كوكجال سماعۇل - قىتايداعى باتىر قانداسىمىز تۋرالى

استانا. قازاقپارات - سوڭعى كەزدەرى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا «قازاق» دەپ اتوي سالعان ارلاندار تۋراسىندا جازبالار كوبەيدى. بۇل ارينە ۋاقىت تالابى.

قانىبەك كىم؟ سابىر كىم؟ باحا فەستيۆال شە؟ سارى الماز قايدا؟ كوزى قاراقتى وقىرمان ولار تۋرالى تام-تۇمداپ بولسادا بىلەدى.

 بىرەۋى كوزىنە شەل بىتكەن شەشەندەردى جونگە سالىپ، الماتىنى الاقانىندا ۇستاپتى. بىرەۋى قازاقتى توناعىسى كەلگەن شەتەلدىڭ «يتتەرىن» شەكارادان ارى اسىرىپ قۋىپ تاستاپتى.

ايتەۋىر، مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ ۇپايىن تۇگەندەۋدەن ەشقايسىسى دا ايانباعان ەكەن. سول ۋاقىتتاردا «سودىر» ، «قاراقشى» اتانعان كوكجالداردىڭ بىزگە جەتكەن بىرەر اۋىز سوزىنە قاراساڭ، كوزىڭە جاس تولادى.



- ءار جىگىت ءوز اۋىلى ءۇشىن قولىنان كەلگەن جاقسىلىعىن جاساسا ءبىزدىڭ قازاق رەسپۋبليكاسى دەگەنىنە جەتەتىنە مەن تولىق سەنەمىن. شىمكەنتكە قاراساڭىز بارلىق ساۋدا ورىندارىنىڭ قۇلاعىندا وزبەكتەر وتىرىپ العان. ولاردىڭ اسحانالارىندا ىدىس جۋىپ، ەدەن جۋىپ جۇرگەندەر قازاقتىڭ قاراكوز قىزدارى. ءتىپتى، سۇراستىرىپ كەلسەڭ تۋىسقانىڭ عوي. قازاق نەگە ءوز جەرىندە، ءوز ەلىندە دۇرىس تىرلىك ىستەي المايدى. ءوز ەلىندە ءوزى قوجا ەكەنىن سەزىنەتىن «اتموسفەرا» جاساۋ كەرەكپىز. ول ءۇشىن جىگىتتەر بىرىگىپ، سەس بولۋى قاجەت، - دەيدى سابىر مارقۇم.

-  مەن دە ۇلتشىلمىن. قازاقتاردىڭ جاقسى كيىنگەنى، جاقسى ءومىر سۇرگەنى، جاقسى ماشينالاردى مىنگەنى، جاقسى ۇيدە جاساعانى ماعان ۇنايدى. مەن بۇعان راحاتتانامىن... مەن وزىمە دە، باسقالارعا دا قازاقستاندا جاقسى ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن عانا ەمەس، مىندەتتى ەكەنىن دالەلدەگىم كەلەدى، - دەيدى نەسىپباي (سارى الماز) .

-  ءبىز ول كەزدە رۋعا، جۇزگە بولىنگەن جوقپىز. ءبارىمىز قازاق بولدىق. ءوز ەلىمىزدى، ءوز جەرىمىزدى باسقا كەلىمسەكتەرگە بيلەتكىزگەن جوقپىز جانە بيلەتكىزبەيمىز دە. ءبارىمىز ارلان بولا الماسپىز، ءبىراق شۇيەبورى بولمايىقشى، - دەيدى بۇل كۇندە كوزى ءتىرى ەل اعاسى سابىرجان ماحمەتوۆ.

وسىنداي ۇلاعاتتى ويدا بولعان، ۇلت نامىسى ءۇشىن باسىن وققا بايلاعان ازاماتتاردىڭ قالاي عانا «قاراقشى» اتانىپ، تۇرمەگە توعىتىلىپ، دوسى مەن جاۋىنىڭ قولىنان جەر جاستانعانىنا قانىڭ قاينايدى.

بۇكىل وڭتۇستىك ءوڭىردى ۋىسىندا ۇستاپ، الاشتىڭ رۋحىن اسپانداتقان سابىر ءمۇسىلىم ۇلىنىڭ جوعارىداعى ءسوزى ءالى دە ءبىر ءسات كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن جوق. كوشە سىپىرىپ جۇرگەن كىم؟ بازاردا اربا سۇيرەپ جۇرگەن كىم؟ زارلاپ جۇرگەن كىم؟ جىلاپ جۇرگەن كىم؟ جاۋابى - بىرەۋ- اق. ول - قازاق. بار- جوعى 17 ميلليون قازاقتىڭ باسىن قوسا الماي جۇر ءبىزدىڭ ەل.

