ءبئر عاسئردان ءذش سئر - تئلةؤبةردئ قانابةك ذلئ

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - قازاق ادةبيةتئنئث بذگئنئن تانؤ كةشةگئمةن قاتئسسئز دةؤگة ةشكئمنئث قاقئسئ جوق.

دذنية جوقتان بار بولئپ جارالئپ، باردان بايئعان. ادةبيةتتئث مولشةرئ مةن ولشةمئ جاثا تانئم ورناتئپ، كوركةيگةن.

ناعئز كوركةمدئك، مذمكئن، اأتوردئث كوكئرةك-كومةيئندةگئ جاثا ءبئر القئنئستئث جةتكةن جةرئ بولار. مذمكئن، زةرگةردئث شةگئ جوق ونةرئنئث سالعان ورنةگئ شئعار.

بذگئندة ادةبيةتتئث تانئم دةثگةيئندة ءوسؤ بار دةسةك تة، ايتةؤئر، كةشةگئ كذننئث سئباعاسئ مةن سئرئ بولةك بولاتئن. ول - بذگئنگئ كةث شابئس، سئرلئ قذلئپ، سيقئرلئ سذلؤلئقتئث ارعئ جاعئنداعئ التئن مةن كذمئستئث قئرناؤئ سئندئ، ويدئث شذثةت ءدئلداسئ ةكةنئن ذعئنؤ كةرةك.

دةمةك، كةشةگئ عاسئر قازاق ادةبيةتئنئث تذلعالارئن سارقئپ بئتپةگةن عاسئرئ بولسئن دةگةن اقئرعئ سوزگة توقتار بذرئن، سول عاسئردئث كوپ ةل بئلة بةرمةيتئن تئم-تئرئس جاتقان قازئناسئنئث سئنئعئ مئناؤ ةدئ دةپ بةيئمبةت مايليننئث «شذعانئث بةلگئسئن»، مذحتار اؤةزوأتئث «ةثلئك- كةبةگئن»، اكبار ءماجيتتئث «اقساق قذلانئن» ايتا الامئز، كورسةتة الامئز.

بذل شئعارمالاردئث كذنئ بذگئنگة دةيئنگئ شئندئعئ ءبئر باسقا دا، ونداعئ شئندئقتئث اشئلؤئ ءبئر باسقا بولئپ كةلگةن. بذل سئرلار وسئ ءذش شئعارمانئث دا ءبئر تئستةم نانداي قادئرلئ مذمكئندئگئ ةدئ. قذلاعئ بةكةم كئسئ اثعارار. وتكةن كذنگة ءناسئپ بولعان شئعارمالاردئث مذمكئن ايتئلؤئ، الدة ايتپاعئ ءبئزدئث ويئمئزداي بولار دةؤدةن اؤلاق، اسقاق بيئكتة جاتقان بولؤئ دا ابدةن مذمكئن.

ءبئرئنشئ سئر، بيئل 2014 - جئل، ياعني، «شذعانئث بةلگئسئنئث» جازئلعانئنا ءجذز جئل تولئپ وتئر. ال، ءجذز جئل ئشكئ يئرئمئندة قازاق دالاسئنئث تانئمئن، بارئ مةن جوعئن ساقتاپ كةلدئ. ونداعئ كوركةم وي دا تذنئق قالپئندا كوكئرةكتةردة سئزاتسئز ساقتالئپ قالدئ.

ءبئراق، اشئلعان جوق، اشؤعا جذرةك پةن قول بةردئ. مذمكئن، الدانعان، اداسقان شئعارمئز. سوندا دا ءبئر قذدئرةت مذنئ وشئرة قويمادئ. قايتا عاسئر اتتاتئپ بارئپ مةنةن، مئنا مةن سئندئ جذرةكتةن، ءبئر ذشئن شئعاردئ. (بذدان كةيئن ءتئپتئ دة بيئكتةن كورئنةر) شئعارمانئث قذنئ قازئرگة دةيئنگئ باعالاؤلار مةن تالداؤلاردان ءوز كةثئستئگئن، ةركئندئگئن مولشةرلةي العان جوق.

اركئم الئنشة الئسئپ كوردئ. سونئمةن ءبئز دة ول كةزدةگئ سول شةكتةگئ تانئم كةثئستئگئ دةپ قذرمةت ةتة وتئرئپ، شئعارمانئث جاثا ءبئر قئرئنان وي سالدئق.

