شي-ان - ۇلى جىبەك جولىنىڭ باستاۋى - فوتو رەپورتاج
كورمە اياسىندا مەديا- كونفەرەنتسيا وتەدى. شارا بارىسىندا «قازاقپارات» ح ا ا باس ديرەكتورىنىڭ شىعارماشىلىق جونىندەگى ورىنباسارى قالامقاس ءابۋوۆا بايانداما جاسايدى.
شي ءان ەجەلگى زاماندا چاڭان دەپ اتالعان. ول قىتايدىڭ ەجەلگى استاناسى جانە جىبەك جولىنىڭ شىققان جەرى رەتىندە بەلگىلى. مۇندا ۇلى شين، حان، تاڭ ءتارىزدى 13 اۋلەت نەگىزىن قالاعان. ءوزىنىڭ ەرەكشە تاريحي ورنىنىڭ ارقاسىندا شي ءان افينى، ريم جانە كايرمەن بىرگە الەمنىڭ ەجەلگى 4 قالاسىنىڭ تىزىمىنە ەندى. قالا مادەني مۇرا نىساندارىنا باي جانە ەجەلگى ەسكەرتكىشتەردىڭ سانى جاعىنان ءبىرىنشى ورىن الادى.
قازىرگى شي-ان - ءشانشي پروۆينتسياسىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى. ول گۋانچجۋن جازىقتىعىندا، حانكە وزەنى بويىندا ورنالاسقان. 10 مىڭ شارشى شاقىرىم اۋماقتى الىپ جاتىر. حالقىنىڭ سانى 8 ميلليونعا جۋىق.
ءبىر اي بۇرىن قىتاي تاراپىنىڭ شاقىرۋىمەن شي ءاندا قازاقپارات ءتىلشىسى بولىپ قايتقان ەدى. وعان وسىناۋ تاريحى تۇنعان، شەجىرەگە باي ۇلى قالا قالاي اسەر ەتتى؟ ءتىلشىمىز دايىنداعان فوتورەپورتاجدى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
1. بەيجىڭنەن شي-انعا دەيىن ۇشاقپەن ۇشۋ ءبىر جارىم ساعاتتان ءسال استام ۋاقىتتى الدى. ءبىر قىزىعى، اۋەجايدان شىققان بويى قوناقۇيگە دەيىن ەكسكۋرسيا باستالىپ تا كەتتى. زاماناۋي بيىك عيماراتتار ەجەلگى ەسكەرتكىشتەرمەن ارالاسىپ جاتىر.
مىنە، حۋڭۋ يمپەراتورى (1374-1378 ج. ج. ) باسقارعان كەزەڭدەگى تۇرعىزىلعان قالا قابىرعاسى. ونىڭ ۇزىندىعى - 14 شاقىرىم، بيىكتىگى -12 مەتر. تاماشا ساقتالعان. قالانىڭ ورتاسىمەن وتەدى.
2. مەن توقتاعان قوناقۇيدى كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە ورىستار سالعان ەكەن. قازىر بۇل جەر كادىمگى ۇلكەن كەشەنگە اينالعان.
3. ۇلى جىبەك جولى ەكسپو كورمەسى ءوتىپ جاتقان ساۋدا كەشەنىندە بولدىم. ءبىر اي بۇرىن عانا بۇل جەردە قۇرىلىس جۇمىستارى قىزۋ ءجۇرىپ جاتقان ەدى. ونىڭ ىشىندە قازاقستانعا دا ارنالعان پاۆيلون سالىنىپ جاتقان بولاتىن.
4. ال مىناۋ شي-ان مەن ءشانشي پروۆينتسياسىنىڭ اكىمشىلىگى ورنالاسقان اكىمشىلىك عيماراتتار.
5. شي-اندا ۇلى جىبەك جولىنىڭ مۇراجايى بار. ونى جەكە كورپوراتسيا سالعان. مۇندا زاماناۋي ينستاللياتسيالاردى تولىقتىرىپ تۇراتىن كوپتەگەن راريتەتتەر تانىستىرىلعان. قالىڭ سەيفتىك ەسىكتىڭ سىرتىندا جوعارى شەندى تۇلعالاردىڭ ناعىز التىن بۇيىمدارى ساقتالعان.
6. بۇل كورپوراتسيا تاڭ اۋلەتىنىڭ ەجەلگى باتىس بازارى قالاشىعىنىڭ ورنىندا ساۋدا كەشەنىن دە سالعان. اعاشقا سالىنعان كارتا اتا- بابالىرىنىڭ نەنى پايدالانعانىن كورسەتەدى.
