ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ: وتئراردان وتئز فارابي شئققان

فوتو: None
 استانا.قازاقپارات - بةلگئلئ شئعئستانؤشئ عالئم ءابساتتار قاجئ دةربئسالئمةن بولعان سذحباتتئ ذسئنامئز.

 ءسئز كاسئبي شئعئستانؤشئ، اراب ءتئلئنئث مامانئ رةتئندة فارابي مذراسئنا قانداي باعا بةرةسئز؟

 بئرئنشئدةن ايتار بولسام ءال فارابي وتئراردان شئققان جالعئز عالئم ةمةس. زةرتتةي كةلة وتئرار شاهارئنان وتئزدان استام عالئم شئققانئن تاپتئم.

 عالئمدار اراسئندا مةرزئمدئك جاعئنان الئپ قارايتئن بولساق، 870 - 950 - جئلدارئ ءومئر سذرگةن ءال فارابي ءبئرئنشئ بولئپ تذر. ءال فارابي مذسئلمان ءدئنئ پايدا بولئسئمةن ءبئر-ةكئ عاسئردان سوث دذنيةگة كةلگةن. ХІ - ХІІ عاسئرلاردان باستاپ ارئ قاراي ءال فارابيلةر ذزئلمةگةن. بذل ءذردئس ХVI عاسئرعا دةيئن جالعاسقان. وتئرار قالاسئ فاراب دةپ اتالئپ، شاهاردان شئققان عالئمدار وزدةرئنة فارابي ةسئمئن قوسقان. زةرتتةي كةلة مةن ذلئ ويشئلدان ءذش جئلدان كةيئن ءومئر سذرگةن ءال فارابي ات تذركئستاني ءال يقاني دةگةن كئسئنئث شئعارماسئن تاؤئپ، تراكتاتتارئن اراب تئلئنةن قازاقشاعا اؤداردئم. بذل جايئندا مونوگرافيام جارئق كوردئ. قازئر بذل مالئمةتتةردئ قازذؤ رةكتورئنا تابئستاماقپئن. وتكةن عاسئردئث 60 - 80 - جئلدارئ ءابؤ ناسئر ءال فارابيدئث جةتئ-سةگئز تراكتاتئ جارئق كورسة ءبئز، «حالئق تاريح تولقئنئندا» باعدارلاماسئ اياسئندا تذركيا كئتاپحانالارئنان ونئث جةتپئس سةگئزگة جؤئق تراكتاتئن الئپ كةلدئك. سةگئز تراكتاتئ وسئعان دةيئن جارئق كورسة ونئث جةتپئسكة جؤئق شئعارماسئ شاث باسئپ بةلگئسئز بولئپ كةلگةن.

 ءسئز اتالعان مالئمةتتةردئث ةلةكتروندئق نذسقالارئن «قازاقستان تاريحئ» پورتالئنا وقئرماندار قولدانئسئنا بةرة الاسئز با؟

 البةتتة. سئزدةر ءبئزدئث ر.ب.سذلةيمةنوأ اتئنداعئ شئعئستانؤ ينستيتؤتئنا كةلئثئزدةر، ارمةن قاراي اقئلداسا وتئرئپ، بئرئگئپ جذمئس جاسايتئن بولامئز.

 كةلةسئ ساؤالعا كوشسةك، ءال فارابيدئث شئعؤ تةگئ مةن ذلتئنا قاتئستئ ءبئراز عئلئمي پئكئرتالاستار تؤئنداعان بولاتئن. كورشئلةس وزبةك عالئمدارئ ذلتئ وزبةك دةگةن تذجئرئمداما ذسئندئ؟ ءسئزدئث عئلئمي پئكئرئثئز قانداي؟

 جاقسئ ادامعا ءارقاشاندا تالاس بولادئ. كةزئندة ماسكةؤدةگئ ك س ر و عا شئعئستانؤ ينستيتؤتئن ذلتئ تاجئك اكادةميك ب.گ.گافؤروأ دةيتئن كئسئ ذزاق جئلدار باسقاردئ. جةتپئسئنشئ جئلدارئ ءال فارابيدئ تانئپ بئلة باستاعان كةزدةن باستاپ، عالئم ةثبةكتةرئ وزبةكتئث دة، تاجئكتئث دة ادةبيةتتةرئندة جارئق كورة باستادئ. ال ءال فارابي تةگئنة قاتئستئ سذراقتئث نذكتةسئن ب.گافؤروأ قويدئ. ءال فارابيدئث «فيلوسوفيالئق تراكتاتتارئ» جارئق كورگةن كةزدة ول كئسئ العئ ءسوزدئ «ءال فارابي تذركئ تةكتئ عالئم. ول قازاقستانداعئ وثتذستئك قازاقستان ايماعئنداعئ وتئرار قالاسئنان شئققان تذلعا» دةپ جازدئ. قازاق جةرئنةن شئققان دةگةن ءسوزدئث ءوزئ ءبئراز نارسةنئ ايعاقتاپ تذر ةمةس پة؟

 قورئتئندئ ساؤالئمئزعا كوشسةك، «مادةني مذرا» جانة «حالئق تاريح تولقئنئندا» بادارلاماسئ بويئنشا ءسئز باسقاراتئن شئعئستانؤ ينستيتؤتئ ءال فارابي مذراسئ بويئنشا قانداي ءئس-شارالار اتقارؤدا؟

 شئعئستانؤ ينستيتؤتئنئث جانئنان اقپارات ورتالئعئ قذرئلدئ. ورتالئق جوسپارلار جاساپ، فارابي اتانعان بارلئق عالئمداردئ زةرتتةؤ ذستئندة. جالپئ ءال فارابي عئلئمنئث بارلئق سالاسئن قامتئعان تذلعا. سوندئقتان دا قازذؤ عالئم ةسئمئ بةرئلئپ وتئر. قالعان ءال فارابيلةر تةك قانا ءبئر عئلئم سالاسئمةن اينالئسقان. مةن تاپقان ةكئنشئ ءال فارابي ءابؤ ناسئردان كةيئنگئ اتاقتئ عالئم بولعان. ونئث كئتاپتارئنئث ءبئر پاراسئ ا ق ش پرينستون ؤنيأةرسيتةتئندة باسئلئپ شئقتئ. زةرتتةي كةلسةك، باسقا دا بةلگئسئز ءال فارابيلةردئ كوپتةپ كةزدةستئرؤگة بولادئ.

 قورعاس اؤدانئنئث سولتذستئك - شئعئسئندا المالئق دةگةن قالا بولعان. سول قالانئث تؤماسئ جامال قارشئ(موثعول تئلئنةن اؤدارعاندا - پاتشا سارايئ دةگةن ءسوز) دةگةن كئسئ ХІ  عاسئردا ءومئر سذرگةن ءال فارابيدئث 7 توم ةثبةگئن پارسئ تئلئنة اؤدارعان. 700 بةت كئتاپ ةتئپ باستئرعان، بذل ةثبةك بةرتئن كةلة بةيرؤتتة جارئق كوردئ. اتالعان ةثبةكتئ كايردةن تاؤئپ كةلدئم، قازئرگئ كةزدة بذل مةندةگئ جةكة كئتاپحانادا تذر. بابامئزدئث ءوزئ اراب تئلئندة جازعان. ةندئگئ مئندةت وسئ ةثبةكتةردئ ءارئ قاراي زةرتتةؤ.

سذحباتئثئزعا راحمةت!

 ولجاس بةركئنبايةأ

«قازاقستان تاريحئ» ينتةرنةت-پورتالئنئث ءتئلشئسئ