قازاق تئلئنة باسئمدئق بةرگةن دذرئس

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - مةكتةپ تابالدئرئعئن جاثا عانا اتتاعان بالاقايلاردئ بئردةن وزدةرئنة جات اعئلشئن ءتئلئن مةثگةرؤگة ماجبذرلةؤ تةك اتا-انالار مةن مذعالئمدةر عانا ةمةس، عالئمدار تاراپئنان دا قارسئلئق تؤدئرؤدا.

ولار ءبئلئم جانة عئلئم مينيسترلئگئنةن «ةث قذرئعاندا، ءذشئنشئ ءتئلدئ ذيرةنؤدئ 2-سئنئپتان باستاؤدئ» سذرادئ.

ايتكةنمةن، جاقئندا قابئلداناتئن «مةملةكةتتئك جالپئعا مئندةتتئ باستاؤئش ءبئلئم بةرؤ ستاندارتئنئث» جوباسئندا ذشتئلدئلئك ساياساتئن ءبئرئنشئ سئنئپتان-اق جذزةگة اسئرؤ قاراستئرئلؤدا.

«نازاربايةأ زياتكةرلئك مةكتةپتةرئ» د ب ب ذ مةن ئ.التئنسارين اتئنداعئ ذلتتئق ءبئلئم اكادةمياسئ ازئرلةگةن «مةملةكةتتئك جالپئعا مئندةتتئ باستاؤئش ءبئلئم بةرؤ ستاندارتئنئث» جوباسئ قوعامدا قئزؤ پئكئرتالاسقا تامئزئق بولؤدا.

ويتكةنئ بذل قذجات ورتا ءبئلئم بةرؤ جذيةسئندة «رةأوليؤسيالئق» رةفورمالارعا ئقپال ةتپةك. سوندئقتان ءماجئلئستئث أيسة-سپيكةرئ داريعا نازاربايةأانئث قولداؤئمةن، وسئعان ارنالعان ذلكةن جيئن ءوتتئ.

- ورتا ءبئلئمدئ جاثارتؤ باعدارلاماسئنا سايكةس، بذل ستاندارت 2015-2016 - جئلعئ وقؤ جئلئندا، ياعني كةلةسئ جئلئ ةندئرئلةتئن بولادئ، - دةدئ وتئرئستئ اشقان ءماجئلئستئث الةؤمةتتئك-مادةني دامؤ كوميتةتئنئث ءتورايئمئ گذلنار ئقسانوأا.

- سوندئقتان ؤاقئت از قالدئ. بئزگة بذل جوبانئث بارلئق وث جانة تةرئس جاقتارئن قاراپ شئعؤ كةرةك بولادئ.

جالپئ، بذل ستاندارتقا سايكةس، قازاقستان الدا 12 جئلدئق ءبئلئم بةرؤگة كوشةدئ. بذل رةتتة سونئ ةندئرؤ بويئنشا سئناق 10 جئلداي ةلئمئزدةگئ ءجذز مةكتةپتة جذرگئزئلئپتئ. «2003 - جئلئ باستالعان ةكسپةريمةنت «اعئلشئن ءتئلئن ةرتة جاستان ذيرةتؤ ورئندئ» دةگةن بايلام جاساؤعا مذمكئندئك بةردئ» دةيدئ ءبئلئم جانة عئلئم أيسة-ءمينيسترئ ة.يمانعاليةأ.

الايدا ذستازدار مةن پةداگوگ-عالئمداردئث ويئ باسقاشا. ولار بذدان ءتئپتئ «كةلةر ذرپاقتئث پسيحولوگيالئق دامؤئنا كةدةرگئ» كورئپ وتئر.

- اباي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق پةداگوگيكالئق ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورلئق قذرامئ ذسئنئلئپ وتئرعان ستاندارت جوباسئن تالداي كةلة، تومةندةگئدةي ذسئنئستار بةرةدئ، - دةدئ اباي اتئنداعئ قاز ذ پ ؤ پروفةسسورئ، پةداگوگيكا عئلئمدارئنئث دوكتورئ ءامينا ءامئروأا.

- انا تئلئندة ساؤاتتئ سويلةؤگة جانة ساؤاتتئ جازؤعا ماشئقتانباعان بالانئث ةكئنشئ، ءتئپتئ ءذشئنشئ ءتئلدئ قاتار ذيرةنؤئ ونئث پسيحولوگيالئق تذرعئدان دامؤئنا جانة وي-ورئسئنئث وسؤئنة كةدةرگئ كةلتئرةرئ ءسوزسئز. سوندئقتان ءبئرئنشئ سئنئپتا مةملةكةتتئك تئلگة باسئمدئق بةرگةن دذرئس دةپ ويلايمئز! ياعني تازا انا تئلئندة ساؤاتئن اشئپ الئپ، سودان كةيئن باسقا تئلدةردئ وقؤئ قاجةت.