7. قالادا قىزۋ ساۋدا ءجۇرىپ جاتىر. شي-اننان تۋريستەر وزدەرىمەن بىرگە ۇلتتىق سۋۆەنيرلەر مەن شاي ونىمدەرىن الا كەتەدى. سورەلەردەگى شاراپتار دا جاقسى ءوتىمدى تاۋار. جەرگىلىكتى تۇرعىندار انار شارابىن العاندى قوش كورەدى. مۇندا كوپتەگەن ونىمدەردە پاندانىڭ بەينەسى بار. بۇل جانۋار قىتايدىڭ رەسمي ەمەس ۇلتتىق ەمبلەماسى ەكەنى بەلگىلى. قىتاي تاۋارلارىمەن بىرگە، الەمدىك برەندتى ونىمدەر دە جەتىپ ارتىلادى.
8. قالانىڭ ينفراقۇرىلىمى ۇلگى بولارلىقتاي. ايتالىق، جولاۋشىلار اۆتوبۋسىنا ارنالعان بولەك جولاق (قىزىل ءتۇستى) بىزگە دە كەرەك- اق. نەمەسە ۆەلوسيپەد تۇراقتارىمەن جابدىقتالعان مۋنيتسيپالدى ۆەلوسيپەد پاركى. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، ۆەلوسيپەدتى 2 ساعاتقا تەگىن جالعا الۋعا بولادى. ال دا، باراتىن جەرىڭە بارا بەر. قالاداعى كەپتەلىستى ەسكەرسەك، ۆەلوسيپەد تاپتىرماس كولىك.
9. سوسىن حالىقتىڭ وسىمدىكتەرگە دەگەن قارىم- قاتىناستارى تاڭ قالدىردى. قالا بەينەبىر جاپ- جاسىل كىلەمگە ورانعانداي. قوناقۇيدىڭ اينالاسىندا سەرۋەندەپ ءجۇرىپ، ءار اعاشتىڭ ءوزىنىڭ رەتتىك ءنومىرى بار ەكەنىن كوردىم.
10. وكىنىشكە قاراي، تىعىز جۇمىس كەستەسى مادەني ورىنداردى ارالاۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى. تەك قوڭىراۋلى جانە باراباندى ەكى كونە مۇنارادا بولىپ قايتتىق. مۇندا الەمدەگى ەڭ ۇلكەن بارابان مەن الىپ قوڭىراۋ ورنالاسقان. قۇرىلىس نىساندارى ەجەلگى ساۋلەت ونەرىنىڭ بيىك دەڭگەيىن پاش ەتەدى. وسى مۇنارالاردان قالا كەلبەتىنىڭ سۇلۋ كورىنىسىن تاماشالاي الاسىز.
11. قوڭىراۋلى مۇنارامەن قوشتاساردا وسى قالاعا كەلۋگە جازسىن دەگەن ىرىممەن ءبىر ۋىس تەڭگە تيىندارىن شاشتىم. ەكى جىگىت مەنىڭ تيىندارىمدى تەرىپ الىپ جاتتى، ولار قازاقستاندىق ۆاليۋتانى بىلەتىن بولىپ شىقتى.
اۋدارماشى لي تسزيانليان (سۋرەتتە) ايتقانداي، شي ءانعا جىل سايىن مەملەكەتتىك باعدارلامامەن قىتاي ءتىلىن ۇيرەنىپ جۇرگەن مىڭداعان ورتاازيالىقتار، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندىقتار كەلەدى ەكەن. ول ءوزى شي ءان شەت تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتىندە قىتاي ازاماتتارىنا ورىس تىلىنەن ساباق بەرەدى ەكەن. ءبىر لەكتە 500 دەن استام ستۋدەنت بار. تۇلەكتەرى كوبىنە حالىقارالىق ساۋدامەن اينالىساتىن كومپانيالارعا جۇمىسقا ورنالاسادى. ليدىڭ سوزىنە قاراعاندا، جەرگىلىكتى جاستاردا ورىس تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق ءوسىپ كەلەدى. ۇلى جىبەك جولىن جاڭعىرتۋ يدەياسىمەن بىرگە ولاردىڭ سانى دا ارتا تۇسپەك.
«قازاقپارات» ح ا ا «ۆەن حۋەي باۋ» باسىلىمىنا جانە ءشانشي پروۆينتسياسىنىڭ باسشىلارىنا باسپا ءسوز تۋرىن ۇيىمداستىرۋعا كومەكتەسكەنى جانە قولداۋ كورسەتكەنى ءۇشىن العىس بىلدىرەدى.