ەكى مىڭ جىل بۇرىنعى تارازدى كوردىڭىز بە؟
ەلباسى قۇپتاعان «ۇلى جىبەك جولىنىڭ تاريحي ورتالىقتارىن قالپىنا كەلتىرۋ» مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان قازبا جۇمىستارىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭى اياقتالىپ، ارحەولوگتار ەسكى قالانىڭ ورنىنا جەتتى.
قالا ورتاسىنداعى كوك بازاردىڭ اۋماعىنداعى قازبا جۇمىستارىن «ارحەولوگيالىق ەكسپەرتيزا» ج ش س 2011 - جىلى باستاعان.
جاقىندا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىمەن تانىسۋعا كەلگەن مادەنيەت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى كارىم كوكىرەكبايەۆپەن تۋريزمدى دامىتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.
قۇجاتتىڭ مەرزىمى ءۇش جىل، ماقساتى - «ەكسپو-2017» قارساڭىندا ايماقتىق مادەني كلاستەردى دامىتۋ. تاراز قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى ارحەولوگيالىق پارك قازىردىڭ وزىندە تۋريستەردى قابىلداۋعا دايىن.
بۇل جەردەن VII-VIII عاسىرلارداعى عيماراتتاردىڭ قابىرعالارىن، Х-ХII عاسىرلاردا سالىنعان مەدرەسەنىڭ، حالال مونشاسىنىڭ ورىندارىن، سونداي-اق سول زامانداعى سۋ قۇبىرلارىن كورۋگە بولادى.
قازىرگى كەزدە ارحەولوگتار قوقان داۋىرىندەگى قۇرىلىستارعا جەتكەن. ءۇش جىلدىڭ ىشىندە ولار تاراز قالاسىنىڭ بوي كوتەرگەنىنە 2000 جىل بولعانىن دالەلدەيتىن كوپتەگەن تاريحي زاتتاردى تاپقان. جوبانىڭ عىلىمي جەتەكشىسى اكادەميك كارل بايپاقوۆتىڭ مالىمدەۋىنشە، بۇل ەجەلگى قالانىڭ ورنى يۋنەسكو-نىڭ الەمدىك مۇرالارى تىزىمىنە كىرۋى ءتيىس.
وسى جەردە ەڭ العاشقى مەملەكەتتەر - باتىس-تۇرىك قاعاناتىنىڭ، قارلۇقتار مەن تۇرگەشتەردىڭ ساياسي ورتالىعى، قاراحانيدتەردىڭ استاناسى بولعاندىعىن دالەلدەيتىن ايعاقتار كوپ. بەرتىنگە دەيىن تاراز ۇلى جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق ورتالىعى بولدى. مۇندا ءارتۇرلى كاسىپتىڭ تۇرلەرى دامىدى، ساۋدا-ساتتىق حالىقارالىق دەڭگەيدە جۇرگىزىلدى.
ءارتۇرلى دىندەگىلەر وسى جەردە ءتىل تابىسىپ، بىرگە بەيبىت تۇرمىس قۇردى. عالىمداردىڭ ساراپتاۋلارىنا قاراعاندا، زورواستريزم، حريستيان، مانيحەي، يسلام، تاڭىرگە تابىنۋ مەن شامانيزمنىڭ ءبارى كەزىندە تاراز قالاسىندا بولعان. كەراميكا، سۇيەك، تاس، شىنى مەن تەمىردەن جاسالعان قىرىق مىڭنان استام بۇيىم وسىنىڭ دالەلى. قازبا جۇمىستارى كەزىندە تابىلعان ديرحام 1287 - جىلى وسى قالاداعى ۇستاحانادا جاسالعان ەكەن. وسىنىڭ ءوزى تارازدىڭ ءىرى ەكونوميكالىق ورتالىق بولعانىن كورسەتەدى. جەرگىلىكتى شەبەرلەر سول كەزدەردە جاسالعان مىس تەڭگەنى قالاعا كەلگەن تۋريستەردىڭ وزدەرى بالعامەن ۇرىپ، قولدان سوعىپ الاتىنداي ماشينا جاساپ قويىپتى.
وسىلايشا، تاراز قالاسى قازاقستانداعى ەڭ ەجەلگى ەلدى مەكەن رەتىندە تۋريستەردىڭ جاپپاي كەلەتىن قاسيەتتى جەرلەرىنىڭ بىرىنە اينالماق. جامبىل وبلىسىندا شىنىندا دا، تۋريستەرگە كورسەتەتىن تاريحي ەسكەرتكىشتەر بارشىلىق.
مىسالى، ايشا ءبيبى مەن قاراحان اتانىڭ جاتقان جەرلەرى تاريحي نىساندار بولىپ سانالادى. ەندى سولارعا «ەجەلگى تاراز قالاشىعى» ارحەولوگيالىق پاركى قوسىلدى. الداعى ۋاقىتتا ارحەولوگيالىق قازبالار كەزىندە تابىلعان بۇيىمدارعا ارنالعان مۋزەي اشىلماق. بۇل جاعىنان مادەنيەت ءمينيسترى كومەكتەسەتىن بولدى.
ال قازبا جۇمىستارىنا قوسىلۋعا ۇلى بريتانيا، پولشا، قىتاي، جاپونيا جانە وڭتۇستىك كورەيا قۇلشىنىس ءبىلدىرىپ وتىرعان كورىنەدى. راسىندا، بۇل جۇمىستار قىرۋار قارجىنى تالاپ ەتەدى. ءۇش جىلدىڭ ىشىندە وبلىستىق بيۋدجەتتەن 1 ميلليارد تەڭگە شىعىپتى. ال بولاشاقتا سالىنىپ جاتقان قۇرىلىستارعا ينفراقۇرىلىمدار سالۋ، زەرتتەۋ الاڭىن كەڭەيتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ كومەگى قاجەت. ەڭ باستىسى، تابىلعان زاتتار مەن بۇيىمداردى قالپىنا كەلتىرۋ، ساراپتاما جاساۋعا 7,5 ميلليارد تەڭگە كەرەك ەكەن.
اۆتور: قايىرجان تورەجان
«ايقىن»