جاقىندا عانا سوناۋ قىتايداعى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنان 2 ازامات كەلدى. بىرەۋى اتى ءماشھۇر، ەرەجەسىز توبەلەسىتڭ مايتالمانى - جۇمابەك تۇرسىن. بىرەۋى سىماعۇل داۋلەت ۇلى. ەكى ازامات تا قازاقتىڭ بۇگىنگى بورىلەرى نازاروۆتاردىڭ شاقىرۋىمەن ەلگە كەلىپتى. ءبىراز اڭگىمەلەستىك. ميللياردتىڭ ىشىندە جۇرسەدە ساعى سىنباعان قوس كوكجالدىڭ مىنەزىنە ريزا بولدىق. وتان شەكاراسىن اتتاعانى ءبىرىنشى رەت بولسادا جۇمابەك باتىر ەلگە ورالاتىندىعىن ايتىپ، اعىل-تەگىل اقتارىلىپ سويلەدى.

ال سىماعۇل شە؟ بۇل جىگىت تۋرالى بىلايعى جۇرت از بىلەدى. ءتىپتى اقپارات جوقتىڭ قاسى. ءبىراز جۇرت «سىمايىل» دەپ اتايتىن كورىنەدى. كەيىن بىلدىك. ءتىپتى بىزبەن قوشتاسىپ كەتكەن سوڭ ول تۋرالى تالاي داقپىرتتى ەلدەن ەستىدىك.

«ءۇرىمجىنىڭ ۇيعىر، قازاعى ونىڭ ءبىر اۋىز سوزىنەن شىقپايدى ەكەن»، «انەۋ ءبىر قىسىق كوزدى قىڭىرايتىپ تاستاپتى»، «مىنەۋ ءبىر كوك كوزدىڭ كوزىن اشىپتى»، «اقشاسىن الدىرتقان قازاقستاندىققا تيىنىن قالدىرماي تولەتىپ بەرىپتى»...

ايتەۋىر قۇرىعى جەتكەن جەردە قازاقتىڭ نامىسىن ەشكىمگە تاپتاتپاعان ەكەن. اتاجۇرتتاعى ارلانداردىڭ دا ازۋلىسى كورىنەدى. باستىسى، ناعىز الاشتىڭ ازاماتىنا ءتان تىرلىك ىستەپ جۇرسە كەرەك.

سويتكەن سىماعۇل كىم دەيسىز عوي؟ ول - 1985-جىلى 20-ساۋىردە ءۇرىمجى قالاسىنىڭ ماڭىنداعى ەرەنقابىرعا وڭىرىندە دۇنيە ەسىگىن اشىپتى. باستاۋىش مەكتەپتەن باستاپ، سپورتتى سەرىك ەتكەن سماعۇل جاپونشا كۇرەستەن ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىپ، 14 جاسىندا ىشكى قىتايداعى حۇڭ شان سپورت مەكتەبىنە ەرەكشە ۇسىنىسپەن قابىلدانىپتى. ىلە-شالا شىڭجاڭ كومانداسىنىڭ ساپىندا ونەر كورسەتىپ، ءبىراز بيىكتەردى باعىندىرعان ەكەن. جاپونشا كۇرەس تۇرىنەن 5 التىن مەدال، 2 كۇمىس، ءبىر قولا مەدال ەنشىلەگەن ول مەملەكەت دارەجەلى سپورتشىعا اينالىپ ۇلگەرىپتى. بەلگىلى سەبەپتەرمەن وليمپياداعا قاتىسا الماي قالعان سماعۇل ورتادا ءبىراز جىلدار ءۇزىلىس جاساپ، ەندىگى باعىتىن ەرەجەسىز توبەلەسكە بۇرسا كەرەك.

بۇلاردى ايتىپ وتىرعانىمىز قايدا جۇرسەدە قازاقتىڭ نامىسىن بيىك ۇستاعان ازاماتتار جادىمىزدا جۇرسە ەكەن، اتاعىن اسپانداتىپ، الاقانىمىزعا سالساق ەكەن دەگەن وي. شىن مانىندە، الەمدەگى بار قازاقتىڭ بالاسى تۋ كوتەرىپ، تۇگەل اتقا قونباسادا، جۇرەك جۇتقان بورىلەرى ءبىر ۇيىرگە قوسىلسا الاشتىڭ تۋى قايتا كوتەرىلەر ەدى. قازاقتىڭ رۋحى قايتا اسپاندايتىن ەدى.

ەرەۋىل اتقا ەر سالىپ، ەگەۋلى نايزا قولعا ال دەۋدەن اۋلاقپىز. دەگەنمەن كورشىنىڭ اۋلاسى ورتەنىپ جاتقاندا، تۇلپارىمىز بايلاۋدا، قالقانىمىز سايلاۋدا بولعانى ءجون.

ول ءۇشىن ارينە سماعۇل سىندى كوك بورىلەردىڭ كوپ بولعانى كەرەك...

حازىرەت ءابدىلدا
«اباي» سايتى