قازاقستان- جاڭا جىبەك جولى باعدارلاماسى اياسىندا الماتى وبلىسىندا ترانزيتتىك پويىزدار ءۇشىن اينالما تەمىرجول جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى بيىل باستالادى
ليانيۋنگان - كولىكتىك ينفراقۇرىلىمى وتە جاقسى دامىعان، الەمدەگى ەڭ ءىرى 25 پورتتىڭ ءبىرى. وسى جەردەن قىتايدىڭ ەڭ ءىرى قالالارىنا تەمىرجول جەلىلەرى تارتىلعان. ەندى وسى پورتتاعى لوگيستيكالىق تەرمينالدىڭ ارقاسىندا قازاقستاننىڭ قۇرلىق ارقىلى تىنىق مۇحيت ايماعىنا شىعار ۋاقىتى 3,5 ەسەگە قىسقارادى.
جوبا بويىنشا تەرمينالعا بەرىلگەن جالپى اۋماق 21,6 گەكتاردى الادى. كولىكتىك- لوگيستيكالىق كەشەننىڭ جۇكتەردى ارتۋ- ءتۇسىرۋ قۋاتى جىلىنا 410000 ستاندارتتى كونتەينەر بولماق.
2013 - جىلى ەكى ەل اراسىنداعى تەمىرجول تاسىمالى 19,5 ميلليون توننانى قۇراعان بولاتىن. بۇل 2012 - جىلمەن سالىستىرعاندا 17 پايىزعا جوعارى .
سوڭعى ەكى جىلدا ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جاڭا بەلەسكە كوتەرىلدى. ال بۇل نەدەن باستالىپ ەدى ؟
2012 - جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ استانادا شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ 25- وتىرىسىندا «جاڭا جىبەك جولى» اتتى كەڭ كولەمدى جوبانى جاريالادى. وندا ەلباسى قازاقستان ءوزىنىڭ تاريحي رولىن قايتا جاڭعىرتىپ، ورتالىق ازيا ايماعىندا ەڭ ءىرى ىسكەرلىك جانە ترانزيتتىك حابقا اينالۋى كەرەكتىگىن ايتقان - دى .
سودان بەرى تالاي ىستەر اتقارىلدى. «چۋنتسين- شىڭجاڭ- ەۋروپا» تەمىرجول جەلىسى قارقىندى دامۋ ۇستىندە. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستان شىن مانىسىندە قىتاي مەن ەۋروپا اراسىنداعى «التىن كوپىرگە» اينالدى .
وعان قوسا، بيىل ءساۋىر ايىندا «قازاقستان تەمىر جولى » ۇ ك» ا ق مەن قىتايدىڭ «شيان قۇرلىقتىق كوپىرى» لوگيستيكالىق كومپانياسى اراسىندا جۇك پويىزدارىنىڭ جاڭا باعىتىن ىسكە قوسۋ تۋرالى كەلىسىمىگە قول قويىلدى. وتكەن مامىر ايىنان باستاپ، جاڭا پويىزدار ەكى ەل اراسىنا ايىنا كەم دەگەندە ەكى رەت قاتىناي باستادى. 2013 - جىلى قازاقستان مەن قىتايدىڭ سولتۇستىك باتىسىندا ورنالاسقان ەڭ ۇلكەن قۇرلىقتىق پورتى - شيان قالاسىمەن اراداعى تاۋار اينالىمى 25 ميلليون دوللارعا جەتكەن بولاتىن.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، شيان - كونە زامانداعى ۇلى جىبەك جولىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان شاحار. ال بۇگىندە ول - قىتايدىڭ ەكونوميكاسى شارىقتاپ دامىعان ەڭ ءىرى قالالارىنىڭ ءبىرى. حالقىنىڭ سانى 10 ميلليون ادامنان اسادى . تاياۋ كۇندەرى «قازاقستان تەمىر جولى ۇ ك» ا ق قاراستى الماتى جول ءبولىمىنىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىمەن تانىسۋ ءۇشىن وڭتۇستىك استاناعا قىتايدان ارنايى دەلەگاتسيا كەلمەك. وسى ورايدا قازاقپارات ءتىلشىسى «الماتى جول ءبولىمى» باستىعىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى حالديحان جولدىاحمەت ۇلى ماۋسىمبەكوۆتى اڭگىمەگە تارتقان بولاتىن .