وسئ ماقساتتا، پروفةسسورلار «وقؤشئلاردئث انا تئلئندة ساؤاتتئ سويلةؤئ مةن ساؤاتتئ جازؤئن قامتاماسئز ةتؤ ءذشئن 1-سئنئپتئث І جارتئجئلدئعئندا ساؤات اشؤ ءپانئ تةك انا تئلئندة عانا وقئتئلؤئ كةرةك،-دةگةن ذسئنئس ايتتئ. - ورئس ءتئلئن 1-سئنئپتئث ІІ جارتئجئلدئعئنان باستاپ جذرگئزؤگة بولادئ. ويتكةنئ الئپبيلةرئندة اسا كوپ ايئرماشئلئق جوق. ال شةت ءتئلئن كةلةسئ سئنئپتان باستاپ وقئتؤدئ ذسئنامئز. 2-سئنئپتان ةنگئزسة دة، ونئ تولئق مةثگةرئپ كةتؤگة بالانئث مذمكئندئگئ بار».

«ءبئرئنشئ سئنئپتان باستاپ، 3 ءتئلدئ قاتار مةثگةرؤ وقؤشئلاردئث قابئلداؤ مذمكئندئكتةرئنة قايشئ كةلةدئ، - دةپ ءتذيدئ ءامينا ءامئروأا. - 3 ءتئلدئ «الئپپةنئ» ءبئر مةزگئلدة جانة باستاپقئ سئنئپتان باستاپ وقئتؤ وقؤشئلاردئث ساؤاتتئ جازؤ جانة ساؤاتتئ ويلاپ، سويلةؤئن دامئتپايتئنئ انئق. پةداگوگيكالئق، پسيحولوگيالئق زةرتتةؤلةر «انا ءتئلئن جةتئك بئلگةننةن كةيئن شةت ءتئلئن وقئپ-ذيرةنؤ بالاعا جةثئل تيةتئنئن» عئلئمي تذرعئدان دالةلدةيدئ. ءبئز وسئ ذسئنئستارئمئز نةگئزئندة جوندةلگةن ستاندارتتئ قابئلداؤئن قولدايمئز!»

جيئندا ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورئ، وقؤلئقتار اأتورئ ي.پاألةنكونئث بةينة ءذندةؤئ جاريا ةتئلدئ: «ستاندارت جوباسئ جانة سوعان سايكةس، جاثا باعدارلامالار ازئرلةندئ، ولار مةكتةپ ءبئلئمئ جذيةسئندة مذلدةم باسقاشا رةفورما جذرگئزةتئن بولادئ، - دةپ تذسئندئرةدئ پروفةسسور. - ةگةر ءبئز بذرئن 1-سئنئپتا «ساؤات اشؤدئ» («گراموتا») وقئساق، ةندئ ول بولمايدئ، بئردةن بالا «ورئس ءتئلئ جانة ادةبيةتئ» ءپانئن قولعا الادئ».

ي.پاألةنكونئث ايتؤئنشا، ماسةلةن، جوبادا 1-سئنئپ پارتاسئنا جاثا وتئرعان قازاق بالاسئنان بئردةن ورئسشا سويلةپ، جازؤدئ تالاپ ةتؤ كوزدةلگةن: «بؤكأار بولمايدئ، بئردةن قازاق مةكتةپتةرئندةگئ بالالارعا ارنالعان «ورئس ءتئلئ» وقؤلئعئ جذرةدئ. استانا، الماتئ سةكئلدئ ءئرئ قالالارداعئ كةيبئر كوشباسشئ ءبئلئم وردالارئنا ةندئگئ دايئندالعان، ساؤات اشؤدئ قاجةت ةتپةيتئن بالالار كةلةتئن شئعار.

ال باسقا اؤئل-اؤداندارداعئ قاراپايئم مةكتةپتةردة وقئماق تذگئل، قولئنا قالام الئپ كورمةگةن بالاقايلار كةلةدئ عوي. ولاردئ ورئسشا ساؤات اشؤعا كئم ذيرةتئپ وتئرادئ؟ مذلدةم جاثا، رةأوليؤسيالئق ستاندارت ذسئنئلؤدا. ءبئزدئث مةكتةپتةر قازئر وسئعان دايئن با؟ جوق. سوندئقتان ءدال قازئر مذنداي ستاندارتتئ ةنگئزؤ قاؤئپتئ» دةگةن قورئتئندئسئن ايتتئ پروفةسسور.

