قوجانوۆ «قازاق»-تى قايتا تىرىلىتكەن قايراتكەر
حالقىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن قىزمەت ەتكەن قوعام قايراتكەرى، ۇستاز، عالىم، پۋبليتسيست.
ول اۋەلى تاشكەنت مۇعالىمدەر سەمينارياسىن ءتامامداسا، 1927 - جىلى ماسكەۋدە ب ك(ب) پ و ك ماركسيزم-لەنينيزم كۋرسىن بىتىرگەن.
ساياسي قىزمەتىن تاشكەنت قالاسىندا سەميناريا وقۋشىلارىنان قۇرالعان «كەڭەس» اتتى استىرتىن جاستار ۇيىمىن قۇرۋدان باستاسا، 1917 - جىلى كوكتەمدە تاشكەنتتە مۇستافا شوقاي، ق. قوجىقوۆ، ق. بولعانبايەۆ، س. اقايەۆپەن بىرگە «بىرلىك تۋى» گازەتىن شىعاردى.
تۇركىستان (قوقان) اۆتونومياسىنا قىزۋ قولداۋشىلىق تانىتتى. ولكەدە كەڭەستىك بيلىك تۇسىندا ورىن العان اشارشىلىققا قارسى كۇرەستە بەلسەندىلىك تانىتتى.
اشتىقپەن كۇرەسەتىن ورتالىق كوميسسيانىڭ مۇشەسى رەتىندە 1918 - جىلى قاراشا ايىنان باستاپ تۇركىستان، سوزاق، قىزىلقۇم، جاڭاقورعان، شيەلى وڭىرلەرىندە اشىققان ادامداردى تاماقتاندىراتىن ارنايى ورىندار اشۋدى ۇيىمداستىردى. 1919-1920 - جىلى سىرداريا ۋەزى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، تۇركىستان ۋەزدىك-قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ، سىرداريا وبلىستىق ريەۆوليۋتسيالىق كەنتتىڭ ءتوراعاسى بولدى.
1920 - جىلدىڭ سوڭىنا قاراي تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى ىستەر حالىق كوميسسارى، 1921 - جىلى قازاندا حالىق اعارتۋ حالىق كوميسسارى بولىپ تاعايىندالدى. ول وسى قىزمەتتەردى اتقارۋ بارىسىندا ب و ا ك پەن ر ك ف س ر حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ تۇركىستان ءىسى بويىنشا قۇرعان كوميسسياسى - تۇرىك كوميسسيانىڭ رەسەيدە ىسكە اسىرىلىپ جاتقان كوممۋنيستىك شارالاردى تۇركىستان ومىرىنە كۇشتەپ ەنگىزۋگە، تاپتىق كۇرەستى شيەلەنىستىرە تۇسۋگە، ءسويتىپ، ۇلتتىق ماسەلەنى كەيىنگە ىعىستىرىپ تاستاۋعا باعىتتالعان ارەكەتىنە قارسى تۇردى. وقۋ-اعارتۋ سالاسىندا ءبىلىم بەرۋدى جەرگىلىكتى حالىقتار تىلىندە جۇرگىزۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ، ونى جۇزەگە اسىرۋدى تالاپ ەتتى.
قوجانوۆتىڭ حالقىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى ونىڭ ەرلىك ىستەرى مەن باتىل قادامدارىمەن جالعاسىپ جاتتى. قوعام قايراتكەرىنىڭ تىكەلەي ۇسىنىسىمەن كەڭەستەردىڭ I سەزى قازاق حالقى تاريحي اتاۋىن (پاتشالىق تۇسىنان بۇرمالانىپ قالىپتاسقان «كيرگيز» دەگەن اتتى ءتول اتاۋىنا - «قازاققا» تۇزەتىپ) قايتارىپ، استانالىق قالا اتىن قىزىلوردا دەپ وزگەرتتى.