- حالديحان جولدىاحمەت ۇلى، وسىدان ەكى جىل بۇرىن ەلباسى «جاڭا جىبەك جولى» باعدارلاماسىن جاريالادى. وندا قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى تەمىرجول بايلانىسىنا كوپ ءمان بەرىلگەن. ال بۇل جەردە «الماتى جول ءبولىمىنىڭ» الاتىن ورنى ەرەكشە. قازىر اتالمىش مەكەمەنىڭ دامۋ دەڭگەيى قانداي دارەجەدە ءجۇرىپ جاتىر؟
- «الماتى جول ءبولىمى» - «قازاقستان تەمىر جولى» ۇ ق» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ فيليالى. بۇگىندە ءبىزدىڭ بولىمدە بارلىعى 19991 ادام جۇمىس ىستەيدى. « الماتى جول بولىمىنە » قاراستى تەمىر جول جەلىسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 1652,2 شاقىرىم. ول سوناۋ قىتاي شەكاراسىنداعى دوستىق ستانساسىنان باستاپ ، جامبىل وبلىسىنداعى وتار ستانساسىنا دەيىن سوزىلىپ جاتىر. وسى ارالىقتا 107 پۋنكت بار. 55 قۇرىلىمدىق بولىمشە جۇمىس ىستەيدى. ياعني، ءبىزدىڭ ءبولىم - ۇلكەن مەكەمە .
- بۇدان ەكى جىل بۇرىن الماتى وبلىسىندا التىنكول- قورعاس تەمىرجول جەلىسى ىسكە قوسىلعانى بەلگىلى. بۇگىندە وسى تارماقتىڭ جۇمىسى قالاي جۇرگىزىلۋدە؟
- ءيا، التىنكول- قورعاس تەمىرجول جەلىسى 2012 - جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ىسكە قوسىلعان بولاتىن. وسى ەكى جىل ىشىندە مۇندا جۇمىس كولەمى 1,5 ەسەگە ارتتى . قازىر التىنكول ستانساسى زاڭدى تۇلعا مارتەبەسىن الىپ، ءوز الدىنا بولەك بولىمشەگە اينالعان. وندا تۇرعىن ءۇي كەشەنى، مەكتەپتەر، بالاباقشالار سالىندى. ياعني ، التىنكولدە جۇمىس ىستەيتىن جۇمىسشىلارعا بارلىق جاعداي جاسالىنۋدا. ەندى ولارعا تەك بىلەك سىبانا جۇمىس ىستەۋ كەرەك. ونىڭ ۇستىنە بۇل - ەركىن ەكونوميكالىق ايماق.