تةگئندة «شذعانئث بةلگئسئ» (بةيئمبةت مايلين: «شذعانئث بةلگئسئ»، ق ح ر، «تولئق ورتا 1-جئلدئق ادةبيةت وقؤلئعئ» (مئندةتتةمةلئ 3-كئتابئ)، 1998- جئل، 10- بةت.) ايتارئ بولةك، الةمدئك دةثگةيدةگئ قاؤئز جارعان جاثالئق ةدئ.

ءبئز وسئ كذنگة دةيئن «ا» دةپ اؤئز اشقاننان ايتئلار پوأةستئث، شذعا مةن ءابدئرحماندئ تالداؤ سئندئ ءذردئستئ قويا تذرئپ، ءبئر كةزةك بازارباي ارقئلئ ارالاؤعا بةل بايلاساق. شئعارماداعئ بازارباي وبرازئ وتة ءساتتئ شئققان وبراز. بذكئل پوأةستئث جان تامئرئ دا وسئ بالانئث جذرةگئنة ورالئپ تذر. ياعني، بازارباي - ءابدئراحمان، قاسئمجان باستاعان جاستار جاعئ مةن ةسئمبةك، ايناباي باستاعان ةل جاقتاعئ ةكئ ارالئقتئث ساناسئن تذجئرئمداؤ، ويدئ اشؤ، تةرةثدةي زةردةلةؤگة قاجةتتئ جول.

قاراثئز، شئعارمادا بازارباي كارئمنئث (پوأةستة كارئم دةگةن ةسئرئك تة شذعاعا عاشئق بولئپ حات جازادئ) حاتئن قئزعا اپارئپ بةرمةي، اعاسئ قاسئمجاندارعا اكةلئپ بةرةدئ. ويلانئثئز، وسئ كةزگة دةيئن جالعئز كارئم ةمةس، ةلدةگئ «شذعا» دةپ اؤزئنئث سؤئ قذرئعان سئلقئم جئگئتتةردئث تالايئنئث حاتئن اپارئپ شذعاعا بةرئپ جذرگةن بازارباي تاپ وسئ جولئ نةگة قاسئمجاندارعا اپارئپ بةرةدئ؟!

ةندئ ءسئز بازارباي ارقئلئ شذعاعا ورالئثئز! بذل - بالا بازاربايدئث كوكئرةگئندةگئ شذعانئث دا سونشالئق سذلؤلئعئن كورسةتةدئ. شذعا - سذلؤلئق، سذلؤلئق - ادالدئق، ادالدئق - ادئلدئك بولاتئن. سول سذلؤلئققا بالا كوكئرةك ادالدئق تانئتادئ. ال ةلدةر، ةسئمبةكتةر جاعئ وسئنداي جولعا ادالدئقتئ جاساي المايدئ، ءتئپتئ، قولئنان كةلگةنشة سول سذلؤلئق-ادالدئق-ادئلدئككة قيانات جاساؤعا قارمانادئ.

ويتكةنئ، ةلدةگئ بازارباي-جذرةك وشكةن، ولاردا سذلؤلئققا ادال جذرةك قالماعان. بالا بازاربايدئث شذعانئ - سذلؤلئقتئ سةزئنؤئ تاعئ كةرةمةت. ال پوأةستةگئ ةسئمبةك، ايناباي باستاعان توپ - ءبئرئنشئ توپ - بذلار جذرةگئ كئرلةگةن سذلؤلئققا ادالدئقپةن قاراماؤشئلار. ولاردئث جذرةگئنةن ادئلةتسئزدئك تامئپ، شذعانئث ءولئمئن - سذلؤلئقتئث، ادالدئقتئث، ادئلدئكتئث جويئلؤئن تؤدئرعان.

ال ةكئنشئ توپ - قاسئمجان، ءابدئراحماندار بذل سذلؤلئقتئ ادالدئقپةن، ادئلدئكپةن سذيؤشئلةر، سذلؤلئققا بازارباي-جذرةكپةن قاراپ، قارسئ توپپةن كذرةسؤشئلةر. ةكئ توپتئث ورتاسئنداعئ بازارباي - ارعئ تةك ادامزاتتئث ءسابي، پةرئشتة تازا تذلعاسئ. ول - بالاداعئ تازالئق، بالاداعئ ادالدئق، ول - سذلؤلئقتئ سةزئنؤشئ. بازاربايدئث سةزئنؤئ اؤةلدةن ادامزات تؤئلعانداعئ سانا، ادامزات تؤمئسئندا ادال سذلؤلئقتئ سةزگئش، ادالدئقتئ كورگئش، ادئلدئكتئ ايتقئش. ول - كئرلةمةگةن ادال جذرةك.