مىنە، حالقى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك سىڭىرگەن تاۋ تۇلعانىڭ 120 جىلدىعى بارلىق وڭىرلەر سەكىلدى سىر بويىندا دا جوعارى دەڭگەيدە اتاپ وتىلمەك.
جۋىردا جاڭاقورعان اۋدانى، بىرلىك اۋىلىنداعى سۇلتانبەك قوجانوۆ اتىنداعى №55-قازاق ورتا مەكتەبىندە اتالمىش داتاعا ساي شارا وتكىزىلدى. ونى وسىنداعى ورتا مەكتەپتى 1974 - جىلى بىتىرگەن تۇلەكتەر ۇيىمداستىرىپ، وعان اۋىل تۇرعىندارى، سىرتتان كەلگەن قوناقتار جانە مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ۇستازدار قاۋىمى قاتىستى.
وسىدان قىرىق جىل بۇرىن اتالمىش اۋىل مەكتەبىن بىتىرگەن مەكتەپ بىتىرۋشىلەر اراسىندا بۇل كۇندەرى ەلىمىزگە تانىمال ازاماتتار كوپتەپ سانالادى. اتاپ ايتار بولساق، ۇكىمەتتىك باسىلىمدار رەداكسياسىنىڭ باس رەداكتورى، جازۋشى-دراماتۋرگ جولتاي ءالماش، قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن ساۋلەتشى فايزۋللا ياگمۋسوۆ، استانا قالاسىنداعى «ونەر اكادەمياسى» ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى تۇرسىنحان اقىلبەكوۆ، «قازاقستان تەمىر جولىنىڭ» ءبولىم باستىعى راقىم قۇتىبايەۆ، اعارتۋ سالاسىندا ەڭبەگى سىڭگەن ۇستازدار شاراپات جۇسىپبەكوۆا مەن ايگەرىم تەمىربەكوۆا جانە باسقالار بار.
تۇلەكتەر اتىنان ءسوز العان جولتاي ءالماش تاريحي تۇلعانىڭ ۇلگىلى ءومىر جولىمەن قاتار ءالى دە جۇرتشىلىققا جاريا ەتىلمەگەن قالتارىس تۇستارىن دا اڭگىمە وزەگىنە اينالدىردى. سونداي-اق قۇرداستارى اتىنان قايراتكەردىڭ ۇلكەن پورترەتىن جانە ءوزىنىڭ ەكى تومدىق شىعارمالار جيناعىن مەكتەپ ۇجىمىنا سىيعا تارتتى. ول ءوزىنىڭ سۇلتانبەك قوجانوۆ تۋرالى «ستالينمەن ازىلدەسكەن قازاق» اتتى سپەكتاكل جازىپ بىتىرگەندىگىن دە وسى كەزدەسۋ بارىسىندا جاريا ەتتى.
وسى جيىن بارىسىندا مەكتەپتىڭ بۇرىنعى باسشىلارى مەن ۇستازدارى ءشارىپ الىممۇسايەۆ، ءسابيرا، قۇربانكۇل، گۇلزيرا اپايلار ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ، وتكەن كەزەڭدەردى ەسكە الدى. ال مەكتەپ ديرەكتورى اينۇر مىرزاليەۆا قوعام قايراتكەرى سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ 120 جىلدىعى قارساڭىندا ونىڭ اتىنداعى ورتا مەكتەپتە ءتۇرلى شارالاردىڭ جىل باسىنان وتكىزىلىپ كەلە جاتقاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. ماسەلەن، ارنايى ۇلى تۇلعاعا ارنالىپ ستەند جاسالىنسا، «اققان جۇلدىز» اتتى تانىمدىق كەشتىڭ مەكتەپ وقۋشىلارىنا بەرگەن ءتالىمى مول بولدى.
اتالمىش جيىن سوڭىندا قوعام قايراتكەرىنە جانە وسى شارانى وتكىزۋشىلەردىڭ مەزگىلسىز ومىردەن وتكەندەرىنە ارنالىپ اس بەرىلىپ، باتا وقىلدى.
اۆتور: ەركىن قالدان
«ايقىن»