- قازىر التىنكول ستانساسى ارقىلى كۇنىنە ەكى باعىتتا قانشا پويىز وتەدى؟
- بۇگىنگى تاڭدا التىنكول- قورعاس باعىتى بويىنشا نەگىزىنەن كونتەينەرلىك جۇك پويىزدارى ءوتىپ جاتىر. قازاقستانعا جانە شەت ەلدەرگە وسى كونتەينەرلىك ۆاگوندار ارقىلى كوبىنەسە حالىق تۇتىناتىن تاۋارلار، دالىرەك ايتساق ، تۇرمىستىق جانە باسقا دا ءار ءتۇرلى ەلەكتروندىق تەحنيكالار، اياق كيىم جانە كيىم- كەشەكتەر تاسىلۋدا. ءبىراق بولاشاقتا التىنكول باعىتىندا باسقا دا جۇك پويىزدارى قاتىنايتىن بولادى. مۇندا قازىر ءبىر پويىزدى تەكسەرىپ، وتكىزۋگە 3-4 ساعاتتاي ۋاقىت كەتەدى. ونىڭ ۇستىنە التىنكول ستانساسى قازىر تەك كۇندىزگى ۋاقىتتا جۇمىس ىستەيدى. كۇن سايىن قىتايدان 3-4 قۇرام كەلسە، قازاقستاننان قىتايعا 2-3 پويىز وتكىزىلۋدە. دەگەنمەن بولاشاقتا التىنكول ستانساسى تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەي الاتىن قۋاتىنا يە بولادى. بيىل جىل باسىنان بەرى قىتايدان التىنكولگە، التىنكولدەن قىتايعا جونەلتىلگەن جۇكتەردىڭ جالپى سالماعى 827196 تونناعا جەتتى. بيىل التىنكول تورابى ارقىلى سوڭعى التى اي ىشىندە 27177 كونتەينەرلىك ۆاگون تاسىمالداندى. ياعني تاۋلىگىنە 150 كونتەينەر ءتۇسىرىلىپ، تيەلۋدە. ەندى بولاشاقتا التىنكول ستانساسىندا تاۋلىگىنە 320 دان استام كونتەينەرلىك ۆاگونداردىڭ جۇكتەرى ءتۇسرىلىپ تيەلەتىن بولادى. قازىر سول ماقساتتا ستانسادا جۇك تيەۋگە ارنالعان جاڭا ورىننىڭ قۇرىلىسى جۇرۋدە.
- ال دوستىق- الاشاڭقاي تەمىرجول باعىتىندا جاعداي قانداي؟
- بۇل، ارينە، قازاقستان ءۇشىن نەگىزگى باعىت. مۇندا جولاۋشىلار پويىزدارىنان باستاپ، جۇك پويىزدارىنىڭ بارلىق ءتۇرى جۇرەدى. قازىرگى تاڭدا كۇنىنە قىتايدان 10-12 پويىز كەلەتىن بولسا، كەرى قاراي دا 10-12 پويىز وتكىزىپ جاتىرمىز . بيىل جوسپار بويىنشا قىتايعا 941175 ۆاگون، ياعني 688000 5 توننا ەكسپورتتىق جۇك جونەلتۋىمىز كەرەك بولاتىن. قازىر جوسپاردىڭ شامامەن 70 پايىزى ورىندالدى. ال قىتايدان قازاقستانعا جوسپار بويىنشا بيىل 88316 ۆاگون، ياعني 600000 2 توننا يمپورتتىق جۇك كەلۋى ءتيىس. بۇگىنگى تاڭدا بۇل جوسپاردىڭ 84 پايىزى ورىندالىپ قويىلدى. ارينە ، جاسىراتىنى جوق، جوسپاردىڭ ورىندالۋىنا باعالار مەن تاريفتەردىڭ ءوسۋى، ۆاليۋتا باعامى قاتتى اسەر ەتۋدە. دەگەنمەن جوسپارلار ورىندالۋعا تاياۋ.
- قازاقستاننان قىتايعا نەگىزىنەن قانداي تاۋارلار جونەلتىلەدى؟
- نەگىزىنەن، استىق پەن كەندىك شيكىزاتتار. مىسالى قازىر قازاقستان بويىنشا بارلىعى 3200 ۆاگونعا جۇك تيەلىپ قويىلدى. ولار «دوستىق» ارقىلى وتەدى. ولاردىڭ ىشىندە مىسالى فەرروقورىتپالار - 58 ۆاگون، كەندەر - 1718 ۆاگون، ءتۇستى مەتالل - 19 ۆاگون. سونىمەن قاتار، قازاقستاننان قىتايعا مۇناي ونىمدەرى، حيميكاتتار جانە ءداندى داقىلدار تاسىلادى.
- حالديحان جولدىاحمەت ۇلى ، وسى ارادا قازاقستان ارقىلى وتەتىن ترانزيتتىك تاسىمالدارعا توقتالا كەتسەڭىز .