ايتسةدة، ؤاقئت وتة كةلة ونئث كئرلةيتئنئ دة، كئرلةمةيتئنئ دة بولادئ. بذل ءسابيدئث ةرتةثگئ بولاشاعئ. مذندا تؤمئسئندا كئرشئكسئز، ادال جذرةكتئ ادامزات ةسةية كةلة ةكئگة قاق ايرئلادئ دا، الةمدةگئ سذلؤلئق اتاؤلئعا، كوركةمدئك اتاؤلئعا تالاسئپ ءجذرئپ، قذرتئپ تئنئش تابادئ دةگةن يدةيا جاتئر. سوسئن اأتوردئث ذرپاقتئ تازا، ادال جولدا ءوسئرؤ يدةياسئن كورئپ وتئرمئز. بذل - بذگئندة ايتئلئپ جذرگةن سانانئث ةكئگة جارئلؤئنئث ءتذپ بةلگئسئ.

ادامزات اؤةلدة ءبئر، سوسئن وسة كةلة ةكئگة، ءتئپتئ ودان دا كوپ توپتارعا، قوعامدئق جئكتةرگة بولئنگةن. تاعئ دا مذندا بةيئمبةتتئث ايتپاق وي، اتپاق وعئ - ماحاببات بوستاندئعئ، نةكة ةركئندئگئ ةمةس، الةمدةگئ سذلؤلئقتئ قورعاؤ، سذلؤلئق ءذشئن ادالدئق. ادالدئق ءذشئن تؤ باستان تؤعان جذرةكتئ، ءسابي سانانئ دئمكاستاندئرماي ءوسئرؤ ماقساتئنداعئ بذرئلئس ةدئ، ايتئلعان، اأتور اؤزئنان بذرق ةتئپ شئققان ادالدئق ةدئ. سوندئقتان دا ءسوز - ونةر ءتئرئ قالدئ. بةيئمبةت شئعارماسئنا، سوزئنة جانئن بةردئ دة، ءوزئ كوككة كةتتئ. ةندئگئ بةيئمبةتتئث سوزدةرئ - يدةيالارئ، ويلارئ بئزگة ءتئل قاتئپ ءجذر.

ةكئنشئ سئر، 1920 - جئلئ قازاق دالاسئنداعئ تذثعئش دراما بولئپ وينالعان مذحتار اؤةزوأتئث «ةثلئك-كةبةك» تراگةدياسئ. قذداي-اؤ، تراگةديا دةپ قايدان اؤزئما سالئپ وتئر. بذل، راسئندا، زاماننئث، ادامنئث ئشكئ دذنيةسئنئث بوز-بوراسئنئ شئعئپ، سانانئث جذقاناسئ قالعانشا سوققئ كورگةن تذسئ ةكةنئن ايتا العان، ةشكئمنئث كوكئرةگئنةن ئزدةپ تاپپاس شئن ونةردئث كئرپياز كةيپياتئ ةدئ.

بذگئنگة دةيئنگئ تانئم بئلاي: «ةثلئك - كةبةك» تراگةدياسئندا كةبةك سئندئ جاس جئگئت پةن ةثلئك سئندئ جاس قئزدئث ماحابباتتارئ، ولاردئث جةتپةگةن ارماندارئ (كةبةكتئث ةكئ بئردةي ادامنئث قانئنا ورتاق بولعانئ كورئنبةي تذرئپ) ماداقتالدئ، تئلةكشئلةر تابئلدئ. شئعارمادا جةر داؤئن قابئنداتقان قذن داؤئ، قذن داؤئنئث سوثئ تاعئ بارئپ جةسئر داؤئنا شئرمالعان قئم-قؤئت جاعدايدئث ورتاسئنان بارئپ، ةثلئك پةن كةبةكتئ توسقان اعاسئنئث كةگئن، جةسئرئنئث جولئنداعئ جئگئتتئك نامئسئن جئقپاؤ ءذشئن كةلگةن ةسةننئث، ونئث سوثئنان ةلدئث ءبي-باتئرئ بولئپ كةلگةن ةسپةنبةتتئث بوي كورسةتؤئمةن اياقتالعان بولاتئن. ونداعئ تانئم ةسةندئ داثعوي، ةسپةنبةتتئ قانئشةرگة سوقتئرئپ بارئپ تئنعان بولاتئن.