وسئ جةردة ول تاعئ ءبئر جايتقا نازار اؤدارتادئ: «پاتريوتتئق تاربية بويئنشا نة ذسئنئلئپ وتئر؟ تةك ءبئر تاقئرئپتا عانا بالالارعا قازاقستان تؤرالئ تاقپاق قذراستئرؤعا تاپسئرما بةرئلةدئ. ةندئ سول ءذشئن قانداي ءسوز تئركةستةرئ بةرئلةتئنئنة قاراثئز: «حمؤروة نةبو»، «سةرئة گورئ»، «سؤحايا تراأا»، «چةرنئي ورةل نا ستولبة زوركو سموتريت» جانة «أزأولنوأاننئة أسادنيكي»! ولار نة سةبةپتةن مازاسئزدانادئ سوندا؟ وسئ ءسوز تئركةستةرئنةن قانداي ولةث جازؤعا بولادئ؟! ول ولةثدة سوندا وتانعا دةگةن ماحابباتقا ورئن تابئلا ما؟»

جيئندا مةكتةپ ذستازدارئنا دا ءسوز بةرئلدئ: «ستاندارت جوباسئمةن مذقيات تانئسئپ شئققان سوث، ءبئز مئناداي بايلامعا كةلدئك، - دةپ باياندادئ ةلوردالئق №24-ورتا مةكتةپ ديرةكتورئنئث ورئنباسارئ انجةلا سأينارةنكو. - ونئ ازئرلةؤشئلةر باستاؤئش مةكتةپ جاسئنداعئ بالالاردئث پسيحو-فيزيولوگيالئق ةرةكشةلئكتةرئن ةسكةرمةگةن! ستاندارتتئث 9-تارماعئ ءبئلئم بةرؤدئث ذشتئلدئلئك ساياساتئن جذزةگة اسئرؤ بويئنشا جاثا تالاپتان تذرادئ. بذل ذسئنئس جالپئ، ؤاقئت تالابئنا جاؤاپ بةرةدئ. ءبئراق ونئ ئسكة اسئرؤ جولدارئ تئكسئنتةدئ» دةگةن ول «باستاپقئ، قاجةتتئ بئلئمدئ بالالار وزدةرئنئث ءبئرئنشئ، انا تئلئندة الؤئ كةرةك» دةگةن تذجئرئمعا تاباندادئ. «وقؤ جانة جازؤدئث جاقسئ قالئپتاسقان ماشئعئ جوق باستاؤئش سئنئپ وقؤشئسئ ءوزئ بئلمةيتئن باسقا تئلدة ءبئلئمدئ قالاي ئزدةي الادئ؟»

جيئن سوثئندا ءماجئلئس دةپؤتاتئ گذلميرا يسئمبايةأا ءوز ارئپتةستةرئنةن ءبئر جايتقا نازار اؤدارؤدئ سذرادئ. وسئ وتئرئستئ ازئرلةؤ بارئسئندا ءبئلئم جانة عئلئم مينيسترلئگئنةن انئقتاما الئنئپتئ، وندا «2020 - جئلعا قاراي كذتئلئپ وتئرعان ناتيجةلةر» كورسةتئلگةن.

- اتاپ ايتقاندا، وقؤشئلاردئث وقؤ ذلگةرئمئنئث ساپاسئ - 100 پايئز بولادئ دةلئنگةن. سونداي-اق وقؤشئلاردئث ءبئلئمئ ساپاسئ - 45 پايئز، ال مةملةكةتتئك ءتئلدئ مةثگةرؤئ 50 پايئز بولماق! اعئلشئن ءتئلئن مةثگةرؤ - 30 پايئز. شئنئمدئ ايتسام، كذتئلئپ وتئرعان ناتيجةلةرگة مةنئث كوثئلئم تولمادئ. جذزةگة اسئرئلاتئن بارلئق رةفورمالار 2020 - جئلعا قاراي تةك وسئنداي قورئتئندئ عانا بةرسة، وندا قازئرگئ جاعدايئ مذلدةم مذشكئل دةگةن ءسوز! سوندا قازاقستاندئق وقؤشئلاردئث 2020 - جئلعا قاراي تةك 50 پايئزئنئث عانا قازاق ءتئلئن ذيرةنؤئنة قول جةتكئزةمئز بة؟!» دةپ اث-تاث بولعان دةپؤتات سالماعئ اؤئر ساؤال تاستادئ: «مذنداي كذتئلةتئن ناتيجةلةر شئعئندالاتئن قارجئلئق، ماتةريالدئق جانة ادامي رةسؤرستار مةن كذش-جئگةرگة قانشالئقتئ سايما-ساي؟ ءبئر سوزبةن ايتقاندا، بذل ءئس سوعان تذرا ما؟»

بذل ساؤالعا ب ع م جاؤاپ بةرؤگة تيئستةي. نة ول ستاندارت جوباسئنا وسئ وتئرئستا جاريالانعان ذسئنئستاردئ ةنگئزةدئ، نة قذجاتتئ كوپ وزگةرتپةي، قابئلداپ، ئسكة اسئرؤعا كئرئسةدئ. ناقتئ شةشئم الدا ءمالئم بولماق.

ايحان ءشارئپ

«ايقئن»