا ارالاسقان، شەشەن، باتىر، ەل باستاعان كوسەمدەر بولدى.
اسىرەسە، ەلدى قابا جەرىنە باستاپ كەلگەندە موڭعۇلدارعا ىلعي كەرى ءتۇستى ات تاۋىپ بەرىپ قابانىڭ «اقشي»، «اققابا»، «القابەك» تاعى باسقا جەرلەرگە يە بولىپتى. اڭىزدا اقشيدى ءتورت كەرەي ات بەرىپ كىشى تورەدەن العاندا ۇلكەن تورە اشۋلانىپ، كىشى تورەنىڭ لاۋازىمىن الىپ تاستاعان دەسەدى. ولاردىڭ وسىنداي پىسىق تا الىمدىلىعىنا قاراعان جانىبەك باتىر كوگەدايدى حان كوتەرىپ چيانلۇڭ حانىنا اپارىپ كەلۋگە اتتاندىرعان ەڭ سەنىمدى ادامدارىنا اينالعان.
باياحىمەت جۇماباي ۇلى
kerey.kz