سونئث سوثئنا كوز سالساق، بذگئنگة دةيئن ةثلئك پةن كةبةككة تئلةكشئ يدةيا مذنان بولةك ويعا شوما قويماعانئن دالةلدةپ الار. بئزگة بذگئنگة دةيئن ةثلئك پةن كةبةك ماحابباتتئث قذربانئ رةتئندة كورئندئ، ال ةل قورعانئ ةسپةنبةت باتئر ءبي  قالاي؟ مذنداعئ فةودالدئق قازاق ساحاراسئنداعئ ةكئ قاشقئندئ جاقتاعان ذلت يدةياسئنئث، داستذردةن، يدةيادان، ةركئندئكتةن ايرئلئپ، مذلدة تابيعاتئنا جات، تةرئس اعئنعا مئنگةسئپ بارا جاتقانئنا الاقايلاپ قؤانعان قازاق قالاي؟ ول تةرئس اعئن - ةلدئث ءبي باتئرئن، ةلدئث نامئسئن، جوعئن جوقتاؤشئلاردئ بةيسانالئ تذردة جاؤئز، جةمقور، باي دةپ ساناپ كوردئك. ال، يدةيال بذل ةمةس ةكةنئن ايتپاي، اينئتپاي كةتكةن مذحتار اؤةزوأ كئنالئ ةمةس بولار.

ول ءداؤئردئث شئندئعئ، سونئ اشئپ بةرگةن، ارينة، قوعام ةمةس، جازؤشئ قالامئ ةدئ. شئندئق ءئزئن جاسئرماق ةمةس. بذكئل رؤلئ ةلدئ شؤلاتئپ جذرگةن قوس عاشئقتئث ءبئرئ، اعاسئن ولتئرگةن، اعا كةگئن، جةسئر نامئسئن قؤا كةلگةن ةسةندئ ولتئرگةن كةبةك تاس باسئنان:

- اجالسئز قاي نايمان بارسئث، كورئنشئ مةنئث كوزئمة! - دةگةن ساتتة ةسپةنبةت:

- ات، مئنا مةن بار. نايمان قذرئپ قالسا كورةرمئن!  («ةثلئك-كةبةك»، ق ح ر: تولئق ورتا 1-جئلدئق ادةبيةت وقؤلئعئ، مئندةتتةمةلئ 4-كئتابئ 9-بةت) دةپ كةؤدةسئن وققا توسةؤئ، وي، قذدئرةت! مذحتار قالامئنان وققا كةؤدةسئن الدئمةن توسةگةن قاشقئن كةبةك ةمةس، باتئر ةسپةنبةت بولؤئنئث ءوزئ دة بئلمةستئكپةن، بئلئمسئزدئكپةن ايتئلا سالماعان ءسوز ةدئ.

بذل رؤلئ ةلدئث نامئسئن قورعاپ جذرگةن، قايتپاعان ةرلئكتئث سوثعئ سةمسةرئ ةدئ. ال كةلةسئ كذننئث كةسئمئن سةمسةر جذزئمةن ولشةؤ، سةمسةر جذزئندةگئ قاننئث قانداي قان ةكةنئن ولشةؤ كئمدةردئث ةرلئگئن جانئعانئن قذداي بئلةدئ؟! ءسئز ةسئثئزگة الئثئز، ةسةننئث ةرلئگئن نةگة جوققا شئعاراسئز، ول تئم بولماعاندا اعاسئن ولتئرگةن جاؤئنا (تةك قئز ءذشئن ةمةس) جةكپة-جةككة شئققان ارئس ازامات ةكةنئن، ال كةبةكتئث تةك قئز ءذشئن ةلمةن جاؤلاسقانئن نةگة ويلانبايمئز. ويلانا كةلسةك، ءبئر ءداؤئردئث اتسئز-اتاقسئز كةيئپكةرلةرئ ةسةن مةن ةسپةنبةت اتسئز، اتاقسئز ذلكةن يدةيالارعا ورانئپ، جةر جاستانعانداي كورئنةدئ. ول - قازاقتئث ساحارالئق يدةياسئنا، ساحارالئق سانالئ تارتئپكة تذسكةن سئزاتتاي. شئعارما وسئعان تئرةلئپ تذراتئنداي.

ءذشئنشئ سئر، اكبار ماجيت ذلئنئث «اقساق قذلان» اثگئمةسئ، كةرةمةت قازاقي ذلتتئق ءيئس اثقئعان، ذلتتئق رؤحتئ جاثعئرتقان اثگئمة.

اثگئمةنئث وزةگئ ءبئر جئثئشكة لةزدئك ساتكة بايلانادئ. ول: كةتبذعانئث جوشئنئث ءولئمئن شئثعئس حانعا ةستئرتؤگة تاث قئلاث بةرة جولعا شئعئپ، سول بويدا دومبئراسئن اسئنئپ كةلة جاتقان باعئتئندا ناريماننئث الدئنان توسؤئ.