- قازىر قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا تەمىرجول ارقىلى جۇزەگە اساتىن جۇك اينالىمىنىڭ 65 پايىزدان استامى تازا ترانزيتتىك جۇكتەر . ياعني قازاقستان ارقىلى قىتايدان ورتالىق ازيا مەن بۇكىل ەۋروپا ەلدەرىنە تاۋارلار تاسىمالدانادى. جانە كەرى باعىتتا دا ترانزيتتىك پويىزدار جۇرەدى. بيىل «ەسىكتەن ەسىككە» دەگەن قاعيدا بويىنشا سوڭعى التى اي ىشىندە دوستىق تورابى ارقىلى «چۋنسين» - «دۋيسبۋرگ» باعىتىنا - 12, «ۆۋحان» - «پرادۋبيتسە» باعىتىنا - 4, «چجەنچجوۋ» - «گامبۋرگ» باعىتىنا - 20 جانە «لودز» - «چەندجۋ» باعىتىنا 22 كونتەينەرلىك پويىز جونەلتىلدى. بارلىعى 58 كونتەينەرلىك پويىز .
- ەكى ەل اراسىندا جولاۋشى جانە جۇك تاسىمالىنىڭ كولەمى بارعان سايىن ارتا تۇسۋدە. بۇعان الماتىلىق جول ءبولىمى دايىن با؟ وسى تۇرعىدا قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر؟
- ءبىز قولدان كەلگەننىڭ بارلىعىن جاساپ جاتىرمىز. ءبىزدىڭ جولدارمەن جۇك پويىزدارى دا، جولاۋشى پويىزدارى دا جۇرەدى. سوندىقتان جولدارعا جوندەۋ جۇرگىزىپ تۇرماسا بولمايدى. وتكەن جىلى مىسالى 56 شاقىرىم جولدى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزدىك. بيىل جوسپار بويىنشا 54 شاقىرىم جولدى جوندەۋىمىز كەرەك. ونىڭ 40 شاقىرىمدايىن جوندەۋدەن وتكىزىپ تە قويدىق. ەندى وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، قازاقستان ارقىلى وتەتىن ترانزيتتىك جۇك تاسىمالىنىڭ كولەمى جىل وتكەن سايىن ۇلعايىپ كەلەدى. سول ءۇشىن قازىر «قازىبەك - بەك- جەتىگەن» اينالما تەمىر جول جەلىسىنىڭ جوباسى ازىرلەندى. الدىمىزداعى جەلتوقسان ايىندا قۇرىلىسى باستالادى دەپ كۇتىلۋدە. ول ىسكە قوسىلسا، قىتايدان ەۋروپاعا، ەۋروپادان قىتايعا باعىتتالعان ترانزيتتىك پويىزدار الماتىعا كىدىرمەي، تىكە اينالما جول ارقىلى ءوتىپ كەتەتىن بولادى. ونىڭ ۇستىنە قازىر الماتى ماڭىنداعى تەمىرجول ستانسالارىنىڭ بارلىعىنىڭ كولەمىن كەڭەيتۋ قاجەت. ويتكەنى كوبىسىندە پويىزداردى قابىلداۋ/جونەلتۋ پۋنكتتەرى 4 جولاقتان اسپايدى. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، الماتى-1 مەن الماتى-2 ستانسالارى اراسىندا جولاۋشى پويىزدارى كوپ جۇرەدى. «تۇلپار- تالگو» جۇردەك پويىزدارىنىڭ سانى مەن باعىتتارى ارتۋدا. سول ءۇشىن وسى ەكى ستانسا اراسىنا جاڭا ەكى باعىتتى تەمىر جول جەلىسىن سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. الماتى-2 ستانساسىنىڭ ماڭىندا وسى جۇردەك جولاۋشى پويىزدارى مەن جۇك پويىزدارىنا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋگە ارنالعان زاماناۋي تەحنيكالىق پارك سالىنايىن دەپ جاتىر. بارلىعىنىڭ جوبالارى ازىرلەنىپ قويىلدى. الداعى جىلى قۇرىلىستارى باستالادى دەپ كۇتىلۋدە. مىنە وسىلايشا ءبىز قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ بارىنشا قارىشتاپ دامۋىنا قولىمىزدان كەلگەنشە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ جاتىرمىز!
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
جاپپاربەرگەن ايبوتا