بذل جةردة ءبئر نارسة، ءسئز شئعارمانئث سوثئن ويلانباي تئثنان وقئعان وقئرمان رةتئندة عانا ويلانئثئز، ول كةزدة ءسئزدئث ةسئثئزگة سوثئنا تامان ايتئلاتئن كةتبذعانئث دومبئراسئ، ونداعئ كةتبذعا كذي ارقئلئ حاندئ جةثةدئ، كذي ارقئلئ حالقئن قذتقارادئ دةگةن وي مذلدة بولماي تذرعان كذيدة ويلانئثئز. بذل - كورئنئستة قاراپايئم بولعانئمةن، شئنداپ ويلانؤعا تاتيتئن تذس.

ويلانتاتئنئ: ناريمان كةتبذعانئ نةگة توسادئ؟ شئثعئس حاننئث ايتقانئ بار «ءذش كذنگة دةيئن جوشئنئث جاقسئ حابارئ كةلمةسة، قئپشاق دالاسئن قانعا بويايمئن. ال، كئمدة-كئم جوشئنئث ءولئمئن ةستئرتةتئن بولسا، سونئث كومةكةيئنة بالقئعان قورعاسئن قذيامئن» دةگةن. مئنة، بذل - ذلكةن ويدئث ءبئرئ عانا. ناريمان كةتبذعانئ جئبةرسة، ونئث كومةكةيئنة قايناعان قورعاسئن قذيئلئپ ولةدئ. ال، جئبةرمةسة، شئثعئس حان قئپشاق دالاسئن قانعا بويايدئ. وسئ ةكئ وي ةكئ جاققا كةرگئلةگةندةگئ ناريماننئث كةتبذعانئ توسقانئ بولدئ. نةگة، ناريمان كةتبذعانئ امان الئپ قالئپ، بذكئل قئپشاق دالاسئن قانعا بوياي ما؟ ناريمان كئم؟ قئپشاقتئث جاؤئ ما، ذلت ساتقئنئ ما؟

ماسةلة وسئندا، اأتور ناريمان ارقئلئ ذلتتئث جانئن، ذلتتئث رؤحئن قذتقارؤدئث ماثئزدئ ةكةندئگئن يشارالاپ وتئر. مذنداعئ ذلتتئث جانئ، ذلتتئث رؤحئ دةپ وتئرعانئمئز دا، ارينة، كةتبذعا. بذعان دةيئن ول حالقئنئث كوكئرةگئنة ساؤلة قذيئپ، قايعئرعان، تئعئرئققا تئرةلگةن ساتئندة جول نذسقاپ وتئرعان رؤحاني كوسةمئ بولاتئن. ةكئ كذن بذرئن كذثئرةنئس پةن قايعئنئ، مذثدئ باستان كةشئرگةن حالئق كةشةگئ كذنئ كةشتة دة تةك كةتبذعانئث كذيئنة عانا سذيةنئپ، كذيگة ارقالانئپ، سودان مةدةؤ تاؤئپ وتئرعان.

ونداعئ باتئرلئق، ةرلئك جئرئمةن عانا ءوزئنئث كوكئرةگئن بيئك ذستاعان بولاتئن، ةندئگئ ول - كةتبذعا حان قولئنداعئ بالقئعان قورعاسئننان وپات بولؤئ قئپشاق دالاسئنئث رؤحاني جانئنان ايرئلؤئ بولماق ةدئ. ول كةزدة شئثعئس حاننئث قئپشاق دالاسئن ءبئر اسكةر دة شئعئنداماي باسئپ الؤئ كوزسئزدئك ةدئ، ويتكةنئ، رؤحاني دذنيةسئنةن ايرئلعان ذلتتئث جةر بةتئندة ذلت رةتئندة ساقتالؤئ دا مذلدةم جوق شارؤا ةدئ.

سونئمةن ذلتتئث رؤحاني جانئنداي بولعان، سونئث سئرئن شةرتكةن كوركةمدئكتئث قذلپئن سةزگةن شاقتا، ادةبيةتتةگئ جاراتئلئس پةن وسئ جاراتئلئستئ تانؤ، ول ءبئر وزگةشةلئك، سوندئقتان دا بئزدةگئ كةثئستئك پةن ءبئتئم بئرتذلعالانؤئ، تانئمدئق بيئكتئكتةن كورئنؤئ قاجةت دةي وتئرئپ، ءبئر عاسئرعا قوش ايتقان ساتتة، كةشةگئ عاسئر قازاق ادةبيةتئنئث تذلعالارئن سارقئپ بئتپةگةن عاسئرئ بولسئن دةگةن اقئرعئ سوزگة توقتادئق.

«الماتئ اقشامئ» گازةتئ